استاد و برادر بزرگ ما، دکتر علی حصوری، زاده ی ۱۳۱۶ خورشیدی، زنجان، آمدن خانواده از زنجان به تهران،از دست دادن پدر در کودکی، سرپرستی و حمایت دایی ابراهیم عاصمی، شهره به ابراهیم زرین قلم.
به خواست مصرانه‌ی محمد ولی کیمیا قلم، استاد دایی ابراهیم، ابراهیم عاصمی جوان، شد ابراهیم زرین قلم در شهر و در شناسنامه. زبردستی هنرمندانه‌ی دایی ابراهیم در نگارش نستعلیق و نسخ و شکسته.
جا دارد همین جا و در همین آغاز، یاد کنیم از کتابِ مجموع پریشانی قطعات نستعلیق و نسخ و شکسته، مصور و گلاسه، به کوشش علی حصوری، چاپ اول ۱۳۶۲ خورشیدی، تهران.
چرایی انتخاب عنوان کتاب برای خط نستعلیق و نسخ و شکسته را نمی دانم. اما در شعرهای سعدی خوانده ام:
تا سر زلفِ پریشانِ تو در جمع آمد
هیچ مجموع ندانم که پریشانِ تو نیست.
تمثیل و نماد و ایهام شعر سعدی را هم نمی شناسم. فقط می دانم سعدی مولانا که نیست، حافظ هم نیست.
علی حصوری دبستان و دبیرستان را در تهران به پایان می برد در ۱۳۳۴ خورشیدی. یک سالی تحصیل در دانشکده حقوق دانشگاه تهران، رها می کند. رشته ی تربیت معلم را در دانشسرای عالی تهران می گذراند سال ۱۳۳۸ خورشیدی. سپس یک سال و نیم دوره ی افسری، خدمت وظیفه، سال ۱۳۴۰ خورشیدی در خرم‌آباد لرستان.
خٌرمٌوَه، خٌرَم دره، جایگاه لٌرونه
هرکجا لٌر بچه ی ، شیرین زَوٌنَه
.
دوستی و گفت و گوی صمیمانه ی علی حصوری با لرهای شیرین زبان، دقت پژوهشگرانه در ریشه یابی واژه ها و گویش های لری ، برای فراهم آوردن نخستین کتاب پژوهشی خود.
کوششِ فرهنگی علی حصوری اما کاری غریب و خطرناک می نمود در چشم بی بصیرت و بدبین خبرچین ها و کارگزاران رکن ۲ پادگان خرم‌آباد.
یادداشت ها ی علی حصوری ضبط شد، خوانده شد، درهم شد، برگه هایی «ناپدید» شد، تا سرانجام پس داده شود.
کتاب «گزارش گویش های لری»، چاپ شد به همت کتابخانه ی طهوری، سال ۱۳۴۲ خورشیدی. و جالب این که کتاب «فرهنگ لری»، به قلم حمید ایزدپناه، پژوهشگر تاریخ و فرهنگ و موسیقی لری ،۱۳۴۳ خورشیدی چاپ شد، سالی پس از کتاب «گزارش گویش های لری»، فراهم آورده‌ی علی حصوری.
اگر در آغازه ی دهه ی چهل خورشیدی، رکن ۲ پادگان خرم آباد، یادداشت های علی حصوری را ضبط کرد و دستکاری کرد، کارگزاران امروزی دستگاه قدرت و سانسور، از ترانه های لری هم نمی گذرند.
خوانندگان لٌرستان، سالیان سال ترانه ای می خواندند به بانگ سرخوشانه در ستایش زیبائی زنان لٌر و «بودن» و «هستن» همه ی زیبایان و «هرچی خوشگلن» فقط در همین شهر خرم آباد لرستان! علی حصوری، هم شاید این ترانه را در خرم آباد شنیده بوده.
فرج علیپور خواننده ی خوش آوا و نوازنده ی زَبَرچنگِ کمانچه ی لری، حالا و در این سال ها ناگزیر شده به جای«هرچی خوشگلن،» بخواند: هرچی خوش حرف‌ن!» در خرم آباد‌اند.
علی حصوری پس از دوره ی افسری خدمت وظیفه در آغازه ی دهه ی چهل، هشت سالی تدریس می کند و همزمان خواندن و آموختن تاریخ و فرهنگ کهن ایران نزد ذبیح بهروز.
دهه‌ی ۴۰ خورشیدی آغازی ست نو در گسترش و شکوفایی ادبیات:
برآمد تازه‌ی رمان‌ها، داستان های کوتاه، نمایشنامه ها ،نقد ادبی؛ گسترش و شکوفایی شعر نو، انتشار هفته نامه و ماهنامه ها، شکل گیری محفل ها و انجمن های ادبی، در تهران، رشت، تبریز، اصفهان، کرمانشاه، اهواز، انتشار جٌنگ های فرهنگی ـ ادبی، پژوهش‌های تازه در تاریخ و فرهنگ ایران.
دکتر علی حصوری در چنین زمانه‌ای و با پیشینه ی فرهنگی و هنری خانوادگی، با دلبستگی دانشورانه در پی خواندن و پژوهش .
