در این بخش مایل هستم به یک موضوع بسیار مهم که محل درگیری روشنفکران، دانشمندان علوم اجتماعی/سیاسی و همچنین سیاستمداران و کنشگران سیاسی بود/هست داشته باشم. این مبحث بزرگ و تاریخی بحث مدرنیته و اسلام است. به بیان بهتر آیا اسلام می تواند مدرن شود؟ یعنی از علوم، علوم اجتماعی، موسسات سیاسی و فرهنگی تکامل یافته در کشورهای مدرن استفاده کرده و دموکراسی و حقوق بشر را در مناطق نفوذ خود نهادینه کند؟ این مبجث بدین دلیل که روح عمومی در این بخش از کتاب نویسنده این احساس را القا می کند که اسلام و کشورهای بزرگ اسلامی در اواسط قرن شانزدهم و اوایل قرن هفده میلادی میانه رو بود تا رادیکال یا بنیادگرا.

ساعت گردش در طبیعت و فعالیت‌های ورزشی بود. با هم‌کلاسی‌ها و معلم به دریا رفته بودید تا ماهیگیری را بیاموزید. هنوز هم به ماهی‌های ژرفای اب فکر می‌کنی. نامش چه بود؟ ... هنگامی که پس از تلاش بسیار ماهی و ماهیگیر؛ یکی به طرف بیرون و دیگری فرار به اعماق آب، سرانجام، ماهی از آب بیرون آورده می‌شود، چشم‌هایش از حدقه بیرون می‌زنند. معلم علت این تغییر ناگهانی را تغییر فشار جو توضیح داد. او گفت: فشاری که ماهی در اعماق آب‌ها عادت به زندگی آن دارد، به ناگاه کم می‌شود. به همین خاطر هم چشم‌ها از حدقه بیرون می‌زنند و همه‌ی احشاء و امعاء آن دوبرابر معمول می‌شود.

گفتگویی طولانی با ویدا حاجبی داشتم، و این کتاب داد بیدادش بود که باری دگر ما را به هم نزدیک کرد.
سؤال پیچش کردم، از مطالبی که او می دانست و من نمی دانستم و از آدمهایی که او می شناخت و من نمی شناختم. پرسیدم و پرسیدم، و دانستم که در خارج از ایران فعالیتهایش را آغاز کرده است. زمانی به فرانسه آمد که این کشور در بحران جنگ الجزیره بود و رفتار خشن فرانسویان با الجزیره ایها و ناعدالتی های اجتماع، رفته رفته او را به راهی دیگر کشاند. زندگانی اش پر تحرک بود. با آدمهای جالبی برخورد کرده، به دور دنیا سفر کرده بود، اما در ایران شاه، برخلاف آن چه که شهرت داشت و شنیده بودم، خودش به من گفت: هیچ گونه فعالیتی نداشت و نمی توانست داشته باشد، چون از لحظه ای که گام بر خاک پاک میهن اش نهاد، از همان فرودگاه، سایه هایی به دنبالش آمدند و مراقبش بودند. او هم سایه ها را می دید و می دانست تحت تعقیب است، و دست از پا خطا نمی کرد.

علاوه بر تدارکات دیگر یکی از تصمیمات برای بر برگزاری سیاسی مراسم عید آن بود که از میان زندانیان، مسن ترین و جوانترین زندانی سیاسی مشخص شده و پیام خود را به جمع اعلام کنند. مسن ترین ها در زندان کم نبودند. در آنجا آقای طاهر احمدزاده که پدر رفقا مسعود و مجید از رهبران چریکهای فدائی بود حضور داشت. کاک غنی بلوریان از حزب دمکرات کردستان و مجید امین موید از فرقه دمکرات آذربایجان و همچنین افسران سازمان نظامی حزب توده مانند آقای عباس حجری بودند. از میان این مسن تر ها، آقای عباس هجری مسن ترین فرد زندان شناخته شد که حدود پنجاه سال و شاید هم کمی بیشتر سن داشت. جوانترین فرد زندان بیست سال سن داشت که فریبرز سنجری (نويسنده اين سطور) از چریکهای فدائی خلق بود. با مشخص شدن مسن ترین و جوانترین فرد زندان قرار شد با تحویل سال ابتدا مسن ترین و سپس جوانترین زندانی سیاسی برای جمع سخنرانی بکند.

