بی‌بی مریم بختیاری، زاده ٔسال ۱۲۵۳ در منطقه بختیاری ، از زنان روشنفکر و مبارز در دوران انقلاب مشروطه بود. او همزمان با وقوع انقلاب مشروطه، به طرفداری از حقوق زنان برخاست. بی‌بی‌مریم از پیشگامان مبارزه برای دستیابی به حقوق زنان و از مدافعان وطن در خلال جنگ جهانی اول بود. سردار مریم بختیاری، فنون نظامی و لشکر داری را از پدر و برادرانش آموخت و آموزه‌ها را در زمان انقلاب مشروطه، در فتح تهران و اصفهان، به کار بست. وی یکی از مشوقان اصلی سردار اسعد بختیاری برای فتح تهران بود و طی نامه‌ها و تلگراف‌های مختلف بین سران ایل بختیاری و سخنرانی‌های مهیج، افراد ایل را جهت مبارزه با استبداد صغیر در زمان محمدعلی‌شاه قاجار، آماده می‌کرد.

حس تعلق به شهر، از جمله از طریق استفاده از فضاهای شهری بوجود می آید. در حالیکه حس ترس و عدم امنیت بدلیل تسلط قدرت مردسالارانه از یک سو و از سوی دیگر طرد شدگی از فضاهای عمومی بدلیل باور ها و هنجار های فرهنگی-مذهبی، حضور زنان در فضاهای عمومی را دشوار و حتی مانع آن می‌شود. حتی گاهی ساختار مردانه این امکانات باعث شده، زنان مجبور به تغییر دادن خود به نفع محیط ‌شوند و یا از استفاده از آن صرفنظر کنند. در حالیکه امکان استفاده از فضای شهر از حقوق اولیه شهروندی محسوب می‌شود. نبرد با تسلط مرد سالارانه در جامعه و علیه موانع منتج از میدان دهی به هنجارهای فرهنگی و مذهبی، از چالش های روزمره زنان است.

روز زن فرصتی است که همه ما کسانی که خود را با هویت زنانه بازیابی می‌کنیم روایت‌های خود را با صدای خود ساز کنیم. قصه‌های ناگفته و فروخورده و پنهان‌مانده‌مان را. در این روز و هر روز ما باید خود را از واژگان، دستور زبان، قلم، مرکّب و بوطیقای مردمحورانه و از تغزل، نظم و نثرِ روایت مذکر پس بگیریم. ما باید هویت فردی و جمعی خود را به شکل مستقل و درون‌ماندگار بازآفرینی کنیم. ما تواناییم و باید به هم نیرو بدهیم و به یکدیگر کمک کنیم تا سهم‌مان را از زندگی بگیریم. ما باید دست هم را بگیریم و از حاشیه‌ها به میدان بیاوریم تا میادین سخن و کنش اجتماعی-فرهنگی-سیاسی را از اشغال گفتمان‌های مردمحور درآوریم. ما باید شهرزاده داستان‌های هم باشیم.

زنان در سراسر جهان در بخش غیررسمی اقتصاد یا اقتصاد خاکستری حضور دارند ولی میزان آسیب‌پذیری زنان در ایران که حضور عظیمی در بخش غیررسمی اقتصاد دارند به مراتب بیش‌تر از سایر کشورها است. همه‌گیری کووید نیز اشتغال در کل و اشتغال زنان را با ریزشی چشمگیر مواجه کرد اما در ایران ریزش تعداد زنان شاغل ۱۴ برابر مردان بود. گزارش مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۱ از افت ۸۳۰ هزار نفره‌ی زنان شاغل و افزایش ۵۰۰ هزار نفری مردان شاغل، تبلوری از آسیب‌پذیری و عدم امنیت اقتصادی است که زنان در بخش خصوصی و غیررسمی اقتصاد ایران تجربه می‌کنند.

روز جهانی حقوق زنان، بزرگداشت تاریخ مبارزه زنانی است که خود تاریخ را ساخته‌اند. این تاریخ ریشه در مبارزاتی دارد که زنان از طرفی برای آزادی و برابری کل جامعه و از طرف دیگر برای هویت خود و برابری با مردان بی‌وقفه کرده و می‌کنند. هشت مارس روز نمادین برای شناخت دستاوردها و فرصتی است برای بررسی وضعیت موجود زنان و این‌که هنوز چه راه سخت و ناهمواری برای پر کردن شکاف جنسیتی در پیش رو داریم.

مریم فیروز ، عضو حزب توده، مؤسس سازمان زنان این حزب و فعال حقوق زنان بود. او بیشتر با صفت‌‌هایی مثل «شاهزاده‌ی سرخ»، «عصیانگری علیه اشرافیت»، «دختر فرمانفرما»، «همسر نورالدین کیانوری» و مانند آن معرفی شده است. گویی در معرفی مریم فیروز، همچون سایر زنان، کسی برای او در مقام یک انسان مستقل دارای عقل و صاحب اختیار شأنی قائل نشده است. مریم فیروز مکتوباتی دارد و می‌توان با بررسی آن‌ها به شناخت بیشتری از جهان‌بینیِ او دست یافت. جدیدترین مکتوبی که از او به زبان فارسی منتشر شده است متن رساله‌ی دکترای اوست. در این رساله چهره‌ی پژوهشگر و اندیشمند مریم فیروز بیش از سایر آثارش به خواننده معرفی می‌گردد.

از «ساحره‌سوزانی» تا قتل‌های«ناموسی» و اسیدپاشی و شلاق و شکنجه، همه را دیده و شنیده‌ایم. اما جنبش زنان از نفس نیفتاد و لحظه به لحظه جهانی‌تر و قوی‌تر شد و در مسیر پیشروی خود همراهان و یاران‌ پرشوری چون جنبش‌های کارگری و دانشجویی و محیط‌زیستی و ... را در آغوش کشید. جنش زنان از دیگر جنبش‌ها نیرو می‌گیرد و خود به دیگران نیرو می‌بخشد تا زمانی که همه‌ی تلاش‌های انسانی به خلق جهانی بدون تبعیض و سرشار از شادی و برابری و رهایی منجر شود.