بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، با سرعت بالا به حملات خود علیه حاکمیت قانون ادامه می‌دهد. یوسی مکلبرگ، کارشناس علوم سیاسی، توضیح می‌دهد که چرا حتی بسیاری از سربازان با سیاست‌های او مخالف‌اند، اما همچنان به جنگ ادامه می‌دهند.
اشپیگل: آقای مکلبرگ، ائتلاف دولتی اسرائیل ظرف چند روز جنگ در غزه را از نو شعله‌ور کرد، بودجه‌ای تصویب نمود و قانونی را از پارلمان گذراند که به آن امکان می‌دهد مستقیماً در انتصاب قضات دخالت کند. با وجود تمام انتقادهای داخلی، قدرت بنیامین نتانیاهو به نظر محکم‌تر از همیشه است. او چگونه این کار را می‌کند؟
مکلبرگ: کشتار حماس در ۷ اکتبر ابتدا ضربه بزرگی به او زد. با این حال، نتانیاهو همچنان از حمایت‌های مهمی برخوردار بود، مثلاً در رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، و نیز در پارلمان اسرائیل، کنست؛ زیرا شرکای ائتلافی افراطی و فوق‌مذهبی‌اش می‌دانستند که بدون او به قدرت دست نمی‌یابند. به این ترتیب، نتانیاهو در میان جناح راست کشور خود را به‌عنوان شخصیتی غیرقابل‌جایگزین جلوه داد. این وضعیت تا به امروز تغییر چندانی نکرده است.
اشپیگل: اما طبق نظرسنجی کانال ۱۲ اسرائیل، ۷۰ درصد مردم به دولت نتانیاهو بی‌اعتمادند. درصد مشابهی نیز آماده‌اند جنگ غزه را در ازای آزادی گروگان‌ها پایان دهند. چرا این اکثریت بزرگ نمی‌تواند مانع یک‌دستی قدرت نتانیاهو شود؟
مکلبرگ: دو دلیل دارد: یکی در شکل و دیگری تراژیک. از نظر شکلی، نتانیاهو اکثریتی باثبات در کنست دارد و انتخابات بعدی طبق برنامه در اکتبر ۲۰۲۶ برگزار خواهد شد. اما تراژدی در این است که بخش‌هایی از ائتلاف او مانند یک فرقه عمل می‌کنند. آن‌ها آماده‌اند گروگان‌ها را قربانی کنند تا غزه را نابود کرده و فلسطینی‌ها را بیرون برانند و در آنجا شهرک‌های یهودی بسازند.
اشپیگل: این روند چه خطری برای دموکراسی اسرائیل دارد؟
مکلبرگ: همان‌طور که گفتید، نتانیاهو تلاش می‌کند بار دیگر اصلاحات قضایی پرمناقشه‌ای را به پیش ببرد که تا حدی تفکیک قوا در کشور را از بین می‌برد. دو سال پیش، صدها هزار نفر در خیابان‌ها در برابر این طرح ایستادند.
اشپیگل: حالا دوباره اعتراض‌هایی به راه افتاده‌اند. اما وضعیت اپوزیسیون در پارلمان چگونه است؟
مکلبرگ: اپوزیسیون در کنست هنوز پراکنده و ضعیف است. نتانیاهو هیچ رقیب قدرتمندی ندارد. بنی گانتس و گادی آیزنکوت…
اشپیگل: … دو رئیس سابق ستاد کل که پس از ۷ اکتبر به ائتلاف او پیوستند …
مکلبرگ: … بیش از حد در دولت ماندند، به جای آن‌که با معترضان همراه شوند و نتانیاهو را به چالش بکشند. رئیس‌جمهور، اسحاق هرتزوگ، نیز بسیار دیر نقدهای صریح خود را بیان کرد. علاوه بر این، مخالفان نتانیاهو اصول مشخصی ندارند: چند ماه پیش، هنگامی که در کنست درباره امکان تشکیل کشور مستقل فلسطینی رأی‌گیری شد، نه‌تنها دولت بلکه بخش‌هایی از اپوزیسیون نیز با آن مخالفت کردند. جناح‌های لیبرال باید موضعی روشن می‌گرفتند، چرا که راه‌حل دوکشوری، حتی اگر اکنون عملی نباشد، به‌عنوان چشم‌انداز هنوز اهمیت فراوان دارد.
اشپیگل: چرا این احزاب چنین رأیی دادند؟
مکلبرگ: فرسایش دموکراسی توسط این احزاب و حتی اکثر معترضان اسرائیلی، نتیجه‌ی مستقیم اشغال سرزمین‌های فلسطینی تلقی نمی‌شود.
