توافق (۱) جهانی برای لغو مجازات اعدام که در آوریل ۲۰۲۴ آغازشد، نخستین سال فعالیت خود را در مارس ۲۰۲۵ به پایان رساند . این ائتلاف از ۲۵ سازمان جامعه مدنی از سراسر جهان و با حمایت مالی اتحادیه اروپا تشکیل گردید. هدف این ائتلاف پیشبرد لغو مجازات اعدام از طریق اقدامات منظم در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی بود. تلاش‌های این ائتلاف شامل: توانمند سازی و آموزش، کارزارهای آگاهی رسانی و بسیج عمومی، پژوهش و مستند سازی، همکاری با ذینفعان، و پیگیری‌های راهبردی حقوقی و حمایت‌های قضایی میباشد.
دستاوردهای مهم در سال ۲۰۲۴
در سال ۲۰۲۴، ساحل عاج و زامبیا «پروتوکول اختیاری میثاق دوم بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی که هدف آن لغو جهانی مجازات اعدام میباشد را تصویب کردند»(2). با این دو تصمیم، تعداد کل کشورهایی که این پروتکل را پذیرفته‌اند به ۹۲ رسیده و هدف ائتلاف برای سال ۲۰۲۵ زودتر از موعد تحقق یافت.
در اکتبر ۲۰۲۴، دو سازمان (3) در چارچوب تلاش گسترده تر برای مقابله با نقض حقوق بشر توسط عربستان سعودی و ائتلاف جهانی کوشش خود را برای جلوگیری از کسب کرسی توسط این کشور در شورای حقوق بشر سازمان ملل افزایش داند. این تلاش ها با همکاری دیگر سازمانهای غیردولتی انجام گرفت و در نتیجه منجر به شکست عربستان در کسب عضویت شد. این دستاوردی مهم برای جامعه حقوق بشری و ضربه‌ای به تلاش‌های عربستان برای بهبود تصویر جهانی خود بود. عربستان همچنان به اجرای احکام اعدام‌ها ادامه می‌دهد.
در ۱۷ دسامبر ۲۰۲۴، دو سوم اعضای مجمع عمومی سازمان ملل متحد به دهمین قطعنامه برای تعلیق جهانی مجازات اعدام رأی مثبت دادند. برای نخستین بار، سه کشور (کنیا، مراکش و زامبیا) که همواره در گذشته رأی ممتنع داده بودند، رأی مثبت دادند و این تغییر نشانه‌ای معنادار از افزایش حمایت جهانی برای لغو مجازات اعدام میباشد.
در ۳۱ دسامبر ۲۰۲۴، زیمبابوه با لغو قانونی مجازات اعدام، سی‌امین کشور آفریقایی میباشد که این مجازات را ملغی کرد. به این ترتیب، شمار کشورهای لغوکننده مجازات اعدام در جهان به ۱۲۳ رسیده است که تنها کمتر از یک کشور برای دست یابی به هدف ۱۲۴ کشور در سال ۲۰۲۵میباشد.
همکاری نزدیک تر با روابط خارجی اتحادیه اروپا
در سال ۲۰۲۴، ائتلاف جهانی همکاری خود را با «سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا» از طریق نشست‌های منظم و اقدامات هماهنگ کننده، تعمیق بخشید. این همکاری شناخت بهتری از شرایط محلی کشورها در خدمت راهبردهای دیپلماتیک اتحادیه اروپا و درعین حال حفاظت از جان فعالان محلی بوجود آورد .
به‌عنوان بخشی از این همکاری، ائتلاف بطورمرتب مطالبی در زمینه لغو مجازات اعدام تهیه میکرد که در حساب اینستاگرام منتشر میشد. همچنین نمایندگان ائتلاف، در اکتبر ۲۰۲۴ گزارشی به «گروه کاری اتحادیه اروپا در زمینه حقوق بشر» در مورد روندهای جهانی مرتبط با مجازات اعدام ارائه نمود.
علاوه بر این، همکاری با هیئت‌های اتحادیه اروپا، امکان نشست‌های راهبردی با مقامات کلیدی اتحادیه ها و سازمانهای محلی جامعه مدنی در کشورهایی مانند مالاوی، پاکستان و فیلیپین را فراهم آورد.
در نشست جانبی شصت‌وهشتمین اجلاس «کمسیون مواد مخدر سازمان ملل»(3) که توسط سازمان عفو بین‌الملل برگزار شد، تشدید استفاده از مجازات اعدام در جرائم مواد مخدر برجسته شد. آمارها نشان میدهند که اعدام‌ها در ارتباط با این جرایم در سطح جهانی ۳۰٪ افزایش یافته و اکثراٌ جمعیت‌های به حاشیه رانده شده هدف مجازات اعدام قرار میگیرند.