نخبگان سياسىِ پوپوليست، اينها در پى "تمرين دموكراسى" از طريق بند ناف وصل شده خويش به "جمهورى" اسلامى و توده مردم هستند. سخن شان هم اينست كه بهتر از جناح اصلاح طلب "جمهورى" اسلامى چيز بهترى يا الترناتيوى بهترى وجود ندارد. اين كه مى گويند آلترناتيو بهترى وجود ندارد از زيركى آنهاست. چرا مى گويم از زيركى آنهاست؟ به دليل اينكه آنها در واقع "بهترين آلترناتيو" را در درون "جمهورى" اسلامى مى جويند و مدعى اند كه اين "آلترناتيو" همان "جمهوريت" نظام است كه در روند اصلاحى/اسلامى به بار خواهد نشست.

سرخوردگی و حسرت گذشته را خوردن، مختص به یک گروه و یک ایدئولوژی خاص نیست، و مرزبندیِ ویژه ای نیز ندارد! ما حق داریم از اینکه انقلاب به نتیجه ی مطلوب نرسیده، ناراحت و دگرگون شویم. و می توانیم از اینکه تلاشمان احتمالن در پیدایش چنین رژیم آدمخواری نقشی داشته، پشیمان باشیم. ولی عدم دستیابی به اهداف انقلاب مردمی ۱۳۵۷، و به گژراهه کشیده شدن آن، نه راستین بودن انقلاب را نفی میکند؛ نه خودکامگی و دیکتاتور بودن رژیم گذشته را عذر می نهد؛ و نه چیزی از درست بودن استقلال طلبی و آزادی خواهی، میکاهد!"

تظاهرات طرفداران قانون اساسی در میدان بهارستان، به پیشنهاد مردمی که مخالف انقلاب بودند، با طرحی که من به عنوان مدیر کل امور اجرائی و پیگیری نخست وزیر تهیه کرده بودم و موافقت شخص دکتر شاپور بختیار انجام گرفت. تظاهراتی که نقطۀ آغاز مبارزه جدی مردم با انقلاب بود که شوربختانه با اعلامیۀ بی طرفی ارتش پایان پذیرفت و به ثمر نرسید، اما یاد آن هرگز از خاطرۀ کسانی که در این امر به نحوی مشارکت داشتند، نخواهد رفت.

از آنجا که شخصاً از آغاز فرماندهی زنده‌یاد ناخدا بهرام افضلی بر نیروی دریاییِ ایران، آن‌هم در زمان جنگ، افتخار خدمت در کنار ایشان را داشته و از نزدیک به خلق و خوی انسانی و عشق و علاقه بیکرانش به مردم و میهن آگاهی دارم؛ و از آنجا که به آزاداندیشی، توانایی‌ها و شرافت نظامی‌ او اعتقاد کامل دارم، موکداً تمامی ‌این اتهامات را بلاموضوع دانسته و توطئه‌ای برای انهدام حزب تودۀ ایران بیش نمی‌دانم. از همین‌رو نمی‌توانم بپذیرم که مستقیم و یا غیر‌مستقیم به چنین شخصیت دانا و فرماندهی توانا نسبت «فریب خورده‌ای» داده شود که از او «سوء‌استفاده» شده است؛ آنهم از سوی حزبش. چنین اتهاماتی نه شایسته حزب تودۀ ایران است و نه زنده‌یاد ناخدا بهرام افضلی و سایر نظامیان و غیرنظامیان میهن‌دوست. در پرونده اینان جز خدمت به مردم و میهن چیز دیگری وجود ندارد.

برخی از افراد چنین می اندیشند که با هم بودن و با هم به جریان حرکت و تحول اجتماعی گام نهادن موضوعی احساسی و عاطفی است و به صرف خواستن آن دستیابی به آن میسر می شود. خود من نیز گاه به این اندیشه افتاده ام؛ اما، هنگامی که می بینم دوستانی با شنیدن شعر یا سخنی از سخن یا گوینده ای با روال انیشیدن متفاوت خشمگین می شوند و رنگ رخسارشان دگرگون می شود به این اندیشه فرو می روم که نه! این گرایش به اتحاد مردمی موضوعی اخساسی- عاطفی نیست، بلکه نمودی از شور و احساسی است که از هویت طبقاتی افرادِ برخاسته از گروههای طبقاتی متفاوت سرچشمه می گیرد.