اشپیگل: با این حال، اپوزیسیون یکپارچه با اصلاحات قضایی مخالفت کرده است. هفته گذشته، احزاب ائتلاف مقررات جدیدی درباره انتصاب قضات تصویب کردند که از ارکان اصلی اصلاحات است. حالا دادگاه عالی باید در این باره تصمیم بگیرد. اگر دولت تصمیم دادگاه را نپذیرد، آیا انتظار اعتراضاتی همانند سال ۲۰۲۳ دارید؟
مکلبرگ: امیدوارم چنین شود. بیشتر مردم خشمگین‌اند و با اقداماتی که دموکراسی اسرائیل را قدم‌به‌قدم تضعیف می‌کند، مخالف‌اند. اما خستگی عمومی نیز محسوس است. از ۷ اکتبر تاکنون اعتراض‌های زیادی برای آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها برگزار شده، که انرژی بسیاری از مردم گرفته است. ولی اگر اعتراض‌ها ادامه نیابد، اسرائیل به یک دموکراسی ظاهری تبدیل خواهد شد.
اشپیگل: چرا با وجود مخالفت با جنگ غزه و اصلاحات قضایی، شاهد نافرمانی گسترده میان سربازان نیستیم؟
مکلبرگ: نافرمانی نظامی در فرهنگ اسرائیلی جایی ندارد. مردم ترجیح می‌دهند خدمت کنند و بعد شکایت کنند. این وضعیت مرا به یاد ترانه‌ای از «سی هیمن» در زمان انتفاضه اول می‌اندازد: «شلیک کن و گریه کن». مردم می‌دانند که جنگ وحشتناک است، اما در عین حال آن را برای کشورشان ضروری می‌دانند. بسیاری نیز به درگیری اسرائیل-فلسطین همچون مسابقه فوتبال نگاه می‌کنند که باید تیمی را انتخاب کرد، بدون طیف‌های میانه. با این حال، گفته می‌شود حدود ۵۰ درصد از نیروهای ذخیره دیگر پاسخ مثبت نمی‌دهند وقتی بارها به خدمت فراخوانده می‌شوند. بسیاری از آن‌ها نه از دلایل سیاسی، بلکه به دلیل توجه به خانواده و کارشان چنین می‌کنند. این یک اعتراض اجتماعی بزرگ نیست، اما یک نافرمانی خاموش فردی است—که البته مهم است.
اشپیگل: شوک ۷ اکتبر، روزی فاجعه‌بار در تاریخ اسرائیل، همچنان محسوس است.
مکلبرگ: چون این فقط یک حمله نظامی نبود، بلکه غیرنظامیان نیز به طرز وحشیانه‌ای قتل‌عام شدند. خشونت جنسی رخ داد، زنان، کودکان و سالمندان ربوده شدند. گروگان‌ها یادآور دائمی آن وحشت‌اند.
اشپیگل: حماس و جهاد اسلامی، دو سازمان اصلی تروریستی فلسطینی، بعد از آن نیز بارها غیرانسانی بودن خود را نشان داده‌اند.
مکلبرگ: آخرین نمونه‌اش به نمایش گذاشتن گروگان‌ها در مراسم تبادل یا تعقیب و قتل معترضان فلسطینی در غزه است. نباید فراموش کنیم که اسرائیل تحت یک آسیب‌جمعی زندگی می‌کند؛ جامعه‌ای شکل‌گرفته از تجربیات قربانی‌شدن نسل‌های پیشین. و هیچ‌کس مانند نتانیاهو نمی‌داند چطور این ترس‌ها را تحریک کند.
اشپیگل: آیا اگر نتانیاهو برکنار شود، نظام دموکراتیک اسرائیل می‌تواند از مداخلات سیاسی بازیابد؟
مکلبرگ: فکر می‌کنم بله. اگر پس از انتخابات آینده، دولتی جدید به قدرت برسد، بازسازی ممکن است.
اشپیگل: ولی نتانیاهو به پیشروی ادامه می‌دهد. کابینه‌اش اخیراً به برکناری رئیس سرویس امنیت داخلی، رونن بار، و دادستان کل، گالی باهراو-میارا، رأی داده است—دو تن از آخرین منتقدان مهم دولت. هدف چیست؟
مکلبرگ: نتانیاهو می‌خواهد آخرین نگهبانان دموکراسی را حذف کند.
اشپیگل: خودش گفته اعتمادش به بار و باهراو-میارا را از دست داده و به همین دلیل باید کنار بروند.
مکلبرگ: نخست‌وزیر ادعا می‌کند باید از خود در برابر «دولت سایه» دفاع کند. این خبر جعلی است. رونن بار، رئیس شین‌بت، که نزدیک ۴۰ سال برای کشور خدمت کرده، اکنون خائن معرفی می‌شود. این زننده و شرم‌آور است.
اشپیگل: نقش باهراو-میارا در ساختار پیچیده حقوقی اسرائیل که فاقد قانون اساسی است، چیست؟ برکناری او چه پیامدی دارد؟
مکلبرگ: سمت دادستان کل برای شفافیت و حاکمیت قانون حیاتی است. او در محیطی سمی شجاعت و استقلال نشان داده. دقیقاً به همین دلیل نتانیاهو می‌خواهد از شرش خلاص شود. او می‌خواهد شخصی را منصوب کند که تخلفات و فساد را نادیده بگیرد.