چالش‌های جهانی
با وجود موفقیت‌ها، وضعیت جهانی همچنان نگران‌کننده است. در آغاز سال ۲۰۲۴ فعالیت ائتلاف با چالش‌های بسیاری روبرو شد. جنگ درغزه، جمهوری دموکراتیک کنگو، اوکراین و تحولات سیاسی بین‌المللی باعث شد که برخی از کشورها در اولویت دادن به موضوع مجازات اعدام در مباحث جهانی بازبمانند.
در سال ۲۰۲۴، سازمان عفو بین‌الملل، ۱۵۱۸ مورد اعدام را در سراسر جهان گزارش داد که بالاترین آمار از سال ۲۰۱۵ تاکنون میباشد. این اعدام‌ها در ۱۵ کشور رخ دادند و افزایش عمده اعدام ها در ایران، عربستان سعودی و عراق ثبت شده است. همچنین ۴۶ کشور در مجموع ۲۰۸۷ حکم اعدام جدید را صادر کرده اند. این آمارها ضرورت تقویت فوری جنبش لغو مجازات اعدام را یادآور می‌شود.
همکاری برای اثرگذاری بیشتر
یافته‌ها از برگزاری «روز جهانی علیه مجازات اعدام در سال۲۰۲۴» تأیید بر این واقعیت دارد که همکاری، عامل کلیدی در افزایش اثرگذاری بر افکار عمومی میباشد. برای توانمند سازی فعالیت های لغو مجازات اعدام، ائتلاف جهانی در سه گروه در فضای مجازی(آنلاین) تشکیل داد.(4)
وبینار اول با تمرکزدر حمایت از لغو مجازات اعدام برای جرایم مواد مخدر بود که یکی از عوامل اصلی مجازات اعدام در ۳۴ کشور جهان میباشد. در این وبینار، بهترین شیوه‌ها برای تعامل با سازمانهای (5) طرفدار لغو مجازات اعدام به اشتراک گذاشته شد و درعین حال، فرصت‌هایی برای طرح برنامه های استراتژیک سازمانهای طرفدار لغو مجازات اعدام جهت پیشبرد حمایت از آنها بررسی شد. وبینار دوم به بررسی مسیر زیمبابوه به سوی لغو مجازات اعدام از جنبه عملی و بررسی راهبردهای غلبه بر مقاومت سیاسی که می‌توانند در زمینه‌های مشابه به کار گرفته شوند، پرداخته شد. وبینار سوم بر لزوم فراهم کردن محیطی امن همراه با حمایت از افراد آسیب پذیر توسط مقامات رهبری محلی که فراتر از تنها استخدام صرف آنها توسط سازمانهای بین المللی میباشد، تأکید کرد. این جلسه بستری را برای برجسته کردن تجربیات افراد تبرئه شده از مجازات اعدام و به اشتراک گذاشتن بهترین شیوه‌ها و بررسی اقدامات مشخص سازمانی برای سیاستی برابر و همگانی که شامل همه مجرمین باشد، فراهم آورد.
با درس گیری از یافته های روز جهانی علیه مجازات اعدام در سال ۲۰۲۴ ، اشکال گفتگوهای چند جانبه مانند مصاحبه‌های خیابانی و گفت وگوهای جمعی نقش مؤثری در جلب توجه عمومی ایفا میکنند.
شبکه‌های اجتماعی نیز با انتشار داستان‌های شخصی، اینفوگرافیک‌ها و آمار، تبدیل به ابزار مهمی برای آگاهی رسانی شده اند.
در نتیجه این همکاری‌ها، ائتلاف جهانی توانست یاران جدیدی را جذب کند، از جمله سازمانهای حقوق زنان، نهادهای دانشگاهی، گروه‌های جوانان و متخصصان حقوقی. این اقدامات جنبش لغو مجازات اعدام را فراگیرتر، بومی‌تر و متصل تر به عرصه سیاست جهانی ساخت.
چشم‌انداز آینده
آغاز سال ۲۰۲۴ نشان داد که حتی در شرایط دشوار، اقدامات هماهنگ می‌توانند پیشرفت واقعی ایجاد کنند. در سال ۲۰۲۵، ائتلاف بر تعمیق همکاری‌ها، تقویت مشارکت عمومی و بهره گیری از دستاوردهای اولیه تمرکز خواهد کرد تا بتواند به هدف خود: جهانی عاری از مجازات اعدام دست یابد.
توضیحات:
Consortium
OP2-ICCPR
3-Reprieve and ESOHR
4-UN- CND
5-HRI, DPP/VERITAS, and WTI.
ایران در سال ۲۰۲۴ بیش از ۹۷۵ نفر و در سال جاری ۲۰۲۵ تا کنون ۱۳۲۶ نفر را اعدام کرده است.
آزادی بدون قید شرط تمام زندانیان سیاسی و عقیدتی
لغو فوری تمام احکام اعدام و لغو مجازات اعدام در قوانین کیفری
«اعدام هرگز، هیچگاه و برای هیچکس»
فعالان علیه مجازات اعدام
آبان ۱۴۰۴