ورشکستگی نظام توتالیتر دینی حاکم هر روز آشکارتر و مسلم تر می گردد. این ورشکستگی همه ی ابعاد حیات یک نظام سیاسی را شامل می شود: ورشکستکی اخلاقی و فرهنگی، ورشکستگی سیاسی، ورشکستگی اقتصادی، ورشکستگی دیپلماتیک...
بن بست اقتصادی ناشی از فقدان حکومت قانون و عدم اطمینان ناشی از آن نسبت به همه ی نهادهای مؤثر در این عرصه که سرمایه گذاری های اساسی را، اعم از داخلی و خارجی، غیرممکن ساخته، وجود پنج میلیون دانش آموخته ی دانشگاه دیده ی بیکار که هرسال بیش از صد و پنجاه هزار تن از آنان که موفق به مهاجرت می شوند بدون برنامه ی بازگشت کشور را ترک می کنند تنها نمونه هایی از علائم ورشکستگی این نظام اند.

روزهايی در زندگانی است که آدمی آنرا با خود نو و تازه و شاد و خندان می خواهد. می خواهد از درد و رنج و هرمان آسوده و تنی راحت کند. این روزها می توانند ساخت طبیعت بوده و ریشه زمینی داشته باشند (بسیاری از جشن و سرورهای عهد قدیم شرق و یا ارویای کهن از اینگونه اند) و یا آفریده انسان باشد (بیشتر با سر فصلهای جنگ و پیروزی شکل گرفته و به روزهای زندگی راه پیدا کرده است؛ مثل شروع سال و یا روز زن و مادر و پدر و رویدادهای دیگر). ولی انچه که مهم است پا بر جايی و ارزش نهادن آنها برای جشن و یا یادآوری روز ملی است.

امروزه، جنبش‌های مترقی و مردمی در جهان، آن‌ها که در پی ایجاد تغییراتی ساختاری و رادیکال هستند، در شرایط تاریخیِ بحرانی، دشوار و نابسامانی عمل می‌کنند. آن‌ها از یک‌سو در برابر دولت‌های ستم‌گر و سلطه‌طلبِ خودی و خارجی قرار دارند و از سوی دیگر باید با جریان‌های ارتجاعی، فاشیستی، اسلامی، دینی، ناسیونالیستی، پوپولیستی و از این دست مقابله نمایند. زیرا که این روندهای به شدت واپس‌گرا، در همه جا سر بلند کرده‌اند، شمشیر از غلاف برکشیده‌اند و موفق شده‌اند که امروزه بخش‌هایی، گاه گسترده، از جامعه و حتا از میان کارگران، زحمتکشان و مردمان تحت ستم را علیه ارزش‌ها، آرمان‌ها و سیاست‌های رهایی‌خواهانه، برابری طلبانه و بشر - دگر ‌دوستانه بسیج نمایند.

نوروز جشن زندگی در توانائی و شادی و امید است و این زندگی در خور شهروندان برخوردار از عقلهای مستقل و آزاد است. درس این جشن این‌است: تا عقل از استقلال و آزادی خود غفلت نکند، بنده قدرت و مصلحت ساز نمی‌شود. پس، هر توجیه ناقض استقلال و آزادی، مصلحت قدرت فرموده‌است و باید از آن اجتناب کرد. ویژه‌گی مصلحت این‌است که بر اساس خودناتوان انگاری ساخته می‌شود. امید و شادی می‌ستاند و آدمی را گرفتار غم و ناامیدی فزاینده می‌کند.
روز خود را با ترک مصلحت ساختن و بکاربردن، با بکاربردن چهار درس نوروز، با شناختن و عمل به حقوق، نوروز کنیم.

فدرالیسم یعنی توافق یا پیمان، یک مفهوم حقوقی است که به نوعی از سازماندهی سیاسی اطلاق می شود، در این نظام قدرت سیاسی بین واحد ها به صورت مساوی تقسیم می شود و قطب های سیاسی و اقتصادی با توجه به شرایط سرزمینی، زبانی، تاریخی و احساسی شکل می گیرند. پیش شرط فدرالیسم آزادی وجدان و اندیشه، انتخاب داوطلبانه در عمل و ایجاد حاکمیت بشری و زمینی بر جامعه است، در نظام هایی که کلیسا و یا مسجد بر جامعه حاکمیت دارد نمی توان به فدرالیسم دست یافت، بنابرین با حاکمیت قانون و اراده و خواست مردم فدرالیسم شکل می گیرد.

