تجربه تاریخی به زنان نشان داده است که از نظر نیروهای سیاسی اپوزیسیون تا وقتی که زنان برای استبداد خطرناک ترند تا برای مردان، مورد توجه و «احترام» هستند ولی در غیراین صورت معمولا مورد تفقد نیروهای سیاسی قرار نمی گیرند. این یک تجربه مشترک میان زنان حداقل در کشورهای منطقه است. نیروهای بنیادگرا و سیاسیون مختلف ایرانی همچون مارکسیست لنینیست ها، اسلامگراهای افراطی، ملیون بنیادگرای چپ، و... هر کدام شان کارنامه ای با نمره های خیلی بد در امتحانات نهایی دفاع از حقوق زنان داشته اند و رفوزه شده اند به همین خاطر است که نمی توانند به بهانه حمایت از حقوق زنان، این و آن کشور یا فلان و بهمان مذهب را محکوم کنند.

متاسفانه نکته اینجاست که در ایران، اشتغال یا بیکاری زنان، ربط چندانی به میزان سواد و تحصیلات آنان ندارد. بر خلاف بسیاری از جوامع امروز دنیا، نرخ بيکاري در کشور ما ـ مطابق آمارهای رسمی ـ در ميان نيروي کار با تحصيلات عالي (به خصوص در بین زنان تحصيل کرده)، به شدت بالاست. اين امر نشان می دهد که گذراندن سطوح بالاتر آموزشي برای دختران ایرانی لزوماً شغل و درآمد و آتیه مطمئنی برای شان تضمين نمی کند. این روند نه تنها زندگی و آیندۀ دختران ما را پس از اتمام تحصیلات با سردرگمی و ابهام روبرو کرده است بلکه باعث می گردد که در سنجش هزینه/فایده ی خانوارها نیز کفۀ ترازو به ضرر انباشت سرمایه آنان (به نفع حوزه خدمات، و نه تولید) سنگین شود و در تحلیل نهایی به ضرر توسعه پایدار کشور، عمل کند.

آقای مصطفی عبدالجليل، رئيس شورای انتقالی ليبی دیروز اول آبان ماه 1390 در شهر بنغازی در مراسم اعلام «آزادی لیبی» و خاتمه جنگ گفت: «شريعت اسلامی، بنيان و اساس قانون اساسی در ليبی جديد خواهد بود و دولت ما، یک دولت اسلامی خواهد بود.» وی همچنين از لغو ممنوعيت چندهمسری در ليبی خبر داد و افزود که ما چندهمسری را احیا می کنیم.[1]
این خبر ما زنان را تکان داده است که در مورد انقلاب عربی و مردمی در کشورهای منطقه، آیا صفت برگزیده مسئولان دولت ایران تحت عنوان «بیداری اسلامی» درست است؟

داستان حجاب اجباری یا به تعبیر شما «حجاب استبدادی» در دوران پس از انقلاب و در جمهوری اسلامی، به علل و عوامل متعددی بر می گردد. یک عامل مهم همان است که چندی پیش خانم نوشین احمدی خراسانی روی آن انگشت گذاشتند و آن، زمینه های فرهنگی و انقلابی موجود در ذهن و زبان و ادبیات روشنفکری و عمدتاَ میان روشنفکران انقلابی، در مورد غرب و سرمایه داری و نقش زنان در این نظام بود.

دستهایش دور گردنم حلقه شده و داشت خفه ام می کرد. با آنکه سرش از من فاصله داشت اما صدای نفسهایش را می شنیدم. می خواستم ما را تنها بگذارد و برود جای دیگری بخوابد. هما پشتش را به سینه ام چسبانده و به خواب عمیقی فرو رفته بود. آن وسط گیر کرده و کلافه شده بودم.

هدی عمید وکیل پایه یک دادگستری، کارشناس ارشد حقوق بین الملل و از فعالان حقوق زنان، عضو کمپین بی سنگسار و "مادر من، وطن من" است. هدی با توجه به سابقه 6 ساله خود در زمینه وکالت بیش از این که اشکالات حقوق مدنی این قانون را بشمارد، از کودکانی می گوید که بی هویت در خیابان های ایران- شهر رها شده و سرمایه هایی که در کارهای سیاه خیابانی هرز می روند و پرونده های ناشماری که از بزهکاری فرزندان ایرانی بی هویت انباشته می شود.

ایدئولوژی مردسالاری مثل یک دستگاه منسجم و پیچیده، سیستماتیک و هماهنگ عمل می کند. بخشی از اجزاء این دستگاه، در قالب نیروی انتظامی، در خیابانها و معابر عمومی به دستگیری و تحقیر زنان ـ به بهانه بدحجابی ـ می پردازد. بخش دیگر در قالب وزارت ارشاد شمشیر را از رو بسته و بی مهابا به سانسور آثار و تولیدات زنانه پرداخته است. جزء دیگر این سیستم از تریبونهای نماز جمعه ـ مثل آیت الله علم الهدا ـ افکار عمومی را علیه زنان می شوراند. بخش دیگر این دستگاه ایدئولوژیک ـ که آموزش عالی باشد ـ در امر تفکیک جنسیتی در دانشگاه مشغول است. بخش سینمایی آن نیز ـ مثل آقای فرج الله سلحشور ـ به هتاکی و اتهام زنی به زنان هنرمند می پردازد.

