نگرش‌ها نسبت به مجازات اعدام: بررسی تفاوت‌ها در سطح فردی و کشوری

این ترجمه قسمت هایی از مقاله دانیل مک کارتی و ایان برونتو-اسمیت در دانشگاه سورلی انگلستان در نشریه سیج میباشد.***

چکیده:بیشتر تحقیقات مرتبط با نگرشهای عمومی نسبت بە اعدام در کشورهای خاص و بە ویژە در ایالات متحدەی آمریکا انجام شدە است. بررسی تفاوت در میزان حمایت شهروندان از مجازات اعدام در سطح بین المللی و بە ویژە در قارەهایی متشکل از کشورهای دارای این مجازات ( مثل آسیا) کمتر مورد توجە قرار گرفتە است. در این مقالە، از مجموع دادەهای گردآوری شدە از ١٣٥٠٠٠ نفر در ٨١ کشور برای تحلیل تفاوت ها در حمایت از مجازات اعدام استفادە می کنیم. بر اساس یافتەها، حمایت ساکنان از مجازات اعدام در کشورهای دارای این مجازات بیشتر از کشورهایی است که این مجازات را لغو کرده اند. اما این تفاوت اساسی در نگرش به مجازات اعدام، دیگر تفاوت های مهم درون کشوری و بین کشورها را از نظر پنهان می دارد. در سطح کشوری، ساکنان کشورهای لغو کنندەی مجازات اعدام با نظام‌های سیاسی خودکامه با کشورهایی که مجازات اعدام را لغو کرده اند و اما با درجه بالایی از جرایم جنایی مواجه هستند، احتمال بیشتری دارد که حامی مجازات اعدام باشند . در سطح فردی، در کشورهایی که اعدام لغو شده و رهبری دیکتاتورمآبانه از محبوبیت بالایی برخوردار هست به دلیل وجود فساد سیاسی در حکومت، باعث افزایش حمایت از اعدام میباشد. در مقابل، باورهای مذهبی گستردە، برابری‌ طلبی در کشور و حمایت از عملکرد سیاسی دولت، حمایت از مجازات اعدام را در کشورهای لغو کنندەی اعدام کاهش داده، اما بر عکس در کشورهای حفظ کننده مجازات اعدام حمایت از این مجازات را افزایش داده است. از سوی دیگر، باور به مسئولیت فردی و دیدگاه‌های انتقادی نسبت به اقلیت‌های اتنیکی، حمایت از اعدام را در هر دو گروه کشورها افزایش داده است.

مقدمه: علیرغم کاهش کلی استفاده از مجازات اعدام در سطح جهانی ، همچنان تفاوت‌های قابل ‌توجهی در میزان حمایت عمومی از این مجازات در بین کشورهای جهان وجود دارد. این تفاوت‌ها شامل اختلاف در سطح حمایت از اعدام در کشورهای حفظ کننده مجازات اعدام و هم لغو کنندە این مجازات میباشد؛ به‌ طوریکه مردم برخی از کشورهای لغو کنندە اعدام (مانند بریتانیا و جمهوری چک) حمایت بیشتری از این مجازات نشان می‌دهند، درحالیکه برخی از کشورهای حفظ کننده مجازات اعدام (مانند پاکستان و اندونزی) علیرغم اعمال این مجازات، مردم نقدهای بیشتری نسبت به این مجازات دارند . تحقیقات جمعیت‌ شناختی، عوامل متعددی را در نگرش فردی و پشتیبانی از اعدام را برشمرده اند، به‌ ویژه در نمونه‌های مطالعاتی که در ایالات متحده آمریکا صورت گرفته، به مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده در نگرش افراد به موارد زیر اشاره کرده اند:

نگرش اقتدارگرایانه: افرادی که گروه‌های اقلیت را تهدیدی برای خود و جامعه می بینند (نگرش تنبیهی این گروه میتواند ریشه در دیدگاه‌های نژادپرستانه نسبت به مهاجران داشته باشد). عوامل دیگر مانند مذهب، نژاد و جنسیت در نگرش افراد تاثیر دارند. با این حال، تحقیقات کمی در مورد این تاثیرات در سایر کشورها، به‌ ویژه کشورهای جهان جنوبی انجام گرفته است که آیا این عوامل قدرت تبیین مشابهی دارند یا خیر. (مناطقی خارج از اروپا و آمریکای شمالی که عمدتاً کم‌ درآمد و از نظر سیاسی یا فرهنگی در حاشیه قرار دارند.)