بیشتر ایرانیان بر آنند که سیاست آمریکا در برابر ایران تابعی است از رابطه ایران و اسرائیل به عبارتی اسرائیل چنان نفوذی در آمریکا دارد که تعیین کننده اصلی چگونگی رابطه آمریکا با ایران است و بهمین سبب موفق شده که آمریکا را حتی برخلاف منافع خودش با ایران چنین دشمن کند و حتی بیم آن است که آمریکا را درگیر جنگ با ایران کند و همان گونه هم که بارها آقای ناتینایاهو گفته به ایران حمله کند.

در قرون وسطا، جامعه فئودالی اروپا صحنه نبرد فکریِ اندیشه‌های مذهبی، فلسفه ی افلاطونی، نومینالیسم و رئالیسم بود که خود اشکالی از ماتریالیسم و ایده‌آلیسم هستند. دوالیسم فکری که افلاطون یکی از بنیانگذاران آن هست به گونه ائی در تمامی ادیان با عنوانهای سیاه و سفید، خیر و شر و نیکی و بدی توضیح داده شده است. قرون وسطی عصری است که در پروسه ی تکامل آن هویت اجتماعی و سیاسی غرب به معنی آنچه امروز می‌شناسیم شکل گرفت. برای جامعه شناسان سیاسی و پژوهشگران تمدن بشری قرون وسطا تاریکترین، بدترین و طولانی ترین دوران زندگی انسانی و تمدن بشری است.

کورش در دادگاه به جرم عضویت در جبهه ملی و فعالیت علیه نظام برای چندمین بار از دهه ۶۰ تاکنون به زندان محکوم شده و اینکه در دادگاهی با حضور هیات منصفه به این مجازات و بعنوان مجرم سیاسی محکوم شده مبحث دیگر دارد که در دور دوم ریاست جمهور روحانی در مرحله قانونی شدن حقوق شهروندی و استمرار مدیریت توام با پاسخگویی بیشتر ایشان … به آن خواهیم پرداخت …دوستی ثالث و حاضر در این ملاقات در جرم عیادت شونده گفت جرمش انست که اسرار هویدا می کرد.

در شرایطی شاهد حرکت سراسری معلمان هستیم که فشار اقتصادی سنگین در آستانۀ عید دمار از زندگی معلمان، بازنشستگان و دیگر اقشار کار و زحمت بریده است آن هم در شرایطی که حقوق های نجومی مدیران، اختلاس های هزاران میلیاردی و غارت بیرحمانه، کارد به استخوان همه رسانده و خشم آن ها را شعله ور ساخته است. در چنین شرایطی وظیفۀ تشکل های صنفی و بویژه رهبری آن ایجاب می کند تا ارتباط تنگاهی میان بدنه و نیروی پایه با رهبری منتخب تشکل های ایجاد گردد و همواره این ارتباط به صورتی زنده و پویا مورد توجه قرار گیرد. آنگاه که بدنۀ یک تشکل از رهبری آن جدا شود، آن تشکل قدرت رزمندگی خود را از دست می دهد و چنین شکافی امکانات سرکوب را نیز افزایش می دهد.

همراه با بازار شب عید، کار و بار دستفروشی نیز رونق می‌گیرد. دستفروش هم این را خوب می‌داند تا در همین بازار شب عید به سهم خود از این اقتصاد شلخته و بی‌در و پیکر، دست یابد. اما او برای دستیابی به حق و حقوق خود در کاسبی، با انواع و اقسام مأموران شهرداری و پلیس سر و کار دارد. در فضای مترو چنین چالشی با مأموران دولتی مشکل‌ می‌نماید. چون در صورت درگیری و تنش راهی برای فرار و گریز در کار نخواهد بود. او خوب می‌داند که با هر دستگیری کتک مفصلی نیز نوش جان خواهد کرد. جدای از این خیلی خودمانی اموالش را هم به او پس نخواهند داد.

ادعاى "روشنفكر و روشنفكرى و انسان بيدار شده" داشتن، صرفاً در همان حد "جيب خالى پُز عالى" ست تا وقتى نتوان فرهنگ ارزشهاى اسلامى، چيره شده در تمام سطوح زيست اجتماعى را با بحران مواجه ساخت. هركس كه بلد شد كلمه روشنفكر را بنويسد يا اداى آن را در آورد كه روشنفكر نيست. روشنفكر خلاق و مبتكر است. خواص و نخبه ايرانى را روشنفكر نمى گويند چونكه كم بينا هم مى تواند در ميان كورها تيزبين باشد.