وقتی کسی مانند فرج الله سلحشور، آزادانه به زنان هنرمند سینمای ایران فحاشی می کند، و به خاطر اهانت اش از سوی هیچ مرجع رسمی و قضایی مؤاخذه نمی شود و به هیچ کس هم حساب پس نمی دهد، باید هوشیار بود و بیمناک. چراکه این تفکر و این سخنان، تنها سخنان آن سلحشور عرصه پرده دری و بی حرمتی نیست که نماینده بخشی از افکار و عقاید حاکم است که می خواهد زنان را با هر ابزار و سلاحی از مذهب و شرع گرفته تا عرف و سنت و زور و قدرت به عقب براند چرا که نمی تواند و نمی خواهد سهم خواهی و حضور تابناک زنان را در زندگی اجتماعی تاب بیاورد.

در ایران همزمان با بالا گرفتن بحث ها پیرامون تفکیک سازی جنسیتی وانمود می شود که گویا در کشورهای غربی هم چنین روندی در حال گسترش است. این موضوع حقیقت ندارد و موسسات آموزشی تک جنسیتی کنونی بیشتر در قرن گذشته بوجود آمده اند، تعداد آنها نیز بسیار اندک است و گروه بسیار کوچکی از دختران در دانشگاه های تک جنسیتی درس می خوانند و بخش بزرگی از آنها از سال های 1960 به این سو تبدیل به دانشگاه های مختلط شده اند.

اصغر فرهادی کارگردان فیلم، به باور من فیلسوفی متواضع است که پرسش های زندگی را بازآفرینی کرده و آن را به شکلی صادقانه و بی پرده در برابر وجدان انسان ها قرار داده، تا انسان مدرن را کمی به تأمل و تعمق وادارد و او را در برابر خودش متوقف سازد تا به راه های رفته و کنش های اجتماعی خود نگاهی دوباره بیاندازد و شاید بتواند از جایی که زندگی را رها کرده، دوباره از سر گیرد.

از هر کسی سراغ او را می گیرم، در صحبت ها چند صفت تکرار می شود: فعال، قدرتمند، نام آشنا، ساده و صمیمی. لازم نبود زیاد در زبانی که نمی دانم به دنبال نامش جستجو کنم، ماهنامه "دیلماج" را فارسی زبانان هم می شناسند و می دانند که سردبیر بخش زنان آن فرانک بود. و سروده های پر احساس تورکی. و مقاله های جسورانه در پیشگامی خواسته های زنان.

آنچه كه تاكنون به عنوان تبعيض عليه زنان در جامعه اسلامي ايران مطرح می شد تنها ابعادي از داستان بود كه به تأييد عام جامعه هم رسيده بود. مسائلی اعم از قانون ارث، حجاب، حق طلاق، دیه، حضانت،... و هر چه که این مسایل تبعیض آمیز بیشتر مطرح شد، نتیجه کمتری حاصل داد. ولی آنچه كه شايد تاكنون مورد توجه کمتری قرار گرفته است بُعد ديگر داستان، یعنی وضعيت «اشتغال» و پيشرفت زنان در جوامع حرفه اي و سازمان هاي دولتي و خصوصي است.

توکل کرمان، حتی قبل از شروع بهار عربی از نخستین افرادی بود که در صف مقدم حرکت های اعتراضی علیه هرگونه ستمی قرار داشت. وی سال ها قبل موضوع مهاجرت اجباری گروهی از مردم که به «رانده شدگان جعاشن» معرف شده بود را به عهده گرفت. این مردم ساکن منطقه ای بنام جعاشن در استان "إب" بودند که توسط شیخ منطقه «محمد احمد منصور» بابی رحمی از محل سکونت خود رانده شدند

در سال های اخیر که گفتمان حقوق بشر از طریق فعالان مدنی به میان جامعه رفته، با تعمیق این گفتمان نیز این سئوال مطرح شده که آیا اساسا در چارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی حقوق بشر و به ویژه حقوق زنان قابل تحقق است؟ آیا بین حکومت های مذهبی و حقوق بشر سازگاری هست؟ در پاسخ به این سئوال می توان گفت که: قوانین موجود در مورد زنان با ساختار فرهنگی و اجتماعی ایران نیز مغایرت فاحش دارد و پاسخگوی نیازهای جامعه در دنیای مدرن و پیچیده امروزی نیست.

