پن آلمان (برلین) روز سه‌شنبه چهارم مارس در یک حرکت اعتراضی در برلین که نویسندگان آلمانی در آن شرکت داشتند، خواستار آزادی بوعلام صمصال شد. پن برلین همچنین در اعلامیه‌ای از دولت فرانسه و آلمان خواست تا برای آزادی این نویسنده اقدامات مؤثرتری پیش گیرند.
آزادی الجزایر، آزادی همکار ما بوعلام صنصال است!
بوعلام صنصال، نویسنده الجزایری که به زبان فرانسوی می‌نویسد و برنده جایزه صلح اتحادیه کتابفروشان آلمان در سال ۲۰۱۱ است، چند روز پیش هنگام بازگشت از پاریس در فرودگاه الجزیره دستگیر شد و از آن زمان تاکنون توسط اداره کل امنیت داخلی الجزایر در بازداشت نگه داشته شده است. گزارش‌هایی در مطبوعات نزدیک به دولت الجزایر حاکی از آن است که اظهارات صنصال درباره نحوه شکل‌گیری مرز میان الجزایر و مراکش در دوران استعمار فرانسه دلیل بازداشت او بوده است.
انجمن پن برلین خواستار آزادی فوری بوعلام صنصال است. تئا دورن، سخنگوی این انجمن، تأکید می‌کند:
«بوعلام صنصال یکی از مهم‌ترین صداهای ادبیات فرانسوی‌زبان است. هشدارهای عمومی و پرشور او در مورد اسلام سیاسی، همان‌طور که اکنون ادعا شده، نمی‌تواند بازداشت او را توجیه کند. اگر واقعاً در الجزایر کنونی، بررسی‌های تاریخی که یک نویسنده مطرح می‌کند، به عنوان حمله به حاکمیت و تمامیت ملی کشور تلقی شود، این نه تنها مضحک، بلکه نقض آشکار حق آزادی بیان خواهد بود. آزادی کلام شامل حق ابراز نظراتی است که ممکن است دیگران آن را تحریک‌آمیز بدانند. مشروعیت یک دولت هرگز از طریق نقد عمومی تضعیف نمی‌شود، بلکه تنها از طریق عملکرد صاحبان قدرت مورد تهدید قرار می‌گیرد. آزادی الجزایر، آزادی همکار ما، بوعلام صنصال است!»
چگونه بوعلام صنصال بین جبهه‌ها گرفتار شد
بیش از چند ماه است که نویسنده برجسته الجزایری-فرانسوی، بوعلام صنصال، در الجزایر در بازداشت به سر می‌برد. نویسندگان سرشناسی خواستار آزادی او شده‌اند. آیا یک مصاحبه سرنوشت او را رقم زده است؟
بوعلام صنصال قصد داشت به خانه‌اش در بومرداس، شهری ساحلی نزدیک الجزیره، بازگردد. او ۸۰ ساله است، با چهره‌ای متمایز و موهای بلند و خاکستری. اما وقتی این نویسنده برجسته و شناخته‌شده در ۱۶ نوامبر از فرانسه وارد الجزیره شد، بازداشت گردید.
صنصال دهه‌هاست که میان فرانسه و الجزایر در رفت‌وآمد بوده و با دیدگاه‌هایش درباره اسلام در هر دو کشور بحث‌برانگیز شده است. او همچنان در الجزایر زندگی می‌کرد، با وجود اینکه کتاب‌هایش در این کشور گاه‌به‌گاه ممنوع می‌شدند، با وجود اینکه بارها صاحبان قدرت را به چالش کشیده و نسبت به خطرات اسلام‌گرایی هشدار داده بود. و با وجود اینکه بسیاری از همکارانش مدت‌ها پیش به اروپا مهاجرت کرده‌اند.
همه درها در الجزایر بسته شده‌اند
او ده سال پیش در مصاحبه‌ای با شبکه ARD در اتاق کارش گفته بود: «من دیگر زندگی اجتماعی ندارم، زندگی خانوادگی‌ام نیز تقریباً از بین رفته است.» بیشتر دوستان و اعضای خانواده‌اش به خاطر آینده فرزندانشان مهاجرت کرده بودند. «آن‌ها می‌گویند در الجزایر آینده‌ای وجود ندارد، در این کشور همه درها قفل‌شده اند."
صنصال در همان زمان تأکید کرده بود که دولت همه تلاش خود را به کار می‌گیرد تا از بحث و گفت‌وگو میان مردم جلوگیری کند. اما او بارها سعی کرده بود مردم کشورش را دقیقاً به همین کار تشویق کند، چه از طریق رمان‌هایش و چه با مقالات و نامه‌های سرگشاده.
موضوعی حساس
اکنون، پس از بازداشتش، مردم درباره‌ی او صحبت می‌کنند – اما نه در خیابان‌های پایتخت، الجزیره. این روزها در الجزایر اغلب می‌شنویم که این موضوع بیش از حد حساس است.
روزنامه‌نگار الجزایری، اکرم خریِف، در گفت‌وگو با tagesschau.de می‌گوید که به‌طور کلی در الجزایر فضای گفت‌وگو و بحث وجود ندارد. رسانه‌ها کاملاً تحت کنترل دولت هستند.
خبرگزاری دولتی Algérie Press Service (APS) نیز صنصال را یک "روشنفکر دروغین" معرفی کرده که مورد تحسین راست افراطی فرانسه قرار دارد. همچنین ادعا شده است که "تمامی چهره‌های ضدالجزایری و صهیونیست‌دوست در پاریس" از او حمایت می‌کنند.