فوق لیسانس و دکترای زبان ها و فرهنگ باستانی ایران. تهران١٣٥١
عضو پژوهشگر فرهنگستان زبان، استاد موسسه ی آسیائی دانشگاه شیراز، تدریس تاریخ، اسطوره شناسی، سکه شناسی و زبان های ایران باستان، سردبیر موسسه ی آسیائی تا سال اخراج از دانشگاه در سال ۱۳۶۱ خورشیدی.
مولف و ویراستار در انتشارات فرهنگان از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۷۰ خورشیدی.
کار آزاد و پژوهشگر مستقل تا سال ١٣٧٩خورشیدی و سپس مهاجرت از ایران به سوئد .تدریس آزاد و پژوهش از سال ۱۳۷۹ خورشیدی تا همین دو سه سال اخیر.
نگاهی به گستره ی پژوهش‌ها، کتاب ها، نوشته ها و سخنرانی های دکتر علی حصوری
نمونه وار و به کوتاهی:
در اسطوره‌شناسی: سیاوشان ۱۳۷۸خورشیدی، ضحاک ۱۳۷۸، سرنوشت یک شمن، از ضحاک به اٌودن .
در تاریخ: یادگار زریران، ترجمه‌ی متن پهلوی، مهرهای ساسانی، آخرین شاه ، یزدگرد سوم.
تقویم و تاریخ در ایران، نوشته‌ی ذبیح بهروز، به کوشش علی حصوری، و تقویم نوروزی شهریاری، شمسی، قمری،
فٌرسی، ۱۳۷۹خورشیدی، به کوشش علی حصوری.
در ادبیات: چهار مقاله درباره نظامی عروضی سمرقندی ۱۳۴۳خورشیدی، نوروزنامه‌ی عمر‌خیام ۱۳۴۳ خورشیدی
جام جهان‌نمای عباسی. در منافع شراب نوشته قاضی بن کاشف‌الدین محمد. دانشگاه اوپسالا، ۲۰۱۴میلادی،
زبان فارسی در شعر امروز، ۱۳۴۹ خورشیدی ،
حافظ از نگاهی دیگر۱۳۸۹ خورشیدی. چاپ هفتم در ایران و چاپ سوئد ،نشر ارزان ۲۰۰۵ میلادی. سه غزل از حافظ و قصیده ای از عبید. علی حصوری و تلاش برای سکولار کردن حافظ، گفت و گو با سایت آفتاب نیوز. ده مقاله درباره فردوسی، تصویرآفرینی در شاهنامه.
در عرفان: درآمدی بر تصوف و عرفان ،سخنرانی به دعوت کانون فرهنگی ایده ـ استکهلم ،۱۱ ماه مه ۲۰۰۵ میلادی
. عرفانِ شناخت، نشر چشمه ۱۴۰۰ خورشیدی.
در هنر قالیبافی: فرش سیستان ،۱۳۷۱ خورشیدی، نگاهی به فرش ارمنی، نقش قالی های ترکمن و اقوام همسایه، فرش بر مینیاتور
ویرایش و چاپ کتاب : سیاستنامه ،خواجه نظام الملک. قابوسنامه،عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر زیاری نوشته ۴۷۵ قمری . حسین کرد شبستری . کتابی به راستی خواندنی ، نمونه ای از قصه پردازی مذهبی ـ سیاسی کارگزاران عصر صفوی برای عامه ی مردم .
برای شناخت شوق جستجوگری دانشورانه‌ی دکتر علی حصوری ، گستردگی و گونه‌گونی پژوهش‌ها و نوشته های او، جمله‌ای کوتاه می آورم نه از دیگران ،از یک مقاله ی خود ایشان در ۲۷ سال پیش . دکتر حصوری در آن مقاله می نویسد: هنگامی که در سال ۱۳۶۵ آخرین متن ویرایش لغت فٌرس به همت آقایان فتح الله مجتبائی و علی اشرف صادقی منتشر شد، فرصت مغتنمی بود تا درِ بحث در این فرهنگ گشوده شود، اما من بشخصه گرفتار کارهای دیگری بودم و صرفا به دنبال همان کارها بود که واژه هایی چند از لغتِ فٌرس را مرتبط با انواع حصیر بررسی کردم. در سال ۱۳۷۲ به لحاظ اصطلاحات بافندگی در ایران، مجبور شدم یک بار دیگر لغت فٌرس را مرور کنم ».( برگرفته از مقاله ملاحظاتی در لغت فٌرس، نوشته‌ی دکتر علی حصوری در مجموعه مقالات کتاب یاد بهار، یادنامه دکتر مهرداد بهار، نشر آگه، ۱۳۷۶)
باری، در کارهای پژوهشی گسترده و گونه گون دکتر علی حصوری، می خوانیم از اسطوره ی ضحاک تا اصطلاحات بافندگی، از آخرین شاه ایران پیش از اسلام تا حسین کرد شبستری عصر صفوی ،از فرش ترکمن و سیستان و کرمان و فرش ارمنی تا حافظ از نگاهی دیگر.