اشپیگل: اخیراً الی فلدشتاین و یوناتان اوریخ، دو مشاور نزدیک نتانیاهو، به دلیل مظنون بودن به فعالیت مخفیانه برای قطر بازداشت شدند. چه ارتباطی با برکناری بار و باهراو-میارا دارد؟
مکلبرگ: بار و باهراو-میارا نقش کلیدی در تحقیق درباره این افراد دارند. آن‌ها مظنون‌اند که در جهت منافع قطر اخبار را دست‌کاری کرده‌اند. این رسوایی به‌نام «قطرگیت» شناخته می‌شود. قطر پیش از ۷ اکتبر با موافقت نتانیاهو میلیون‌ها دلار به حماس کمک کرده بود.
اشپیگل: این قضیه چه خطری برای نتانیاهو دارد؟
مکلبرگ: اگر او می‌دانست آن دو برای قطر کار می‌کنند، این تضاد منافع بزرگی است. و اگر نمی‌دانست، این ناتوانی مدیریتی عظیمی است—و تقریباً به همان اندازه بد.
اشپیگل: به‌نظر می‌رسد نتانیاهو، از زمان انتخاب ترامپ، آزادی عمل بیشتری احساس می‌کند. دولت بایدن از او خواسته بود در غزه خویشتن‌داری کند. اطرافیان نتانیاهو می‌گویند به همین دلیل نتوانستند جنگ را آن‌گونه که لازم بود، پیش ببرند.
مکلبرگ: در غزه ده‌ها هزار نفر کشته شدند، منطقه ویران شده، اما هنوز هدف روشنی از سوی دولت اسرائیل نمی‌بینم.
اشپیگل: نتانیاهو از «پیروزی کامل» بر حماس و اکنون آشکارا از طرح ترامپ سخن می‌گوید که فلسطینی‌ها باید منطقه را ترک کنند.
مکلبرگ: این یک برنامه سیاسی نیست، بلکه جنایت است. ما در آستانه یک نقطه عطف بین‌المللی هستیم: آیا واقعاً اجازه می‌دهیم این اتفاق بیفتد؟
اشپیگل: چه کسی باید جلوی این روند را بگیرد؟
مکلبرگ: اروپایی‌ها، ازجمله بریتانیا، پس از ترامپ در زمینه نظامی و کمک به اوکراین بهتر همکاری می‌کنند. آن‌ها باید در زمینه سیاست خاورمیانه نیز به توافق برسند تا در برابر نتانیاهو و ترامپ بایستند.
اشپیگل: آیا نتانیاهو، تقویت‌شده توسط ترامپ، می‌تواند به الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری نیز دست بزند، یا به قول راست‌گراها، «گسترش حاکمیت اسرائیل» در آنجا؟
مکلبرگ: جالب است که شما از اصطلاح خودشان استفاده کردید. باید مراقب باشیم این واژگان را به‌کار نبریم. مثل «مهاجرت داوطلبانه» از غزه است، در حالی که در اصل تلاش برای اخراج خشونت‌آمیز بیش از دو میلیون نفر است. درباره پرسش شما: به نظر من این امکان وجود دارد. در نهایت، چیزهایی رخ داده که اگر ۴۰ سال پیش می‌پرسیدید، باور نمی‌کردم—بیش از ۷۰۰ هزار نفر در کرانه باختری و شرق اورشلیم ساکن‌اند، یک وزیر پلیس مثل ایتمار بن‌گویر از حزب شهرک‌نشینان افراطی. صهیونیست‌های مسیحایی در سال‌های اخیر رؤیاهای خود را با جدیت دنبال کرده‌اند. باید برای هر چیزی آماده باشیم.
اشپیگل: آیا ترامپ واقعاً اجازه چنین کاری را خواهد داد؟
مکلبرگ: نمی‌توان پیش‌بینی کرد، چون رفتار او بسیار غیرقابل‌پیش‌بینی است.
اشپیگل: این بی‌ثباتی در مورد ایران نیز باید اسرائیلی‌ها را نگران کرده باشد. فکر می‌کنید ترامپ مانع دستیابی رژیم تهران به بمب اتمی خواهد شد؟
مکلبرگ: خواهیم دید. ترامپ با شوک‌های پی‌درپی، از جمله تهدیدها، تلاش می‌کند تأثیر بگذارد، اما این روش فرساینده شده است.
اشپیگل: در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش، قاسم سلیمانی را با حمله پهپادی ترور کرد و از توافق هسته‌ای خارج شد.
مکلبرگ: ایرانی‌ها به‌ویژه از خروج یک‌جانبه او صدمه دیدند و بی‌اعتماد شدند. اما باز هم وارد مذاکره خواهند شد، چون این در منافع‌شان است. شاید در نهایت یک توافق منطقه‌ای بزرگ حاصل شود که به نفع همه باشد.
مصاحبه‌کننده: توره شرودر
یوسی مکلبرگ، ۶۳ ساله، اهل اسرائیل و تحلیلگر در اندیشکده چاتهام هاوس لندن است.
به نقل از هفته‌نامه اشپیگل شماره ۱۵
