majidsedghi@yahoo/com
فیلم شیرین ساخته عباس کیارستمی که اخیرا در پاریس به نمایش در آمد برخلاف فیلم های پیشین این فیلمساز شصت و نه ساله چندان مورد توجه منتقدان سینمایی فرانسه قرارنگرفت. چنین واکنش های سردی برای فیلمسازی که نخستین بار فیلم هایش در این کشور و به ویژه در جشنواره کن همواره با ستایش روبه رو بوده می تواند تلخ و ناگوار باشد. ولی نباید فراموش کرد که به گفته یکی از منتقدان روزنامه گاردین کیارستمی در طی سال های حضور در سینما به تدریج از سینما فاصله گرفته است .
سال پیش شیرین از جشنواره کن کنارگذاشته شد و کیارستمی با فیلمش در بخش خارج از مسابقه شصت و پنجمین جشنواره سینمایی ونیز شرکت کرد و هرچند جایزه ( افتخار فیلمساز ) را دریافت کرد اما به هنگام نمایش فیلم در جشنواره بسیاری از تماشاگران سالن سینمارا به نشانه اعتراض ترک کردند . فیلم شیرین حتی نتوانست منتقدان سینمایی ایرانی را خشنود سازد. بهزاد عشقی منتقد فیلم در نقدی در سایت (سی نما) نوشت کیارستمی به فیلمساز بازنشسته ای بدل شده که با سینما تفریح می کند. اشکالی ندارد. کیارستمی کارش را کرده است واکنون وقت تفریح و استراحت است ....... سعید شفا نیز در نقد تندی براین فیلم نوشت فیلمساز ما سیرقهقرایی را پیشه می کند و معلوم است که چنته اش سخت خال ولی اسمش همچنان کنجکاو برانگیز است به طوری که تعدادی از بازیگران سابق ایران که حتی امروز فعالیت ندارند (پوری بنایی ایرن و.....) را در فیلم می بینیم که خواسته اند در بخشی از سینمای مکارانه فیلمساز شهیرما شرکت داشته باشند.
به رغم همه این انتقادها به نظرنمی رسد که کیارستمی از فیلمش ناراضی باشد. فیلمی که به گفته خودش ساخت آن بازتاب یک دغدغه دیرینه او ست . سال هایی که هنوز فکر نمی کرد روزگاری به عنوان سینماگرحرفه ای در سینما فعالیت کند . با توجه به حرف های کیارستمی پس از نمایش فیلمش در جشنواره ونیز می توان اینطور استنباط کرد که فیلم شیرین به نوعی درستایش تماشاگرسینماست زیرا که به عقیده او سینما بدون تماشاگر هیچ مفهومی ندارد .
فیلم شیرین همچنین می تواند به دلبستگی های کیارستمی به ادبیات ایران برگردد. که در اینجا موضوع فیلم به قصه عاشقانه خسرو شیرین که یکی از منظومه های زیبای نظامی گنجوی در قرن دوازدهم است اشاره دارد بدون آنکه تماشاگر این قصه را برروی پرده سینما ببیند .
محمد رحمانیان داستان مثلث عشقی فرهاد کوهکن شیرین و خسرو را از متنی که فریده گلبو نوشته تلخیص کرده بودو کیارستمی این متن را به صورت نمایشنامه با گروهی از دوبلورهای مشهور ایرانی ضبط صدا کرد. در فیلم شیرین تنها صدای آن ها که این قصه را روایت می کنند شنیده می شود در حالی که تصویراصلی فیلم چهره تماشاگران است .
کیارستمی در گفت و گویی تلویزیونی در فرانسه در مورد ساخت این فیلم گفت . این فیلم یک تجربه استثنایی برای من بود وقتی فیلم را شروع کردم هیچ داستانی در کارنبود یک کاغذ سفید زیر دوربین گذاشتم و از هر بازیگر خواستم به مدت شش دقیقه به داستان تخیلی خودش فکر کند کاملا همه چیز در سکوت کامل گذشت ولی نتیجه برای من خیلی شگفت انگیز بود .
در فیلم کیارستمی در حالی که صدوچهارده بازیگر زن ایرانی روبه روی این ورقه کاغذ سفید برروی صندلی نشسته اند از خود واکنش های متفاوتی ارایه می دهند . گرچه به نظرمی رسد که این بازیگران در یک سالن سینما مشغول تماشای یک فیلم هستند ولی در واقع تمام این صحنه در خانه کیارستمی فیلمبرداری شد. تنها بازیگر غیرایرانی فیلم نیز ژولیت بینوش بازیگر فرانسوی است که شاید به احترام بقیه بازیگران و یا به توصیه کارگردان روسری به سرکرده است .
کیارستمی در مورد شرکت خانم بینوش گفته بود که در مد ت فیلمبرداری ژولیت بینو ش در تهران بود واز وی خواسته بود که او هم مثل دیگران بنشیند و به همان صفحه سفید نگاه کند. به گفته کیارستمی واکنشی که ژولیت داشت مانند دیگران بود واین نشان می دهد که مسایل عاطفی ودرونی آدم ها جدا از فرهنگ و زبان و ملیت چقدر به هم شبیه است .
نکته قابل توجه در مورد کیارستمی این است که با آنکه فیلم هایش در ایران به ندرت نمایش داده شده است و بیشتر به عنوان یک فیلمساز جشنواره ای شناخته شده ولی هیچ گاه در این مورد به طور جدی اعتراض نکرده است . در واقع کیارستمی برای رژیم دیکتاتوری جمهوری اسلامی مانند یک کبریت بی خطراست . حتی چند سال پیش که به هنگام حضور در جشنواره کن فرانسه گونه هایش را کاترین دونوو بوسید به رغم برخی سروصداها در ایران خیلی زود مورد بخشش قرارگرفت و شوخی یا جدی گفته شد که علما این طور فتوا دادند که بوسه یک زن بالای پنجاه سال اشکال شرعی ندارد.
کیارستمی همچنین در این سال ها رندانه از جواب دادن به پرسش های مربوط به سیاست های رژیم جمهوری اسلامی طفره رفته است . وی در نشست مطبوعاتی جشنواره سال پیش جشنواره سینمایی ونیز وقتی نظرش را در مورد برنامه هسته ای و موضع احمدی نژاد در قبال اسراییل پرسیدند گفت من وارد مسایل سیاست نمی شوم. مابرای صحبت در باره سینما و عشق به این جا آمده ایم نه سیاست .
با این همه کیارستمی پیشنهاد داوری در جشنواره فجر امسال را نپذیرفت و شاید به این نتیجه رسیده که اکنون دیگر نباید تنها از عشق و سینما حرف زد.
