مولانا پس از تمثیل محاصره قلعه توسط دشمن و آب را بر ساکنان آنجا بستن، به یاد قلعۀ تن و پیری و اختلال در جذب مواد بیرونی و مرگ بدن می افتد.در اندیشۀ وی تمثیل از تمثیل می زاید،مگر دانۀ معنی در کشتزار ِضمیر خواننده ریشه دوانده ،خود درختی بارورگردد:
باقی ابیات از شماره 3606 به بعد، دفتر ششم
زآن، لقب شد خاک را دارُالغرور
کو کَشَد پا را سپس، یَومَ العُبور 1
پیش از آن بر راست و بر چپ می دوید
که بچینم درد ِ تو ، چیری نچید 2
او بگفتی مر تو را وقت ِ غمان
دور از تو رنج و ده کُه در میان 3
چون سپاه رنج آمد، بست دم
خود نمی گوید تو را من دیده ام 4
حق پی ِ شیطان بدین سان زد مثل
که تو را در رزم آرد با حِیَل (حیله ها) 5
که : " تورا یاری دهم من با توام
در خطرها پیش ِ تو من می دوم 6
اسپَرت باشم گه ِ تیرِ خدنگ
مَخلَص ِ تو باشم اندر وقت ِ تنگ 7
جان فِدای تو گنم در انتِعاش ( نکو حالی)
رُستمی؛ شیری؛ هِلا مردانه باش" 8
(تفسیر اجمالی ابیات):
ب1:از آنجا جهان مادی را خانۀ غرور لقب داده اند که در روز عبور(هنگام مرگ) پا را عقب کشیده و آدم مشرف به مرگ را تنها رها می کند. [هرچه جمال ومال داشته باشی باید بگذاری و بروی]
ابیات دو تا پنجم : حال آنکه پیش تر دنیا و مردمش تو را دربر گرفته دلداری ها می دادند که : ما در هنگام رنج،کنارت هستیم و میان تو و درد، ده کوه فاصله می اندازیم .حال آنکه در هجوم پیری و فقر و بیماری روی خود را برگردانده بی اعتنایی می کنند ، انگار نه انگار که اصلا تو را دیده اند .
ب 5 : [مولانا از بیان این بی وفایی دنیا به یاد بی وفایی و خدعۀ شیطان می افتد] خداوند در بارۀ ابلیس هم مثال آورده است تا چگونه تو را به جنگ (با امور معنوی) بر می انگیزد،اما پای عمل که پیش آید، پشتت را خالی می گذارد .
ابیات 6الی8 : می گوید که:" من در خطرها یاریت می کنم و اگر از برابر دشمن بگریزی، من تو را پناه خواهم داد . جانم را برای بهبود حالت فدا خواهم کرد،برو که رستمی و شیرگیر ! "
سوی کفرش آورد زاین عشوه ها
آن جُوال ِ خُدعه و مکر و دَها (9)
چون قدم بنهاد، در خندق فتاد،
او به قاها قاه ِ خنده؛ لب گشاد(10)
"هَی! بیا من طمع ها دارم ز تو !"
گویدش: "رَو رَو، که بیزارم ز تو(11)
تو نترسیدی ز عدل ِ کردگار؟
من همی ترسم، دو دست از من بدار "!(12)
تفسیر اجمالی ابیات
ب9 : آن مخزن حیله و فریب و زیرکی، انسانی را که بر او اعتماد کرده است با چنین حیله هایی جانب سرکشی در برابر اوامر خداوند می کشاند [و در موقع حساس دست از یاری میکشد] ابیات بعدی به آیه 48 از سورۀ اَنفال اشاره دارد:[ ترجمۀ کریم زمانی]
"و (یاد آور) آنگاه که شیطان اعمال آنان را در نظرشان بیاراست وگفت:"امروز(در غزوۀ بدر) هیچ یک ازمردم(مسلمان) بر شما پیروز نتواند شد. منم پناه دهندۀ شما!" اما همینکه آن دو گروه در برابر یکدیگرقرار گرفتند،گریختن گرفت و گفت:"من از شما بیزارم . چیزی می بینم که شما نمی بینید. من از خدا می ترسم زیرا خداوند سخت کیفر است."
ابیات ده الی دوازده : انسان فریب خوردۀ شیطان وقتی دست به عمل زد و در خندق گناه افتاد، آنگاه ابلیس قهقۀ شادی سر می دهد .آن فریب خورده می خواندش که : "های ! بیا به کمک تو نیازمندم" شیطان می گوید: " برو که از تو بیزارم، تو از دادگاه عدل خداوندی نترسیدی ؟؛ولی من می ترسم "
ادامۀ ابیات در بخش چهارم
http://zibarooz.blogfa.com/post/334
کتاب گفتاری دیدار مثنوی در دژهوش ربا
https://t.me/didarmasnavi/2219