دکتر حصوری در کتاب ضحاک، اسطوره و تاریخ و روایت های گوناگون این دو عرصه را بر می‌رسد، به دوره ی پادشاهی جمشید می پردازد و سیاست جمشید در تقسیم بندی طبقاتی جامعه: روحانیان، نجبا، سپاهیان، پیشه وران، کشاورزان.
دوره ی ضحاک، دوره ی برهم زدن و از میان برداشتن این نظم طبقه بندی مردمان.دوره ی ضحاک ، دوره ی میانی پادشاهی جمشید و فریدون است.دستیابی فریدون به سلطنت، بازگرداندن مناسبات اجتماعی است بر پایه ی همان طبقه‌بندی های دوره جمشید.
برداشت ها و پنداشته های احمد شاملو از این کتاب درباره‌ی پاره ای شخصیت های شاهنامه و نقش ها و نماد های اسطوره‌ها بحث انگیز شد .
کتاب آخرین شاه، حمله ی عرب ها به ایران، سرشت و سرنوشت سلسله ی ساسانی و یزدگرد سوم، آن نیز در شمار پژوهش های تاریخی دکتر حصوری از منظری نو، آموزنده و تأمل برانگیز. متفاوت با تاریخ‌نگاری های رسمی.
روی جلد کتاب آخرین شاه، تصویری می‌بینیم از یکی از سکه های پایان دوران ساسانی. دکتر علی حصوری با بررسی شماری از این سکه ها و نقش های دو طرف سکه ها، خواننده را روبرو می کند با دریافت های نو از سیر رویدادهای پایان مونارشی ساسانیان. می نویسد : « پس از کشته شدن یزدگرد، مونارشی ساسانیان از بین می‌رود و انبوهی الیگارشی جانشین آن می‌شود که هر یک در پی منافع خود بوده‌‌اند. برای همین در بخش‌هایی از ایران، شاهان (استاندارها) اسلام را پذیرفته و بی‌خون‌ریزی پذیرای آن شده‌اند که این موضوع از سکه‌‌‌هایی که یک‌سوی آن چهره‌ی سردار عرب ضرب شده و سوی دیگر، چهره‌ی شاه / استان‌دار مزبور، به خوبی پیداست.»
می رسیم به کتاب حافظ از نگاهی دیگر،چاپ نشر چشمه، تهران۱۳۸۷ خورشیدی .
دکتر حصوری در پیشگفتار کتاب می نویسد: «باری ، در چهل سال گذشته نیز گاه و بیگاه به حافظ پرداخته ام و نکاتی یافته‌ام که چه بسیار در آن زمینه ها دیگران هم سخن گفته اند. سرانجام اندیشیدم در سال ۱۳۸۰ یافته ها و یادداشت های خود را سروسامان دهم، اما انتشار یکی دو اثر مرا ناگزیر کرد که به برخی از نکات که به طور خلاصه پرداخته بودم، بیشتر و گسترده تر بپردازم به ویژه از آن رو که بسیاری پایه را براین باور نو می گذارند که حافظ عارف بوده است.
از سویی هم انجمن فرهنگی ایده در شهر استکهلم برای من کلاسی درباره‌ی حافظ گذاشت که شرکت کنندگان در آن مرا به بحث بیشتر، گسترده تر و روشن تری وامی داشتند، زیرا همین اندیشه که پی آمد بررسی های شصت سال اخیر است، در بسیاری از ایرانیان کارگر افتاده است و بیشتر ایرانیان پذیرفته اند که حافظ عارف بوده است.» ( پیش گفتارِ حافظ از نگاهی دیگر،ص ۱۴)
می توان گفت یکی از از آن دو اثر مورد اشاره دکتر حصوری،کتاب داریوش آشوری است با عنوان عرفان و رندی در شعرِ حافظ.( چاپ اول ۱۳۷۷ و چاپ دوم ۱۳۷۹ خورشیدی،نشر مرکز، تهران) مناظره ـ یا شاید بهتر بگویم گفت و گوی دکتر حصوری و داریوش آشوری در برنامه ی پرگار بی بی سی، در شمار جذاب ترین گفت و گوهاست درباره‌ی جان و جهان شعری آن رند شیرازی.شنیدن این گفت وگوی سالیان پیش،امروزه روز نیز همچنان آموزنده، فکر انگیز و برانگیزاننده ی گفت و گوی علاقمندان.
فهرست بلند و کامل پژوهش ها، کتاب ها و مقاله های دکتر علی حصوری، در کانال تلگرامی علی حصوری، در دسترس علاقمندان است.
قدردان کوشش سالیان و دستاوردهای پژوهشی ارزشمند دکتر علی حصوری هستیم .تشکر از برگزارکنندگان این بزرگداشت درخور و شایسته، تشکر از حضور خانم ها و آقایان گرامی
استکهلم،شنبه ۲۴ اوت ۲۰۲۴ میلادی ــ ۳ شهریور ماه ۱۴۰۳ خورشیدی .