شاید قصد شما این نبوده است که «بود و یا نبود امپریالیسم» را به بحث بگذاری ولی از همان ابتدای مقاله که واژۀ امپریالیسم را در دو گیومه بزرگ، قرار داده ای و انقلابات و جنبش های آزادیبخش در آسیا و خاورمیانه و آمریکای لاتین و کشور خودمان علیه روابط سلطه بیگانگان یا امپریالیسم را، تلاش بیهوده، تلخ، و پرهزینه دیده ای و از آنها به عنوان تجربه ای منفی یاد کرده ای، از همان ابتدای مقاله ات بسیاری از خوانندگان را به یک چالش عجیب و انرژی بر، فرا می خوانی و این پیام بسیار عجیب را می دهی که گویا وابستگی و زیر سلطه بودن برای ما مردم جهان سوم بهتر از رهایی بخشی و استقلال است!

در یادداشت خانم خراسانی ابهامات و تناقض هایی سرگردان کننده وجود دارد، هم در طرح مسائل، هم در نتیجه گیری و جمع بندی. در یک خوانش می توان برداشت کرد که چون گفتمان کلاسیک ضدامپریالیسم چیزی بیش از "شعار ضدیت و دشمنی با امپریالیسم و تمدن غرب" نیست، کارایی ندارد و مانعی بر سر اتخاذ سیاست های مناسب دیپلماتیک و انتخاب «امکانات و فرصت های خارجی» برای جنبش های اجتماعی است، پس باید بدون توجه به تاریخ و عملکرد امروزین کشورهایی که در ادبیات سیاسی "امپریالیست" خوانده می شوند، با آن ها از موضع جنبش های اجتماعی، وارد مناسبات دیپلماتیک شد.

هانه نوشتن این متن، حضور در بیست و دومین کنفرانس بنیاد پژوهش های زنان ایران است. مقاله اصلی به احترام شرط همیشگی برای چاپ در مجموعه مقالات سالانه بنیاد، در اختیار آن بنیاد قرار دارد. اما آنچه در حال حاضر ارائه می شود آن چیزی است که در حواشی ارائه این مطلب روی داد ونیز قسمت هایی از متن اصلی است که در سمینار بنیاد در شهر آمرسفورت هلند ارائه شد.

طرح تفکیک جنسیتی داستان جدیدی نیست. بعد از انقلاب فرهنگی و بازگشایی دانشگاه ها، مصادیق متنوع و متفاوت این طرح به تدریج ایجاد شد، به مرور زمان گسترش یافت و حتی به تاسیس دانشگاه های تک جنسیتی مانند دانشگاه الزهرا یا امام حسین انجامید. این روزها اما تفکیک جنسیتی با جدیت بی سابقه ای در بسیاری از دانشگاه های سراسر کشور در حال اجراست.

خیزش های منطقه، پایه اش بر نیاز به دموکراسی استوار شده و همین روند، حتی پس از سقوط حسنی مبارک هم ادامه یافته است. بعضی ها می گویند که این تحولات به دست نیروهای بنیادگرای اسلامی بوجود آمده، بعضی ها هم می گویند که دست آمریکا پشت آن است. ولی در هیچ یک از این تفسیرها شما نشانی از دموکراسی و نیاز مردم این کشورها به حقوق دموکراتیک را نمی بینید. در حالی که همین وقایع دو هفته اخیر در میدان تحریر مصر نیز مؤید آن است که مردم مصر دنبال حقوق شهروندی، دنبال انتخابات آزاد، و دنبال همه آن چیزهایی هستند که شهروندان را در سرنوشت شان، بیشتر سهیم کند.

معضل بیکاری» مهلک ترین ضربه اش را قبل از هر چیز، به هویت فردی زنان و عموم شهروندان جامعه، وارد می آورد. بیکاری یعنی محروم کردن شهروندان از کسب درآمد شرافتمندانه. بیکاری باعث فقر و استیصال فرد است، و فقر و درماندگی، قبل از هر چیز، احساس حقارت، و تزلزل روحی و بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریشگی را به شهروند امروز، تحمیل می کند. تنگدستی و استیصال در تأمین معیشت، در همه جای عالم باعث تثبیت فرودستی زنان و تخفیف شخصیت و «زوال ایمان آنان به توانایی شان» (و در اغلب موارد به غلبۀ خودکم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی و افسردگی) منتهی شده است. فقدان درآمدی شرافتمندانه در یک نسل حتی تأثیرگذار بر سرنوشت نسل های آینده است.

دخترک لبخند نازی به من می زند و نگاهی به برادرش می کند که لفاف اسباب بازی اش را کنده و توی مغازه مشغول جنگ ستارگان است و می گوید: «بریم مامان از جای دیگه سیندرلای صورتی بخریم...» فروشنده نگاهی از سر غیظ به من و مادر و دخترک می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندازد و به شاگردش تشر می زند: «گل ممد نردبون رو بیار و عروسک رو بده به خانوم...» من هم در حالی که به سرعت از مغازه خارج می شوم رو می کنم به مادر دخترک و می گویم: دختر عزیزم نشنیدی که می گن: بازی تفکر کودک است؟؟؟