در این مقاله، با استناد به تعداد معدودی از مطالعاتی که به بررسی نگرش‌های فراکشوری نسبت به اعدام شده است، یافتەهای جدیدی را ارائه می‌کنیم. تحولات زیادی از زمان انجام این مطالعات رخ داده است. زمینه‌هایی مانند جنگ‌های داخلی، کودتاهای دولتی، تروریسم و بحران‌های اقتصادی می‌توانند تأثیر مستقیمی بر نگرش شهروندان نسبت به مجازات و به‌ ویژه اعدام داشته باشند. علاوه بر این، در تحقیقات درباره نگرش شهروندان نسبت به اعدام، بە ارزیابی تفاوت‌های نگرشی در سطح کل کشور به ‌جای نگرش فردی، بسیار کم پرداختە شدە است. این خلاء پژوهشی عجیب است، زیرا دلایل متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد بافت کشور می‌تواند بر نگرش افراد تأثیر بگذارد. بسیاری از کشورهای حفظ کننده مجازات اعدام، ویژگی‌های مشترکی چون ساختارهای غیر دموکراتیک و میزان بالاتری از نظام‌های حکومتی خودکامه دارند. همچنین در کشورهایی که نرخ بالای نابرابری، فساد و ضعف در در دستگاه قضایی و اجرای قانون وجود دارد، استفاده گسترده تر از اعدام رایج است.

تحلیل ما بر داده‌های موج هفتم پیمایش ارزش‌های جهانی (WVS) و موج پنجم پیمایش ارزش‌های اروپایی (EVS) که در بازه سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ جمع‌آوری شده‌اند، مبتنی است. در مجموع این پیمایش‌ها ۸۱ کشور را در تمام قاره‌های اصلی پوشش می‌دهند. نکته مهم این است که داده‌های WVS/EVS شامل بسیاری از کشورهایی است که به‌ ندرت در تحقیقات تطبیقی مجازات کیفری مورد بررسی قرار میگیرند. با توجه به این واقعیت که مجازات اعدام به‌صورت نامتناسبی در جهان جنوبی ، به‌ ویژه در آسیا ، اجرا می‌شود. مجموعه داده‌های WVS/EVS فرصت ارزشمندی از منظر جمعیت‌شناختی در ارتباط با حمایت عمومی از اعدام فراهم می‌‌آورد. تمرکز این تحلیل بر تفاوت‌های بین کشورهای لغو کنندە و حفظ کننده مجازات اعدام در سراسرجهان میباشد. دو سؤال کلیدی این پژوهش ها عبارتند از:

۱. آیا کشورهایی که اعدام را اجرا میکنند، سطح حمایت عمومی بالاتری نسبت به کشورهای لغو کنندە دارند؟

۲. تا چه حد حمایت عمومی از اعدام تحت تأثیر تفاوت‌های فردی (مانند نگرش‌ها و ویژگی‌های جمعیت‌شناختی) ویا تفاوت‌ها در سطح کشوری (مانند ساختار سیاسی) میباشد؟

تبیین‌های فردی در حمایت از مجازات اعدام

تحقیقات گسترده‌ای عمدتاً در ایالات متحده نقش نظرات فردی را مرتبط با حمایت از اعدام نشان میدهند. شاید ارتباط بین نژاد فرد و حمایت از اعدام پایدارترین یافتە در این خصوص باشد. سفیدپوستان در مقایسه با اقلیت‌های نژادی، حمایت بیشتری به اعدام نشان می‌دهند.همچنین، خصومت نسبت به گروه‌های اقلیت و زندگی در مناطقی که تنوع نژادی بیشتری دارند، حمایت از اعدام را افزایش میدهد. با توجه به نابرابری‌های شدید نژادی در سیستم عدالت کیفری ایالات متحده، احتمالا این تفاوت‌ها در نگرش‌های تنبیهی ریشه در ترس‌ها و نظرات منفی کلی‌تر نسبت به گروه‌های اقلیت دارند .

