پس از بازداشت اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول، اپوزیسیون مردم را به تظاهرات گسترده فراخوانده است. آیا هنوز می‌توان از تبدیل ترکیه به یک دیکتاتوری جلوگیری کرد؟
او وانمود می‌کند که هیچ اتفاقی نیفتاده است. چند ساعت پس از آنکه پلیس اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول، را در خانه‌اش بازداشت کرد، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، عصر چهارشنبه گذشته در آنکارا در ضیافت افطار برای کشاورزان سخنرانی کرد. در همین زمان، در استانبول و دیگر شهرها، مردم در اعتراض به این اقدام به خیابان‌ها آمده بودند. اما اردوغان درباره کشاورزی، غزه و کودتای نافرجام ۲۰۱۶ صحبت کرد و حتی نامی از امام‌اوغلو، مهم‌ترین رقیب سیاسی‌اش، نبرد.
با این حال، به احتمال زیاد، این خود رئیس‌جمهور بود که این اقدام را، که شاید یکی از سرنوشت‌سازترین بازداشت‌ها در تاریخ اخیر ترکیه باشد، دستور داده است، هرچند دولت او این ادعا را رد می‌کند.
الگوی روسی
اردوغان در بیش از دو دهه حضور در قدرت، کشور را عملاً به یک نظام خودکامه تبدیل کرده است. او دستگاه قضایی را تحت سلطه خود درآورده و رسانه‌ها را به انقیاد کشیده است. اما با بازداشت امام‌اوغلو، گامی فراتر می‌گذارد: او اساس اصل انتخابات دموکراتیک و آزاد را به چالش می‌کشد. اردوغان اکنون از مدل روسیه یا ایران پیروی می‌کند، مدلی که در آن حاکم تعیین می‌کند چه کسی می‌تواند او را به چالش بکشد.
به نظر می‌رسد که در کاخ ریاست‌جمهوری به این نتیجه رسیده‌اند که امام‌اوغلو به عنوان شهردار، بیش از حد موفق و محبوب بوده است و نباید اجازه داد که به فعالیت خود ادامه دهد.
این سیاستمدار ۵۴ ساله کاری را انجام داد که تاکنون کمتر کسی در ترکیه موفق به انجام آن شده بود: او با حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) سه بار حزب حاکم اردوغان را شکست داد—یک‌بار در انتخابات شهرداری استانبول در سال ۲۰۱۹، بار دیگر در انتخابات تکراری همان سال، و سپس دوباره در سال گذشته. از آن زمان، او به عنوان یکی از جدی‌ترین رقبای اردوغان مطرح شد و سرانجام در اوایل ماه مارس به طور رسمی نامزدی خود را برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۸ اعلام کرد.
اکنون با بازداشت مهم‌ترین سیاستمدار مخالف، اردوغان ریسک بزرگی را پذیرفته است.
در سال ۲۰۱۳، او دستور داد که پلیس اردوگاه فعالان محیط زیست را در پارک گزی استانبول با خشونت برچینند. این اقدام، بزرگ‌ترین اعتراضات دوران حکومت او را برانگیخت. صدها هزار معترض به میدان تکسیم در استانبول هجوم آوردند و اردوغان را تحت فشار قرار دادند، اما او این اعتراضات را سرکوب کرد.
اکنون این پرسش مطرح است که آیا سناریویی مشابه تکرار خواهد شد؟ تاکنون تنها چند هزار نفر در حمایت از امام‌اوغلو به خیابان‌ها آمده‌اند، اما اپوزیسیون برای یکشنبه آینده یک تجمع بزرگ در استانبول برنامه‌ریزی کرده است. بااین‌حال، دولت آماده است: مقامات تجمعات را برای چند روز ممنوع کرده‌اند و خیابان‌ها و میدان‌هایی مانند تکسیم را مسدود کرده‌اند.
دوران مصونیت از مجازات
اردوغان به نظر می‌رسد که روی این حساب کرده است که مردم ترکیه، برخلاف دوازده سال پیش، دیگر توان و جسارت لازم را برای قیام گسترده علیه دولت ندارند. او در سال‌های اخیر سرکوب را از طریق نهادهای امنیتی تشدید کرده است و بسیاری از مردم، پس از سال‌ها بحران اقتصادی، خسته شده‌اند.
