اکنون یکی از تم های اصلی در انتخابات فرانسه، حقوق زنان و مبارزه علیه تجاوزجنسی است. اگرکاندیدایی به این مسائل پاسخ درخور بدهد، رأی بسیاری از زنان را از آن ِ خود کرده است. فمینیست ها آتش رقابت انتخاباتی را در میان کاندیداها تندتر کرده اند..

۱۵ هزار زن و دختر تهراني چون دريايي خروشان از دانشگاه به حركت در آمدند. طنين شعارهاي زنان ساختمان هاي مسير حركت آنان را، به لرزه درآورد. در خيابان فلسطين ( كاخ سابق )، به نقل از خبر گزاري پارس(ايرناي فعلي)اين گروه( زنان )كه در زير برف سنگين دست به تظاهرات زده بودند در مسير خود با حدود ۲۰۰ نفر تظاهركننده مخالف روبرو شدند كه سعي داشتند تظاهر كنندگان را متفرق كنند.[۱۹] شعارهاي زنان و دختران در اين راهپيمايي بيشتر عليه حجاب اجباري و تقدس "آزادي" بود و بخش هايي از شعارهاچنين¬ بود " مرگ بر استبداد – درود برآزادي"،"ماانقلاب نکردیم–تابه عقب برگردیم"

تا قانون خانواده برابر: ارتقاء آگاهی در زمینه اذیت و آزار جنسی و پروژه «طناب رخت» ماه آوریل در امریکا، به اطلاع رسانی و ارتقاء آگاهی در زمینه اذیت و آزار جنسی که یکی از غیرانسانی ترین اشکال خشونت علیه زنان است، اختصاص دارد.

تاویل پذیری کوری به اعم ناهنجاری های سیاسی، اجتماعی، و پهنه­ی تعمیم آن، شالوده ­ی رمان ساراماگو است. رمانی اصولا" کلی­نگر که ته مانده­ی نگاهش بر جزئیات نیز هست. بخش قابل توجهی از سلسله نقد­هایی که بر رمان کوری نوشته شده­اند به بررسی انعکاس رئالیسم جادویی در انحصار ایده­ی کوری پرداخته و از این زاویه ابعاد نشانه شناسیک آن رامورد تحلیل قرار داده اند. و بسیاری دیگر از بعد جامعه شناسانه به موشکافی این اثر پرداخته­اند. هدف از این نوشتار مرور یا تکرار بوده­ها از نگاهی دوباره­ی نیست بلکه بیشتر سرکشی به خصوصیات ادبی یاد نشده در این متن است.

ممکن است فعالین سیاسی به واسطه هزینه های سنگین انتخاباتی سال 88 مثل بازداشت و محرومیت و کشتار و حبس و شکنجه و تبعید، از کوشش مجدد سرخورده شده باشند. ولی مگر دستاورد های کوشش های سه سال گذشته کم یا قابل صرف نظرکردن بوده است؟ آشکار شدن جایگاه لرزان حاکمیت بین ملت، آشکار شدن وزن و قدرت تحول خواهان، شکاف های عمیق داخلی حاکمیت، بحران شدید مشروعیت، تشدید فشار های بین المللی به ویژه در ارتباط با حقوق بشر، از جمله دستاورد های سه سال گذشته بود که بدون این تلاش ها ممکن بود تا ده سال هم به دست نیاید.

متن «بکارت و بهداشت» فارغ از این­که با نگاهی جزیی­نگر نسبت به نقد آن برآییم، یک نکته­ی مهم را در خود دارد که شاید بتواند گره ماجرا هم باشد. در سرتاسر متن با بکارتی مواجه هستیم که همان بکارتی نیست که از آن در کتاب­های پزشکی، در فرهنگ جنسیتی و یا در پزشکی قانونی یاد می­شود، این بکارت شاید به‌تعبیری، همان بکارتی باشد که جامعه­ی پدرسالار و فالوپ‌محور بر آن متمرکز هستند.

اگر مردان براي برگزاري روزكارگر و حضور در جنبش كارگري فقط سرمايه‌داري و ارتجاع را در مقابل خود دارند، «زن- كارگر»‌‌ها براي پذيرفته شدن در جنبش كارگري علاوه بر ارتجاع و سرمايه‌داري، بايد با پدرسالاري و مردسالاري نيز مبارزه كنند. بنابران اين‌ها هم زنند و هم كارگر و بايد در دو جبهه مبارزه ‌كنند، در يك جبهه به عنوان زن و در جبهه‌اي ديگر به عنوان كارگر، گرچه اين دو جبهه در بسياري موارد قابل تفكيك نيستند اما هر يك وظايف ويژه‌اي بر دوش «زن- كارگر» مي‌گذارند