شواهد متناقضی در مورد تأثیر مذهب بر حمایت از اعدام وجود دارد. برخی مطالعات نشان می‌دهند که افراد مذهبی حمایت کمتری از اعدام و مجازات‌های مشابه دارند. باورهای مذهبی می‌توانند ارزش‌های انسان‌دوستانه مانند بخشش، محبت و همدردی را تقویت کنند. اما این مسئله عمومی نبوده و بستگی به مذهب و فرهنگ متفاوت در میان این اجتماعات دارد؛ برای مثال، پروتستان‌های اوانجلیکال در ایالات متحده بیشترین حمایت را از اعدام نشان می‌دهند، که ممکن است ناشی از گرایش‌های سیاسی محافظه‌کارانه آنان باشد.

از نظر جنسیی، مردان به ‌طور مداوم نسبت به زنان حمایت بیشتری از اعدام را نشان می‌دهند. این تفاوت ها پس از بررسی عواملی مانند اجتماعات جنسیتی، تفاوت‌های اجتماعی و ارزشی بین مردان و زنان، و تجربیات متفاوت از قربانی‌بودن و ترس نیز موثر میباشند. نظریه‌های مختلفی برای توضیح این مسئله ارائه شده‌اند؛ از جمله، سطح بالاتر همدردی در زنان منجر به نگرش‌های ملایم‌تر نسبت به جرم و مجازات می‌شود. سن نیز در پیش‌بینی نگرش نسبت به اعدام نقش دارد . مطالعه اندرسون و همکاران در ایالات متحده نشان داد که حمایت از اعدام در میان میانسالان بالاترین سطح را دارد. برخی مطالعات دیگر ارتباط بین سن بالاتر و نگرش‌های سخت گیرانه (تنبیهیات شدیدتر) را گزارش کرده‌اند . این اثر ممکن است تا حدی ناشی از تفاوت در باورهای اخلاقی بین افراد مسن‌تر و جوان‌ترها، به‌ویژه دیدگاه‌های ایده‌آل‌گرایانه‌ترجوانان باشد. حمایت کمتر از مجازات اعدام با تحصیلات بالاتر نیز مرتبط است . آموزش عالی می‌تواند تحمل بیشتر، باز اندیشی، و ارزیابی انتقادی‌تر از بی‌عدالتی ها و پیش‌داوری ها را تقویت کند .

ارزش‌های سیاسی نیز با میزان حمایت از مجازات اعدام مرتبط هستند. محافظه‌کاران به احتمال بیشتری از اعدام حمایت می‌کنند. بی‌اعتمادی نسبت به سیاست های دولت نیز در میان سفیدپوستان با حمایت از اعدام مرتبط است، اما در میان سیاهپوستان چنین نیست. به طور مشابه، نگرش‌های اقتدارگرایانه (مثل حمایت بیشتراز مراجع قانونی، مخالفت با اعتراضات اجتماعی، طرفداری از قانون و نظم) مستقل از ارزش‌های بنیادگرایی مذهبی، نشانه های قوی برای حمایت از اعدام هستند. باور به اصول فردگرایی نیز به شدت با نگرش‌های تنبیه‌گرایانه در زمینه جرم و مجازات مرتبط میباشد .

