اعدام های اخیر و"برنامه شما" دربی بی سی فارسی

یادداشت زیر نقطه نظری انتقادی است که صرفا بعضی ازبرنامه های سیاسی بی بی سی فارسی را مد نظر داشته است و نباید تصور شود که نویسنده یادداشت ایده تعمیم آنرا به بقیه برنامه های این موسسه تعقیب میکند. "برنامه شما" یکی از برنامه های پر بیننده بی بی سی موضوع این یادداشت است.
بحث "برنامه شما" در بی بی سی پیرامون اعدام های روز یکشنبه 19 اردیبهشت 1389 تنظیم شده بود. مجری برنامه مطابق معمول میکوشید نظر تماس گیرندگان را درمورد این اعدام ها درحد وقت محدود موجود جویا شود.
اما این مجری پارا از اصل بی طرفی بی بی سی که درحرف ادعا شده واما در عمل روزانهاغلب بعضا نقض میشود، فراتر گذاشت وبه یکی از تماس گیرندگان به نام علی از مریوان اظهار داشت : " حتما می دونید که گروه پژاک گروه جدایی طلب کردیه". کمی بعد در نوبت دیگری بیننده ای از نروژ به مجری توضیح داد که تجزیه طلبی اتهامی است که از سوی حکومت جمهوری اسلامی برای توجیه سرکوب مردم کردستان به کار میرود و جریانات شناخته شده کردی همگی خواهان خود مختاری هستند. مجری کوشید خود مختاری را همان جدایی طلبی تعریف ومعرفی کند، اما وقتی تماس گیرنده توضیح داد که چنین نیست مجری اضافه کرد، که پس این جریانات خواهان "خود مختاری نسبی" هستند.
هم چنانکه در مثال فوق مشهود است ، مجری بی بی سی خود ویا کنترل کننده اش در پشت صحنه چند حقیقت به ظاهر بدیهی را به اطلاع شنوندگان خود رسانده اند. اولی تجزیه طلبی یکی از جریانات کردی، و دومی خود مختاری یعنی تجزیه طلبی، وبالاخره خود مختاری نسبی یعنی باقیماندن کرد ها درچارچوب کشورایران.
درماه های اخیرا بسیاری از ماشاهد ادبیاتی در رسانه های دولتی ایران از مطبوعات گرفته تا تلویزیون صدا وسیما ویا خصوصا در شعارهای مکتوب مربوط به تظاهرات طرفداران حکومت ایران بوده ایم که هم اسباب خنده وهم اسباب تاسف همه گانی را فراهم ساخته اند. یک جنبه از تظاهر این نوع ادبیات، بی اطلاعی وبی سوادی مفرط گویندگان ونویسندگان آن ازمضمون ومعنی برخی شعارها و عبارات وحتی نگارش نا صحیح فارسی یا انگلیسی ویا خصوصا تلاش آنها برای سرهم بندی خیالبافی های مضحک خود درقالب مفاهیم علوم وتکنولوزی مدرن بوده است. مخلوط کردن رایانه با یارانه توسط امام جمعه موقت تهران، تولید انرزی هسته ای توسط یک دختر خانم 16 ساله با استفاده ازیک قابلمه پخت وپزدر منزل وکشف جریان نبض در مغز انسانی از طریق معاینه انگشت سبابه توسط ابوعلی سینا در 900 سال پیش، که توسط معجزه هزاره سوم؛ آ قای احمدی نژاد، به اطلاع عموم رسید از آن جمله بوده اند.
متاسفانه دربرنامه های بی بی سی فارسی نیز از این مثال ها در اشکال ومضامینن خاص خود کم یا بیش یافت میشوند. درمتون نوشتاری سایت فارسی بی بی سی نیزبعضا همان اتفاقاتی میافتد که بسیجیان کم سواد طرفدار حکومت درمتون نوشتاری شعارهای خود دچارش میشوند.
گاها اطلاع وتسلط بعضی از مجریان وهمکاران ویا کسانی که در پشت صحنه آنها را هدایت میکنند درباب موضوعات برنامه ها، نشان از بی خبری وعدم تسلط حد اقل گردانندگان برنامه ها به مسایل مورد بحث دارد. مضاف بر این، در بعضی موارد اصلا نمیتوان کم اطلاعی آنان را سبب برخی اظهارات غلط وبی اساس آنها تصور کرد، واین جاست که گرایشات جهت دار سیاسی ویا شخصی مجریان وگردانندگان، وکوشش برای دخالت دادن آن در این برنامه ها، میدان فراخی برای بروزمی یابند. مثلا درمورد پژاک صرفنظر از هر تصور عمومی که در بین ایرانیان در مورد این جریان وجود دارد، برنامه سیاسی اعلان شده پژاک درست نقطه مقابل آن چیزی است که ما از زبان خانم قدوسی ازمجریان" برنامه شما" در بی بی سی فارسی شنیدیم.