بیکاری، نابرابری در زندگی و شرایط کاری، تجارت ناعادلانه، عدم سرمایه گذاری در زیر ساختارها بخشی از سیستم نابرابر تولید و تجارت کنونی است که بخصوص زنان مهمترین قربانی اش می باشند. از سال 1970 به این سو درصنایع نساجی 45 درصد محل های کار حذف گردیده است که در نتیجه صدها هزار کارگر ( بخصوص زنان) بیکار گشته اند. این در حالی است که عدم سرمایه گذاری در صنایع ساختمانی، صنایع فولاد و کشتی رانی هم باعث بیکار شدن 145000 نفر گشته است.

این جستار تلاشی است در جهت بازاندیشی اين روند تاریخی. در واقع نگاه دوباره‌ای است به تجربه‌های شخصی خودم و به محتوا و روش‌هاي مبارزۀ جریان‌های سیاسی‌‌‌ اپوزیسیون و پيامدهاي ناشی از آن. اینکه کاربرد این روش‌ها چه دستاوردها و چه از دست‌دادن‌هایی داشته است؟ و نیز مقوله آزادی و حقوق مدنی (به ویژه حقوق مدنی زنان) در میان جریان‌های سیاسی در دوره‌های متفاوت چه جایگاهی داشته است؟ و اینکه در گيرودار صف‌بندي‌هاي سياسي- ایدئولوژیک، شناخت ما از رخدادهاي تاريخي تا چه حد لطمه خورده است؟

به رغم حضور عوامل مختلف جنسيت ساز در كشورهايي نظير ايران كه عامل اساسي و اصلي محدودسازي كار و انديشه ي زنان است، پرداختن به مسائل زنان در مسير توسعه، امروز شتاب و عمق بيشتري يافته است ولي ستم بر زنان از ديرباز مورد توجه انديشمندان جامعه ي ايران بوده كه آغاز آن شايد به مشروطيت مي رسد. اما طرح مسائل و مشكلات زنان همواره در كنار ساير مسائل و درواقع حاشيه اي بوده است.

به نظر می رسد ارائه پیشنهادی مثل مداخله پزشکی اجباری برای حل یک معضل فرهنگی و اجتماعی کهنه و دست به دامن پزشکی شدن، علاوه بر ضعف در تحلیل مسأله زنان و دور بودن از ماهیت واقعی مشکلات زنان، نشان از ناامیدی و درماندگی و در نتیجه خیالپردازی و توهم بخشی از فمینیستهای ایرانی در حل معضل فرودستی زنان داشته باشد. زنان اگر توفیقی در رسیدن به برخی مطالباتشان در یکصد سال گذشته داشته اند و برخی شرایط به نفع آنها تغییر یافته است، این توفیق حاصل تحولات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و متأثر از آن، شکل گیری جنبش زنان و فعالیت ها و مبارزات زنان در این سالها بوده است.

اگر مصلحت تندرستی بر ازاله بکارت حمل شود که پیشتر مدعای خانم کاظمی هم بود، دیگر چه نگرانی از ازاله آن در بدو تولد دارند؟ مگر با چنین مصلحتی ، ختنه مردان را تأیید نکردند؟ علاوه بر مصلحت تندرستی ، می توان مصالح متعدد بهداشت روانی هم بر ازاله بکارت تا پیش از احساس نیاز جنسی مطرح کرد. آیا همین برای دفاع از مدعا و توصیه «بکارت و بهداشت» کافی نیست؟

دربارۀ بدن زن و زنانگی‌ای که در آن سکنا گزیده است چونان یک نیرویِ دگرگون‌گر و نافیِ ایستایی چندان که باید تأمل نشده است و بیش‌ترِ خطاها از آن جایی برمی‌شود که زن را اغلب در مقام موجودی ستم‌دیده که مرد بر او ستم فراوان رانده است، به دایرۀ سنجش‌گری می‌کشانند و از او در جایگاهِ یک قربانی سخن به میان می‌آورند و این خود از تک‌ساحتی بودنِ چشم‌اندازِ دانش‌هایِ فمنیستی و نیز دانش‌هایی برمی‌آید که می‌خواهند بر تمایزاتِ بنیادینی که نیرویِ محرکۀ زندگی‌اند، چیره شوند؛ به ویژه دانشِ درجۀ دو فمنیستی که هیچ‌وقت خود صاحب خلاقیتی نبوده است بلکه با تفسیری فرصت‌طلبانه برخی اندیشه‌هایِ بزرگ را به اهداف و اغراضِ پیش‌پا افتادۀ خود فرو کاسته است.