فارغ از ارزش گذاری، و به عنوان یک واقعیت تلخ و گزنده تاریخی، زنان در مجموع بیشترین باراجتماعی را در پیش برد قافله تمدن بشری و به همان اندازه بیشترین ستم و استثمار و سرکوب را بردوش خود حمل کرده اند. بسیار بیشتر از وزن اجتماعی خود به عنوان نیمی از جامعه چه درعرضه تولید و خدمات اجتماعی رسمی و چه درحوزه های گوناگون تولیدی و اشکال گوناگون کارعاطفی-اجتماعی غیررسمی.

گویی برخی از ما چنان به خفقان عادت کرده ایم و سانسور چنان در ما درونی شده که تحمل شنیدن حقیقت را، حتی از زبان کسانی که هزینه ی بیان آن را از زندگی خود می پردازند، نداریم؛ چنان به تاریکی خوگرفته ایم که حتی اگر پرتوی از نور از خارج بر زندگی ما بتابد تاب آن را نداریم و می خواهیم چراغی را هم که در بیرون از فضای ما روشن شده خاموش سازیم؛ یعنی حتی کار زندانبانمان را هم بجای او انجام دهیم. هر صدای دیگری را مانند صدای خودمان خفه شده می خواهیم؛ تا مبادا حقیقت دیگری، جز آنچه خود را بدان معتاد کرده ایم فضای آرام ذهنمان را بشکافد.

چه آرزویی میتوانیم داشته باشیم بزرگتر از این که به عادت کردن عادت نکنیم و به سالوس و تحمیل حجابش عادت نکنیم و بدانیم که خدایی در بساط این جماعت نیست که رعایتش عاقبتی داشته باشد.ما، اگر خود به دست خویشتن خود را آزاد نکنیم شایسته‌ی هیچ گل و شادباشی نخواهیم بود. کی گفت که ما نمیتوانیم فردا حجاب را در قلمرو تحمیل از سر برداریم و روی گشاده‌ی خودمان را به خدا و طبیعت نشان دهیم؟ گاهی سخت‌ترین معماها آسانترین راه‌حل‌ها را دارند. امتحان کنیم!

سوم مارس سال جاری بیش از ۱۳۰ کارشناس برابری زنان با مردان در کنفرانسی که در اسلو برگزار شد، شرکت کرده بودند. موضوع اصلی کنفرانس «پسران و مردان و برابری جنسیتی» بود. در سخنرانی افتتاحیه کنفرانس، وزیر رفاه خانواده نروژ بر نقش محوری پسران و مردان در خلق جامعه‌ای برابر در سطح ملی و بین‌المللی تأکید کرد. او گفت: "در بخش‌های اساسی که به خانواده و کودکان مربوط است و در واحدهای مراقبتی، تنها ده درصد از مردان جذب شده‌اند. ایشان در جذب بیشتر مردان در مهدکودک‌ها و بخش بهداشت و سلامتی تأکید کرد. به باور او، بدون حضور مردان در کنار مردان در چنین شغل‌هایی درک مردان و از زنان از مفهوم‌های مشابه متفاوت خواهد بود.

در بخش «بحث اخلاقی» آقای هادی غفاری با شما، که آمیخته‌ای از مطالب نادرست و ناروا نسبت به زنده یاد ناخدا بهرام افضلی، فرمانده وقت نیروی دریایی ایران در زمان جنگ ایران وعراق و همسر ایشان از جانب آقای هادی غفاری مطرح می‌شود، ذکر چند نکتهء اساسی در جهت دفاع از حق و حقیقت و روشن شدن اذهان عمومی در برابر اینگونه اطلاع‌رسانی‌ها که زیبندهء جامعه‌ای خرد ورز و اندیشه محور، حقیقت‌یاب و راستگو نیست، ضروریست:

»  ای خدا، ای فلک، ای طبیعت؟!
»  سی وهشت سال پس از انقلاب درکجا ایستاده ایم؟
»  صف‌بندی قومی و گروهی در انتخابات شورای شهر تهران
»  فرهادی و ترامپ...
»  ما هنوز آواره ایم! درد آوارگی و یاد آن دیار...