دو تابوشکنی در یک مصاحبه
دلیل بازداشت صنصال رسماً از سوی دستگاه قضایی اعلام نشده است. گفته می‌شود که اتهام او "تضعیف امنیت ملی" است. اما نقطه‌ی آغاز این بحران احتمالاً یک مصاحبه با رسانه‌ی Frontières بوده، که گفته می‌شود به جریان راست افراطی فرانسه نزدیک است.
صنصال در این مصاحبه به موضوعی فوق‌العاده حساس پرداخت: او مرزهای الجزایر را که در دوران استعمار فرانسه ترسیم شده‌اند، زیر سؤال برد. او تلویحاً اشاره کرد که پیش از دوران استعمار، غرب الجزایر بخشی از مراکش بوده است.
این موضوع به‌ویژه حساس است، زیرا الجزایر و مراکش مدت‌هاست بر سر صحرای غربی درگیر هستند. الجزایر از جبهه‌ی پولیساریو که خواهان استقلال صحرای غربی است، حمایت می‌کند. از سوی دیگر، فرانسه اخیراً موضع خود را تغییر داده و از مراکش حمایت می‌کند.
در نتیجه، صنصال با این اظهارات خود را درگیر دو جبهه‌ی سیاسی هم‌زمان کرد: اختلاف الجزایر و فرانسه و همچنین تنش‌های الجزایر و مراکش.
حمایت اندک در الجزایر
صنصال در الجزایر حامیان چندانی ندارد. حتی در شبکه‌های اجتماعی نیز بسیاری از کاربران به‌شدت از او انتقاد می‌کنند.
روزنامه‌نگار الجزایری اکرم خریف، سخنان صنصال را "نادرست و تجدیدنظرطلبانه" می‌داند. او همچنین تأکید می‌کند که انتشار این اظهارات در یک "رسانه‌ی راست افراطی و اسلام‌هراس" باعث شده که این موضوع بیش از پیش تحریک‌آمیز و جنجالی شود.
بااین‌حال، خریف معتقد است که این فقط نظر شخصی صنصال بوده است و نباید به‌شدت مجازات شود، زیرا او یک تاریخ‌نگار نیست.
فراخوان برای همبستگی
نویسندگان بین‌المللی به همین دلیل همبستگی خود را با صنصال اعلام کرده‌اند:
"هیچ نویسنده‌ای نباید به دلیل نظراتش زندانی شود. ما خواهان آزادی فوری او هستیم!" این پیامی است که در فراخوانی که اکنون در کتابفروشی‌های آلمان توزیع می‌شود، آمده است. نویسندگان مطرحی همچون سلمان رشدی، دانیل کهلمان و اورهان پاموک این نامه را امضا کرده‌اند.
از زمان انتشار اولین رمانش در سال ۱۹۹۹ با عنوان "سوگند بربرها"، صنصال به عنوان یکی از برجسته‌ترین نویسندگان ادبیات معاصر الجزایر شناخته می‌شود. او در سال ۲۰۱۱ جایزه صلح کتابفروشی‌های آلمان را دریافت کرد.
هیئت داوران او را به عنوان "روایتی پرشور" ستایش کرد که "در برابر هر نوع کوردلی و خشونت سیاسی ایستاده است."
در فرانسه نیز چند هفته پیش دوستان و همکاران صنصال جشن همبستگی‌ای به‌مناسبت او برگزار کردند و شهر پرپی‌نیان او را به‌طور غیررسمی شهردار افتخاری خود کرد.
بحث سیاسی با ریسک بالا
در عوض، بحث‌های سیاسی پر سر و صدا تقریباً به طور کامل غایب بوده است. وکیل فرانسوی صنصال، فرانسوا زیمرای، که اجازه ورود به الجزایر برای بررسی وضعیت بازداشت صنصال را نداشته است، هشدار می‌دهد که در نظر گرفتن "بطن بسیار حساس این موضوع" ممکن است منجر به پیامدهای بدتری شود. به گفته او، صنصال در صورت مداخله مستقیم مقامات فرانسوی "احتمالاً بازنده خواهد بود" و این را در کنفرانسی خبری با ناشر صنصال در فرانسه بیان کرد.
زیمرای همچنین به سکوت اشاره می‌کند و معتقد است شاید سکوت بهترین گزینه باشد. او نگران وضعیت سلامت موکل خود است، چرا که صنصال به کمک پزشکی نیاز دارد.
آکرام خریف، روزنامه‌نگار الجزایری، نمی‌تواند پیش‌بینی کند که پرونده صنصال به کجا خواهد رسید. چه او آزاد شود یا محکوم، به گفته وی، الجزایر از عواقب آن آسیب خواهد دید. او به tagesschau.de می‌گوید: "متاسفانه دستگاه قضایی در گذشته برخی افراد را که دیدگاه‌های جنجالی داشتند یا با دیدگاه‌های قدرت‌های حاکم مخالفت می‌کردند، به شدت مجازات کرده است."
و صنصال خود؟ دستگاه قضایی الجزایر همچنان اطلاعات بسیار کمی منتشر می‌کند. از جمله اطلاعاتی درباره محل نگهداری او یا وضعیت سلامت این نویسنده ۸۰ ساله. آخرین گزارش‌ها حاکی از آن است که او به بخش درمانی منتقل شده است.