مدرسه فمینیستی: مشارکت سیاسی زنان در جنبش های دموکراسی خواهی به ویژه در کشورهای جهان سوم اهمیت بسزایی دارد. نقش زنان در برقراری پل میان جنبش های دموکراسی خواهی از یک سو و خواست های مشخص زنان در این جنبش ها از سوی دیگر، یکی از مهمترین عوامل مشارکت زنان در گفتمان های سیاسی در این کشورهاست. در کشورهایی که به خصوص فشار فزاینده ی سنتها و باورهای مردسالاری از یک سو و وضعیت وخیم زنان در بخش های مختلف جامعه، تاثیر زیادی بر موقعیت زنان در این کشورها گذاشته است، مشارکت سیاسی زنان در رده های بالای حکومتی می تواند نقش تعیین کننده ای در تغییر سرنوشت آنها داشته باشد.

مدرسه فمینیستی: در اواخر قرن گذشته، در پایتخت مالزی عده­ای از زنان فعال سیاسی، شامل ژورنالیست­ها، حقوقدان­ها و دانش پژوه­ها، گروه کوچکی تشکیل دادند تا نظام اسلامی نوینی را که ناظر برقراری­اش در مالزی بودند بررسی کرده و دریابند که آیا این نظام نوین با قرآن انطباق دارد و قابل تایید است. تا آن موقع، مالزی کشوری بود که گرچه اسلام دین رسمی کشور بود، اما بر زندگی فردی ساکنین این کشور تاثیر چندانی نداشت. این وضعیت ناگهان دگرگون شد. تحت تاثیر جوانانی که پس از تحصیل از مکه و قاهره به عنوان روحانی به مالزی بازگشتند تا اسلام "واقعی" را در مالزی رواج دهند، تحول ارتجاعی دینی در این کشور رخ داد و به تحمیل" ارزش­های اسلامی" بر سیاست و حقوق اجتماعی منجرگردید.

کم نیستند زنانی که در شروع زندگی با جانفشانی و کار و تلاش و صرفه جویی و... همسرشان را با جان و دل، حمایت کرده اند ولی تا قبای مرد 2 تا شده بناگاه با موجودی بنام هوو و صیغه مواجه شده اند و با ناامیدی و افسوس از آن همه جانفشانی، انگشت حسرت به دندان گزیده اند. زنانی که چنین ناکامی هایی را تجربه کرده اند معمولا به دختران جوان توصیه می کنند که: «هرگز دلتان به حال مردجماعت، نسوزد». پُر واضح است که همسر دوم معمولا جوان تر و با جذابیت بیشتری وارد زندگی می شود گویی زن کالایی است که مطابق تمکّن و مُد روز باید تغییر کند مثل مدل اتومبیل است که آقایان، با تمکّن و پول بیشتر، مدل بالاتری فراهم می کنند.

تجاوز به عنف در برمه از سیاست ‌های دولت است. ارتش برمه در منطقه ای دست به تجاوز بیش از هزاران تن از زنان می‌زند. در سفر اخیرم به مرز تایلند و برمه، با زنی‌ آشنا شدم که بعد از مورد تجاوز قرار گرفتن توسط گروه پُر تعدادی از سربازان ارتش برمه، خاک این کشور را ترک گفته بود. چنین سوء استفاده هایی باید پایان یابد. یک گام مثبت کشورهای اروپایی میتواند راه اندازی یک کمیسیون تحقیق برای جنایت جنگی و جنایت علیه حقوق بشر در برمه باشد که پیش از این، توسط سازمان ملل و متخصصان حقوق بشر پیشنهاد شده بود.

مدرسه فمینیستی: نمایش "چهره به چهره در آستانه فصلی سرد" به کارگردانی و نویسندگی نیلوفر بیضایی چندی پیش در آلمان برروی صحنه رفت. پرسش گری و پاسخ جویی در ذهن مخاطب یک اثر هنری اصیل، بی تردید پیامد تاثیری است که آن اثر ایجاد کرده است. نمایش اخیر نیلوفر بیضایی، همچون اثری زنانه و چالش برانگیز سوالاتی را پیش آورده که منصوره شجاعی در گفتگویی با وی آنها را مطرح ساخته است. حاصل این گفتگو را در زیر می خوانید:

مدرسه فمینیستی: امسال پس از دو دهه، مشارکت خانم آنگ سان سوچی و «لیگ ملی دمکراسی» در انتخابات برمه، طلیعه تحولی در الگوهای کلاسیک مبارزه در کشورهای آسیای جنوب شرقی آسیا که به دنبال گذار بی خشونت به دموکراسی هستند نوید می دهد. الگویی متفاوت و جدید از مبارزه برای دمکراسی که به رهبری یک «زن» به وقوع می پیوندد. بی شک این الگو در آینده می تواند در جهان، نقشی تاثیرگذار بیافریند. چونکه «آنگ سان سوچی» امروز در تعاملات جدید بین المللی می تواند برای ما زنان آسیایی، الگوی تازه و مشروعی در روش مبارزه صلح آمیز و دوری از خشونت، باشد.