تبیین این مسئلە کە چرا محافظه‌کاران سیاسی مجازات‌های سختگیرانه را ترجیح می‌دهند، پیچیده است. در تحقیقات اخیر ادعا می‌شود که محافظه‌کاران به احتمال بیشتری با دیدگاه‌های سختگیرانه‌ تر به اخلاقیات می نگرند. این حمایت از مجازات سختگیرانه برای کاهش دادن نگرانی ها از تهدیدات امنیتی و اخلال در نظم عمومی میباشد. این نگرانی ها به نوبه خود ممکن است منجر به باور مصممتر به پاسخ‌های سختگیرانه نسبت به مجازات و کنترل جرایم شود. محافظه‌کاران همچنین به احتمال بیشتری در مقایسه با لیبرال‌ها، از اقتدارگری پیروی می‌کنند . این باورهای فردی در میان محافظه کاران ممکن است توضیح دهنده حمایت آنان از پاسخهای قدرتمند از طریق کنترل اجتماعی و مجازات شدید از جمله استفاده از اعدام نقش داشته باشند.

تفاوت‌های بین‌فرهنگی در نگرش نسبت به اعدام

دو موضوع تفاوت‌ها در بافت فرهنگی یک کشور بر نگرش نسبت به اعدام را تحت تأثیر قرار میدهد. اولاً، عوامل قابل سنجش در سطح کشور، از جمله اینکه آیا یک کشور مجازات اعدام دارد یا نه، سطوح نابرابری اقتصادی، سطح جنایات و قتل، و سطوح امنیت یا ناامنی، ممکن است بتواند تفاوت‌ها در سطح کلی حمایت از اعدام بین کشورها را توضیح دهد. ثانیاً، بافت فرهنگی در یک کشور ممکن است بر باورها، نگرش‌ها، ویژگی‌های فردی و شکل‌دهی دیدگاه‌های شهروندان نسبت به اعدام نقش بازی کند. برای مثال، ممکن است فساد سیاسی یا ضعف مشروعیت نهادهای دولتی در کشورهای حفظ کننده مجازات اعدام به نوبه خود افراد را به این باور سوق می‌دهد که اعدام راه‌ حلی برای این کاستی‌های ساختاری میباشد.

تعداد کمی از مطالعات نگرش نسبت به اعدام را به صورت بین‌المللی بررسی کرده‌اند و نشان داده‌اند که میانگین بالاتری از حمایت از اعدام در بافت‌های ملی خاصی وجود دارد . برای مثال، میزان پایین‌تری از حمایت عمومی از اعدام در کشورهای لغو کنندە مجازات اعدام در مقایسه با کشورهای حفظ کننده اعدام وجود دارد. در این مطالعه اقتدارگرایی و بنیادگرایی مذهبی نیز در بین ۱۷ کشور (عمدتاً کشورهای اروپایی) با حمایت از اعدام مرتبط بودند، بە همان ترتیب که درجه بالاتر قتل (دلیلی برای "میل به انتقام و قصاص در جمعیت" بوجود می آورد) که با حمایت از اعدام مرتبط میباشد. مطالعات تجربی اخیرتر درباره حمایت از اعدام اثرات مشابهی را نشان می‌دهند. برای مثال، مردم در کشورهای لغو کنندە اعدام به احتمال کمتری از اعدام حمایت می‌کنند تا آنهایی که در کشورهای حفظ کننده مجازات اعدام زندگی می‌کنند. این یافته با تحقیقات مبتنی بر ایالات متحده همخوانی دارد که نشان می‌دهد در بین ایالت‌های آمریکا، وجود مجازات اعدام در قانون بر حمایت بیشتر از اعدام تأثیر می‌گذارد، اگرچه بر تعداد اعدام‌ها چنین تأثیری ندارد .