ویا تلقی ایشان از مفهوم خود مختاری در بهترین حالت نشان دهنده بی اطلاعی مفرط ایشان از مضمون این مقوله است. بی بی سی فارسی مثل هر ارگان خبری دیگری اگر مقید به اصول حرفه ای گزارشگری باشد، قاعدتا نباید مجاز باشد چیزی را که دیگران برای تامین حقوق خود درچهاچوب کشور ایران اعلام کرده اند، بدون ارا ئه شواهد مستقل ومستدل وکافی وعینی درجهت علیه ادعای این جریانات، آنهم در وسط یک برنامه ای از نظر وقت محدود، که نه فرصت پاسخگویی ازسوی شنوندگان موجود است ونه کسانی از این جریانات در برنامه حضور دارند تا پاسخ خود را عرضه کنند، جدایی خواهی ویا تجزیه طلبی معرفی کرده ویا مدعی شود خودمختاری یعنی تجزیه طلبی، و خود مختاری نسبی یعنی عدم جدایی.
تاکنون ما نمونه های متعددی از شگردهای تهیه کنندگان برنامه های تبلیغاتی صدا وسیمای جمهوری اسلامی را درکلیپهای مختلفی که جزییات وپروسه تهیه چنین برنامه هایی را آشکار میسازند شاهد بوده ایم. ساده ترین این روشها پیدا کردن یک یا چند نفر عابر ورهگذرعادی ویا ساندیس خور میباشند که حاضرند متن از پیش تهیه شده ای را تمرین کرده وسپس درجلو دوربین تنفر وانزجار خود را از این یا آن شخصیت سیاسی و از این ویا آن کشور اعلام کنند. شاید تصورعمومی بر این باشد که چنین روشی دور از شان واصول حرفه ای مورد تاکید درخبرگزاریهای معتبر خارجی از جمله بی بی سی می باشد، اما متاسفانه این تصور خوشبینانه است. همانگونه که رانندگان تاکسی به اقتضای حرفه خویش، به خود حق میدهند که مقررات رانندگی را بیش از رانندگان عادی زیر پا گذارند، به همان ترتیب نیز موسسات خبری میکوشند ازحیله های معین برای صحنه آرایی ونحوه عرضه موضوعات درجهتی که آنها فکر میکنند باید منعکس شود، بدون گذاشتن ردی ازتخلفات خود بهره برداری کنند. به همین ترتیب، موسسه خبر گزاری بی بی سی از جمله بخش فارسی آن هم تا حدی که شرایط اجازه دهد از روشهای خاصی برای تاثیر گذاری در مضمون برنامه های خود سود می جویند وتا زمانیکه شکایت های مستند از سوی کسانی به مسئولین برای پی گیری ارجاع نشوند، آنان ترجیح میدهند چشم خود را بر آنچه که در عمل پیش می رود به بندند
البته میتوان همه اجزاء این پروسه را درتهیه یک برنامه جزو گامهای ضروری برای حفظ استاندارد وکیفیت برنامه ها وا زاختیارات تهیه کنندگان آن محسوب داشته، و درپشت سنگرآن هر نوع شکایت وانتقادی را بی پاسخ گذاشت ویا نا به جا دانست. درچنین صورتی البته.روال کنونی کم یا بیش ادامه خواهد یافت و شاید لازم باشد که علاقمندان ایرانی اگر برنامه های مورد قبول خود را میخواهند به طور دایم وبا انعکاس فعالانه تر ایرادات برنامه ها به گردانندگان سیاستگزارایرانی یا انگلیسی بی بی سی، آنان را متوجه مسئولیت های حرفه ای خویش ساخته واجازه ندهند که عده ای از کارمندان بخش فارسی این موسسه، به حساب دیگران تنها به قاضی رفته و راضی برگردند.
آز آن جایی که برخلاف تلویزیون صدا وسیمای ایران، امر پاسخگویی بی خدشه به بینندگان ونمایندگان آنان یکی از اصول حرفه ای حاکم برموسسه خبری بی بی سی در بریتانیا بوده و تخلف ازآن جنجال آفرین بوده و بطور جدی مورد سوال شهروندان بریتانیایی قرار میگیرد، میتوان امید داشت که بینندگان ایرانی در صورت برخورد فعالتری نسبت به گذشته با برنامه های بی بی سی، به نوبه خود بتوانند در بهبود کیفیت برنامه های آن نقش خود را ایفا کنند.
تجربه شخصی بعضی از بینندگان این است که طرح ایرادات در سایت خود بی بی سی فارسی اغلب گوش شنوایی نیافته واغلب بطور کامل نادیده گرفته می شوند، اما انعکاس آنها در سایت های پربیننده فارسی در فضای مجازی ویا طرح آنها به زبان انگلیسی به دوایر ناظر بر کار بی بی سی، راه هایی هستند که بعضی از معترضین آن را آزمایش کرده وتاثیرات هر چند جزیی اما مثبت آنرا در بهبود کیفیت بعضی از برنامه های بی بی سی مشاهده کرده اند.

رضا اکبریان
23 اردیبهشت 1389(13 نوامبر سال 2010 )