مسأله بکارت وقتی رنگ می بازد و اهمیت کنونی خود را از دست می دهد که زنان از موقعیت فرودست کنونی به جایگاه برابر و انسانی برکشیده شوند و مفاهیم اخلاقی، در فضایی که به دلیل موقعیت برابر و مساوات جنسیتی نیازی به تظاهر و ریاکاری ندارد، بازآفرینی شوند. در آن صورت، آنچه اهمیت و ارزش خواهد داشت نه محک اخلاقیات و تعهد با چند قطره خون بر روی دستمالی سفید، که اعتماد متقابل و مبتنی بر اخلاق درونی شده و وجدان های آگاه و بیدار هر دو طرف روابط انسانی، فارغ از جنسیت، خواهد بود.

حوزه سوم از تحلیل ما،با دغدغه هایی در درون فمینیسم از چرخش بسوی تحلیل فرهنگی با تاکید بر قلمرو مادی مرتبط است. درحالیکه،از یک سو شواهد آماری نگرانی هایی را در میان گروههای اجتماعی به شکل فزاینده ای نشان میدهد، در همان حال،علاقه به نابرابریهای مادی بعنوان موضوعی برای تحلیل علمی اجتماعی بطور ثابتی کاهش نشان میدهد؛بویژه آندسته از نابرابریهایی که بیشتربه شکل مناسبات طبقاتی و کاپیتالیسم توضیح داده میشوند.

مدرسه فمینیستی: این نوشتار درصدد ارائه قرائتی است که برجستگی خاص مفهوم "سرمایه اجتماعی" و کاربرد آن را در سیاستگذاری اجتماعی و آژانس های دولتی و همینطور غلبه آن را در پژوهشهای محققانی همچون کلمن، پوتمن و فوکویاما مورد بررسی قرار دهد. گستره پژوهش های این تئوریسین ها آنجایی مورد سوال قرار میگیرد که نادیده انگاری مفهوم پردازی های انتقادی و جامعه شناختی تر بوردیو در آثار آنها بوضوح دیده می شود.

بحث از مقام و پیکر و منزلت اجتماعی زنان در ایرانِ معاصر بدون بررسی و شناختِ روندهای اساسی اندیشه و سنت‌‌‌‌‌‌‌های مهم فکری ـ که در طول تاریخ تأثیر عظیمی بر نگرش ایرانیان نسبت به تن و حقوق زن داشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند ـ امکانپذیر نیست. این مقالۀ کوتاه به طور خیلی مختصر به یکی از شاخه ‌‌‌‌های مهم الاهیات اسلامی (طریقت عرفانی) و رابطه اش با زنان، می پردازد: «الاهیات اسلامی» خود به تنهایی از پُرنفوذترین سنت های فکری و معاصر سرزمین ما است؛ منظومه‌‌‌ای بزرگ، گشوده و بسیار متنوع از رویکردها و گرایش‌‌‌های مختلف، که گاه در تضاد و چالش با یکدیگر قرار دارند.

در سالهاي پاياني نظام شاهنشاهي "پهلوي" زنان ايران به طور نسبي از نقش و پايگاه اجتماعي مناسبي برخوردار بودند. آنان در قياس با زنان خاورميانه هم، از جايگاه سياسي ، اجتماعي و اقتصادي مناسبتري برخوردار بودند. مهمترين و ماندگارترين ارگان زنان تا قبل از پيروزي انقلاب "سازمان زنان ايران"، تشكلي دولتي بود كه مركز اصلي آن در تهران متمركز شده بود. اين سازمان خط مشي كلي در رابطه با حقوق زنان؛ تا قبل از پيروزي انقلاب را به نقل از خانم مهناز افخمي وزير مشاور درامور زنان و آخرين دبير كل " سازمان زنان" ايران را، محمد رضا شاه تصويب مي كرد و قوانين جديد در مورد زنان هم، پس ازآن، بايد از كنترل روحانيون عبور مي كرد.

باید پیدا کنم
و دست­هایم نباید بیکار بمانند
مثل دست های خالیِ گلدسته
که قرن هاست گولِ آسمان را خورده است
و خنده را در گریه ی زنانِ سیاه پوش جستجو میکند

»  بکارت و بهداشت