در کشورهایی که زنان از حقوق برابر برخوردار نیستند، و در عین حال نا برابریهای اجتماعی و نقض حقوق بشر در سطح ملی وجود دارد و اعتماد کمتری به سیستم قضایی هست، حمایت از مجازات اعدام بیشتر میباشد. روابط صلح جویانه یک کشور در سطح جهانی نیز ممکن است در توضیح تفاوت‌های حمایت از اعدام در میان کشورها نقش داشته باشد. پایین‌ترین سطوح صلح در حال حاضر در خاورمیانه و شمال آفریقا مشاهده می‌شود. اکثر کشورهای این مناطق که حامی مجازات اعدام هستند درعین حال از شاخص‌های بالای ناامنی اجتماعی برخوردارند. برای مثال، کشورهایی که دارای بالاترین نرخ نابرابری اجتماعی هستند، کمترین احتمال را برای لغو مجازات اعدام دارند. این یافته با دیگر تحقیقاتی کە نشان‌دهنده ی ارتباط قوی میان نرخ بالای زندانی شدن و سطوح بالای نابرابری های اجتماعی در کشور، همخوانی دارد .

بافت ملی ممکن است در شکل‌دهی ارتباط بین ویژگی‌های فردی و حمایت از اعدام نیز نقش داشته باشد. در حالیکه افرادی که بیشتر در فعالیت‌های مذهبی شرکت می‌کنند (مانند حضور در مراسم مذهبی و غیره) عموماً احتمال کمتری دارد که از اعدام حمایت کنند، برخی ادیان (بودایی‌ها، مسلمانان و هندوها) نسبت به دیگران احتمال بیشتری برای حمایت از اعدام دارند. از آنجا که افراد این ادیان عمدتاً در کشورهای حفظ کننده مجازات اعدام زندگی می‌کنند، میتوان دریافت که وابستگی مذهبی با عوامل دیگر در سطح کشور مرتبط هست.

فراتر از مذهب، میتوان استدلال کرد کە حمایت فردی از اعدام ممکن است در کشورهای لغو کنندە اعدام در مقایسه با کشورهای حفظ کننده مجازات اعدام متفاوت عمل کنند. برای مثال، مشروعیت کمتر در کشورهایی که حاکمیت قانون به روش‌های ناسازگار، غیرشفاف یا فاسد اعمال می‌شود ممکن است بر حمایت از اعدام تأثیر بگذارد. در عین حال، به عوامل اجتماعی دیگر مانند عرضه نیروی کار، وضعیت پناهندگان همراه با سایرعواملی مانند «دیگری سازی انسانها» از نظر سیاسی در گروه‌ بندی هایاجتماعی بر اساس نژادی یا طبقاتی، می‌توانند «تهدیدات گروه اقلیت» را شکل دهند. فرآیندهای خاص سیاسی یا ا قتصادی مانند جنگ، قحطی و بلایای طبیعی نیز که در جهان جنوبی شایع‌ترهستند، می توانند سطح مهاجرت را تعیین کنند. درحجم محدود مطالعات بین‌المللی، عدم رواداری نژادی به شدت با حمایت از اعدام مرتبط هستند، کشورهایی که با سطح پایین‌تری ازتنوع اتنیکی برخوردارند، احتمال بیشتری دارد که مخالف اعدام باشند. اما این نگرش‌های عمومی نسبت به اقلیت‌ها دارای پیچیدگی های خاص خود میباشند. زیرا این نگرش ها می توانند تحت تأثیر سیاست‌های بسیار بزرگتری در سطح کشورقرارگیرند و باورهای فردی را شکل ‌دهند (مانند سیاست‌های پناهندگی یا ادغام وجذب مهاجران).

عوامل جمعیتی دیگر مانند جنسیت نیز ممکن است در توضیح حمایت نسبی از اعدام در بین کشورها به طور متفاوتی عمل کنند. این نگرش‌ها ممکن است بسته به ارزش‌های مردسالارانه و یا سطوح پایین‌تر مبارزات برابری‌طلبی تحت تأثیر قرار گیرند. دموکراسی‌هایی توسعه‌یافته (که بیشتر در کشورهای لغو کنندە مجازات اعدام یافت می‌شوند)، معمولاً بە حمایت بیشتری از برابری جنسیتی در مقایسه با دموکراسی‌های نوپا یا رژیم‌های دیکتاتوری مبادرت می ورزند.علاوه بر این، تفاوت‌های بزرگی در میزان نابرابری جنسیتی در بین کشورهای جهان وجود دارد. تمرکز بالاتر نابرابری جنسیتی معمولاً در آفریقا، خاورمیانه و جنوب شرق آسیا (مناطقی با حفظ بیشتر مجازات اعدام) یافت می‌شوند. در حالی که باید در ایجاد ارتباط بین نگرش‌های فردی و متغیرها در سطح ملی احتیاط کرد، این عوامل نشانگر مهمی از روندها در مقایسه تفاوت‌های بین‌المللی در حفظ و لغو اعدام هستند و همچنین نشان دهنده افکار عمومی در تائید و یا رد مجازات اعدام میباشند.

