نسرین ستوده از جمله وکلایی است که با فعالیت داوطلبانه و رایگانش، امکان دسترسی به وکیل را برای افراد بیشتری فراهم کردند. او تنها وکیل کنشگران حقوق زنان و حقوق بشر نبود. موکلان گمنامی داشت که آن گاه که ازیاد همه رفته بودند، می دانستند که کسی هست که حفظ حقوق و زندگی شان دغدغه اوست و از هر ابزار قانونی و اخلاقی و انسانی ای که می تواند برای دفاع از آنان استفاده می کند.

دومین روز از سری نشست های بررسی وضعیت حقوق بشر در ایران که هم زمان با پانزدهمین اجلاس شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو در حال برگزاری است، به وضعیت حقوق زنان در ایران اختصاص یافت. در این نشست که با عنوان "حقوق بشر در ایران: حقوق زنان" روز جمعه بیست و چهارم سپتامبر به دعوت سازمان غیردولتی سودویند اتریش برگزار گردید پنج تن از فعالین حقوق زنان در مورد شرایط کنونی زنان در ایران سخنرانی کردند.

جنبش زنان بین دو سوال اساسی به تله افتاده است. آیا جنبش تنها مطالبه خواه است و بدنبال تغییر جایگاه حقوقی و اجتماعی زنان است ، و یا جنبش بدنبال تغییر اساسی درجامعه است؟؟ مشکل در آن است که بخش اول بدجوری به لحاظ منطقی در گیر بخش دوم است. به این معنا که تغییر بخش اول مشروط به تغییر بخش دوم است و ما نمیتوانیم بخش دوم را در فرضیات خود حذف کنیم.

اگر مونا سالین مرد بود به همین سطح تصویر منفی از او ساخته می شد؟ اگر مرد بود به همین حد قدرت و تصویر رقیب مرد او بازنمایی مثبت می شد؟ در جایی که رسانه ها می توانند بیش از احزاب در شکل دهی افکار عمومی تاثیر گذار باشند نقش فمینیسم در این رسانه ها کجاست؟ چرا این گونه برخورد های جنسیتی در رسانه ها کمتر توجه و اعتراض فمینست های سوئد را بر می انگیزد؟ اگر مونا سالین در ایران بود حداقل کاری که از جنبش تحت فشار زنان ایران بر می آمد انتشار یک بیانیه و امضای اعتراضیه ای نسبت به برخورد هدف مند و ظریف رسانه ها با یک "زن" بود.

به نظرم وجود گفتمان فمینیستی مقدم است به جنبش زنان. به این صورت که اول یک نارضایتی هست در میان بخش قابل توجهی از زنان جامعه، به عبارت دیگر حس نارضایتی، محرومیت و تبعیض به مثابه یک واقعیت اجتماعی وجود دارد. همین که این حس در میان زنان ما وجود دارد که مورد تبعیض قرار دارند، زمینه ذهنی شکل گیری جنبش فراهم شده است.

زنان کنشگر تا کنون از شیوه های مدنی برای آگاه سازی عمومی استفاده کرده و تلاش کرده اند از هرگونه تعامل و رویارویی با حکومت و یا استفاده از شیوه های سیاسی پرهیز کنند. اما با رشد میزان آگاهی عمومی، این نیاز احساس می شود که مبارزه باید به سطح بالاتری ارتقاء پیدا کند و برخی از خواسته های زنان در سطح سیاسی مطرح می شود. اکنون بررسی لایحه چندزنی در مجلس یکی از مواردی است که این ضرورت را بشدت ایجاب می کند.

این روزها بیشتر وقتمان را درخیابان ها می گذرانیم شاید بیشتراز همیشه احساس مسئولیت می کنیم، شب ها خواب راحتی نداریم و نگرانی لحظه ای راحتمان نمی گذارد. نگران زندگی خودمان و دخترانمان !نگران آینده ! نگرانی از این که هر مردی هر لحظه که اراده کرد زنی را عقد کند و به عنوان همسر دوم یا سوم یا چهارم به خانه بیاورد و آن وقت ما چه جوابی برای دخترانمان خواهیم داشت؟ حتی مادرپیرم هم نگران است.

وجود گرایشات مختلف در جنبش زنان یک امر واقعی و خارج از میل و اراده ماست. باید آن ها را پذیرفت و حضور و کارکرد هیچ یک را انکار و نفی نکرد. حتی آرزوی حاکمیت یک گرایش در جنبش زنان نیز آرزویی ست غیرواقعی. بنابراین می بایست بدون نادیده گرفتن آنان، به سهم خود گوشه ای از پهنای وسیع این جنبش را گرفته و آن را هر چه گسترده تر و عمیق تر کرد. هر گرایشی می تواند بنا به توان و نیروی خود عمل کرده و عمق بیشتری به جنبش زنان بدهد. زنان در سراسر جامعه پخش هستند.

به نظر من جنبش آزادی زن در ایران یکی از قوی ترین جنبش های زنان در دنیاست و در این سی سال اخیر افت و خیزهای زیادی داشته. در 17 اسفند 1357 مصادف با هشت مارس وقتی خمینی حجاب را اجباری اعلام کرد و زنها در خیابان آمدند جنبش نوین حقوق زن در ایران متولد شد. و در این پانزده سال اخیر وسیع و توده ای شده. چه در مقاومت های فردی زنان و چه اشکال جمعی بخصوص یک سال اخیر نقش جنبش آزادی زن دنیا را شوکه کرد. دنیا انتظار نداشت زنان را چنین جسور در صحنه ببینه. این فقط نقش زنان نبود، بلکه نقش جنبش آزادی زن بود.