علاوه بر این، شرایط ژئوپلیتیکی نیز به نفع اردوغان است. با پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، دوران جدیدی از مصونیت از مجازات آغاز شده است. در حال حاضر، تقریباً هیچ‌کس در موقعیتی نیست که بتواند اردوغان را در مسیر خودکامگی مهار کند—نه در واشنگتن و نه در بروکسل، جایی که کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، تنها با بیانیه‌ای کلی و مبهم به بازداشت امام‌اوغلو واکنش نشان داد. اروپا به ترکیه‌ای قدرتمند از نظر نظامی نیاز دارد تا بدون تکیه بر آمریکا، ساختار جدیدی برای امنیت خود ایجاد کند.
به نظر می‌رسد که اردوغان این لحظه را فرصتی طلایی دیده است تا ترکیه را به‌طور قطعی به یک دولت تک‌نفره تبدیل کند.
اپوزیسیون اکنون باید به‌سرعت یک‌سری تصمیمات دشوار بگیرد. مهم‌ترین پرسش این است که آیا همچنان از امام‌اوغلو به‌عنوان نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری حمایت خواهد کرد یا خیر.
حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) برای روز یکشنبه کنگره‌ای را برنامه‌ریزی کرده بود که در آن قرار بود شهردار استانبول رسماً به‌عنوان نامزد این حزب معرفی شود. بر اساس نخستین اظهارات، این حزب قصد دارد همچنان به این تصمیم پایبند بماند.
مثل یک شوخی تلخ
بااین‌حال، این احتمال وجود دارد که مقامات از برگزاری کنگره حزب جلوگیری کنند. در آنکارا همچنین شایعاتی مطرح شده است که اردوغان ممکن است از طریق انتصاب یک قیم دولتی، رئیس حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)، اوزگور اوزل، را برکنار کند.
اینکه بزرگ‌ترین حزب اپوزیسیون ترکیه—حزبی که توسط مصطفی کمال آتاتورک، بنیان‌گذار جمهوری، تأسیس شده است—تحت رهبری یکی از وفاداران اردوغان قرار بگیرد، تا چند روز پیش همچون یک شوخی تلخ به نظر می‌رسید. اما اکنون، این سناریو کاملاً واقع‌بینانه شده است.
در صفوف حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)، بسیاری هنوز امید خود را از دست نداده‌اند و معتقدند که می‌توان ورق را برگرداند و اردوغان را در سه سال آینده شکست داد. برخی می‌گویند که این بازداشت حتی می‌تواند به افزایش محبوبیت امام‌اوغلو منجر شود، چرا که در ترکیه، سنتاً مردم به کسانی که در موضع ضعف قرار دارند، احساس همدردی نشان می‌دهند.
از روز چهارشنبه، شهردار استانبول در بازداشتگاهی در خیابان وطن نگه داشته شده است. آخرین تصویری که از او در رسانه‌ها منتشر شد، ویدیویی بود که در آن، در حالی که کراوات خود را می‌بست، از دستگیری قریب‌الوقوعش سخن گفت و خطاب به طرفدارانش اعلام کرد: «من شما را بسیار دوست دارم.»
طبق قانون، او باید حداکثر ظرف چهار روز به دادگاه معرفی شود، جایی که قاضی تصمیم خواهد گرفت که آیا بازداشت او تمدید شود یا خیر.
حامیان امام‌اوغلو امیدوارند که او تا روز یکشنبه آزاد شود—درست به‌موقع برای کنگره حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)، هرچند که این احتمال ضعیف به نظر می‌رسد.
آن‌ها به یاد مورد مشابهی در گذشته می‌افتند: رجب طیب اردوغان نیز در دهه ۱۹۹۰، زمانی که شهردار استانبول بود، به دلیل خواندن یک شعر اسلام‌گرایانه در یکی از سخنرانی‌هایش بازداشت شد. اما این بازداشت نه‌تنها مانع پیشرفت او نشد، بلکه چند سال بعد او را به راس قدرت در ترکیه رساند.
به نقل از هفته نامه اشپیگل شماره 13
نویسندگان: Şebnem Arsu, Maximilian Popp und Anna-Sophie Schneider
سباستیان آرسو، ماکسیمیلیان پوپ، آنا سوفی شنایدر