به طور خلاصه، در تحقیقات موجود چهار فرضیه اصلی درباره تفاوت‌های فردی و نیز در سطح کشوری در حمایت از مجازات اعدام یافتە ایم. اولاً انتظار داریم سطح حمایت از اعدام در کشورهای حفظ کننده مجازات اعدام بیشتر از کشورهای لغو کنندە باشد. ثانیاً در سطح کشور، حمایت بیشتر از اعدام در رژیم‌های خودکامه، کشورهای دارای نابرابری بیشتر اجتماعی و با درجه بالای قتل و سطوح پایین‌تر صلح و امنیت، احکام مجازات اعدام محتمل‌ترهست. ثالثاً در سطح فردی، ارزش‌های سیاسی مانند مشروعیت ضعیفتر نهادهای دولتی (مانند پلیس و نظام قضایی) و حمایت از ارزش‌های اقتدارگرایانه، احتمالاً پیشبینی کنندە ی حمایت از اعدام میباشد. اگرچه ما در مورد یکسان بودن جهت این پیشبینی ها در کشورهای حفظ کننده و لغو کنندەی اعدام احتیاط می‌کنیم. در نهایت، همچنین انتظار داریم در جوامعی که مردان و افراد دارای نگرش‌های نژادپرستانه هستند، از مجازات اعدام حمایت بیشتری نشان دهند. اگرچه دینداری قوی‌تر (سنجیده‌شده با عبادت مداوم) و تحصیلات، احتمالاً حمایت از اعدام را در بین کشورها کاهش می‌دهد.

چکونگی دریافت داده‌ها

پیمایش ارزش‌های جهانی (WVS) و پیمایش ارزش‌های اروپایی (EVS) ٨١ کشور از تمام قاره‌های اصلی را پوشش می‌دهند. هر دو پیمایش WVS و EVS از پرسش‌های استانداردشده استفاده کرده‌اند، با نمونه‌هایی که نماینده افراد ۱۸ سال و بالاتر ساکن در منازل شخصی هستند (شامل شهروندان و غیرشهروندان). نمونه‌گیری معمولاً با استفاده از روش نمونه‌گیری اتفاقی انجام شده است. داده‌ها عمدتاً از طریق مصاحبه حضوری با پاسخ ‌دهندگان جمع‌آوری شده‌اند. ما از موج هفتم پیمایش WVS/EVS که بین سال‌های 2017 تا 2020 انجام شده استفادە کرده ایم و حجم تحلیل بر اساس ۱۳۵۰۰۰مصاحبه میباشد. برای جزئیات روش‌شناختی بیشتر درباره WVS/EVS به مطالعەی Haerpfer و همکاران، 2020 و World Values Survey, 2020 مراجعه کنید.

توضیحات:
در این متن «حفظ کننده مجازات اعدام» به معنی قانونی بودن مجازات اعدام و «لغو کننده» به معنی لغو مجازات اعدام در قانون کشور میباشد.
*** برای مطالعه کامل این مقاله رجوع کنید به لینک https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/14773708221097670?download=true

آزادی بدون قید و شرط تمام زندانیان سیاسی و عقیدتی در ایران!
لغو فوری تمام احکام مجازات اعدام در ایران!
«اعدام هرگز، هیچگاه و برای هیچکس»

فعالان علیه مجازات اعدام
شهریور ۱۴۰۴