گذشته از قبول وکالت فعالان جنبش زنان، نسرین ستوده تاکنون پرونده بسیاری از فعالان سیاسی و نیز پرونده های کودک آزاری و اعدام کودکان زیر 18 سال را هم تقبل کرده، و نیز وکالت برخی از افرادی را که پس از حوادث انتخابات ریاست جمهوری سال 88 به اعدام محکوم شدند برعهده گرفته است.

برای شناخت عدالت طلبی که در خودم سراغ دارم، خیلی تلاش کردم. اما طبیعی است نمی توانم ادعا کنم که به این شناخت کامل رسیده ام. اما جزء به جزء در هر برهه ای از زندگی ام آن چیزی را که به عنوان عدالت یا حقیقت بهش رسیدم، پای آن ایستادم و بابت فشارهایی که به من وارد شده عقب ننشستم. بنابراین چیز مشخصی که در خودم سراغ دارم مقاومت برای آن چیزی است که از نظر من حقیقت تلقی می شود.

ا وجود میزان بالای بیکاری و تورم در ایران، بسیار محتمل است که اکثریت بزرگی از زنان بیکار در فعالیت های اقتصادی پر یا کم درآمد خانگی که در بالا به آنها اشاره شد مشغول شوند. سی سال پس از انقلاب ایران ما هنوز مطالعه ی سیستماتیک در مورد بخش غیر رسمی کار در ایران یا در مورد فعالیت های اقتصادی زنان که در خانه انجام می شود مشاهده نکرده ایم.

مهرداد درویش پور معتقد است که مردان از بسیاری از قوانین زن ستیز در ایران سود برده اند و حتی بخشی از مردان که چندان سنت گرا نیستند، زمانی که در امور خانوادگی گرفتار می شوند، برای کنترل همسرانشان به همین قوانین استناد می کنند."
با این حال، او تاکید می کند که فشار جنبش زنان و دیگر فعالان برابری خواه، باعث می شود اکثریت جامعه در برابر چنین قوانینی قرار بگیرند و حتی مردان ایرانی هم به سادگی ۳۰ سال پیش، حاضر نیستند از حق چند همسری دفاع کنند."

در اتحادیه اروپا بحث بر سر تصویب یک ماده الحاقی است که طی آن پیش رفته ترین قوانین طرفدار زنان در هر یک از کشورهای اروپایی می بایست سرمشق سایر کشورها قرار گرفته و به صورت استاندارد، شرط ورود به اتحادیه اروپا باشد.
خانم ژیزل حلیمی که وکیلی فرانسوی و فعال جنبش زنان است، از سال 1979 چنین ایده ای را دنبال می کند. "توسط این ماده الحاقی در اتحادیه اروپا، بهترین و پیش رفته ترین حقوق زنان نصیب 253 میلیون زن اروپایی می شود." توسط این ماده الحاقی کلیه زنان شهروند کشورهای اروپایی می بایست دارای حقوق مساوی باشند و البته دارای بهترین آن.

حوّا مادر ما, اولین شورشی علیه قراردادهای آسمانی بود.
او بود که چشم آدم راباز کردو دنیای دیگری از لذت و زیبائی ها را گشود.و مجازات این عملش را دریافت کرد.اخراج از بهشت و زمینی شدن آن زوج بی پروا, اززمانی که زندگی و هویت زمینی یافتند, از عرش مدام برآنان مصیبت باریدن گرفت. کیفر و تکفیر گناه های نانوشته و پشت سرهم فرامین آسمانی صادر می شد.

روز نوشت امروز دولت مردان و دولت زنان در ایران با واژه ی "مردم" عجین شده است. هیچ خبر یا گزارش یا سخنی نیست که بدون ذکر نامی از مردم آغاز شود و پایان پذیرد.هر سیاست مداری به زعم خود، ذهنیت و اندیشه ی خود را به مردم تعمیم می¬دهد و این است که حاضران غایب و بی صدا در عرصه ی تصمیم سازی، همواره مردمند، چه زن باشند، چه مرد.

در تمامی کشورهای جهان ، کنشگران بسیاری هستند که در حوزه ی فعالیت های مختلف اجتماعی، حقوق بشری و حقوق زنان به صورت مسالمت آمیز و مدنی مشغول به فعالیت هستند. فعالان مدنی و اجتماعی همچون کنشگران حقوق بشر و حقوق زنان ، در هرکشوری برای بهبود وضعیت زنان ، بهبود شرایط زندانها ، رفع ستم های جنسیتی و تبعیض برای زندانیان ، حقوق شهروندی و دیگر فعالیت های انسان دوستانه تلاش می کنند .

هرچه در استدلال های مخالفان ازدواج موقت جستجو می کنم نشانی از علاقه آنها به تعدد روابط مردان، حال به هرشکلی نمی بینم. از جمله داریوش قنبري نماینده مجلس که در گفت‌و‌گو با خبرگزاري فارس، با اشاره به ماده 22 لايحه حمايت از خانواده و مطرح كردن ازدواج موقت اظهار داشته است:‌ اگر چه ازدواج موقت يك حق شرعي است، ولي نمي‌تواند منجر به تشكيل خانواده و استحكام بنيان آن شود.

زمانی که فقط ۹ سال داشتم و در ایران زندگی می کردم، می دانستم که می خواهم با بچه ها کار کنم، فکر می کردم روزی یک پرورشگاه برای کودکان یتیم در ایران درست کنم و این را به پدر و مادرم می گفتم، مادرم را مجبور می کردم که مجله "کودک و زندگی" را برایم بخرد و تمام روز چهارشنبه من با آن می گذشت. برای من شغل آینده ام بود، با آن دنیا آمده بودم، قدرت عجیبی داشتم، پر انرژی، به طور یکه از انرژی و عشق آن سرخ می شدم. می دانستم با بچه های یتیم کار خواهم کرد.