نمایشنامه‌های ممنوع
تاریخ سانسورِ ۱۲۵ نمایشنامه‌ی صحنه‌ای

جک استرا
نویسنده: گمنام
تاریخ و محل اجرای اصلی: حدود ۱۵۹۳، انگلستان
شخصیتها: ریچارد شاه، تام میلر، کله‌گنده‌ها، جک استرا
روایت سینمایی: هیچ
*****
خلاصه ی داستان

این درام منظوم انگلیسی که بر صفحه‌ی عنوان آن، چاپ ۱۵۹۳، توضیح «یک شورشی برجسته در انگلستان» را بر خود دارد، به نمایشنامه‌ی «زندگی و مرگ جک استرا» و یا عنوان بیشتر رایج آن «جک استرا» اشاره دارد. نمایشنامه مربوط است به نقش جک استرا در شورشی که در آن به عنوان رهبر جناح اهالی کِنت در قیام دهقانان سال ۱۳۸۱ میلادی ترسیم شده، اگر چه از نظر تاریخی او کشیش کم اهمیتی در کِنت بود و رهبر شورش در واقع والتر (وات) تایلر بود که نه دهقان، بلکه یک خرده مالک محلی بود و ناخشنود از اشرافیت. نارضایتی، در واقع، به علت وضع کردن مالیات سرانه از طرف شاه بر رعایای خود برای هر عضو خانوار، در میان دهقانان دامن زده شد. هنگامی که مأمور مالیات شاه بر درِ خانه‌ی استرا ظاهر می‌شود، او از پرداخت مالیات برای دخترش سر باز می‌زند، چون استدلال می‌کند که دخترش زیر سن قانونی است و «بنابراین معاف است.» بحث بالا می‌گیرد و به درگیری فیزیکی می‌انجامد که در آن استرا مأمور مالیات را می‌کشد و همین سبب آغاز عملیات شورش می‌گردد. دهقانان برای آزاد کردن خود از فشار خردکننده‌ی مالیات‌های شاه متحد می‌شوند، با وجود این، برخی مانند کله گنده‌های محلی تشخیص می‌دهند که احتمالاً طناب دار سرنوشت‌ آنها خواهد بود، چون مسلم می‌دانستند که شکست خواهند خورد. پرده‌ی دوم قطعاتی است شامل یک سری اپیزودهای بسیار کوتاه. کله‌گنده‌ای یک غاز از یکی از دهقانان، تام میلر، می دزدد؛ شورشیان برای آن که طرح خود را در راهپیمایی به سوی لندن و خواست خود را به گوش مردم برسانند شعار می‌دهند، شاه در تلاش برای آرام کردن آنها می‌آید، ولی به طور ناگهانی محل را ترک می‌کند. بقیه‌ی نمایشنامه بر بحث میان ملکه‌ی مادر و ریچارد شاه تمرکز دارد، و به نحوی نسبتاً طولانی مکتب سلسله مراتبی شاه و مشاوران او را تشریح می‌کند.

تاریخ سانسور

منتقدین اعتقاد دارند که سانسور جک استرا پیش از انتشار چاپ اول نمایشنامه اتفاق افتاده، و این فرض خود را برپایه‌ی فرم اپیزودیک تنها چاپ آن در سال ۱۵۹۳، بنا نهاده‌اند. این چاپ توضیحات محدودی از شکل‌گیری شورش دهقانان را نشان می‌دهد و هیچ توضیحی درباره‌ی حوادث بی‌رحمانه، خشونت و تعدیاتی که در گزارش‌های واقعی امروز دیده می‌شود، در آن وجود ندارد. نمایشنامه فقط ۱۲۱۰ سطر است و تنها یک بار به چاپ رسیده. آن طور که منتقد ادبی، جانت کلر، خاطر نشان می‌کند، «گمانه زنی‌ها درباره ی سانسور متن تنها می‌تواند در همین حد باقی بماند.» معهذا، هنگام مقایسه با گزارش‌های موجود در کتاب رویدادنامه‌ی هولینشد، تاریخ انگلستان چاپ ۱۵۷۷ نوشته‌ی رالف هولینشد، نشان می‌دهد که در ارتباط با ظلم و ستم توسط رژیم پادشاهی و خشونت به وسیله‌ی دهقانان باید جزئیات بیشتری حذف شده باشد. علاوه بر آن، به میزان بیش از حدی به تظاهرات احساساتی ملکه مادر و برنامه‌ی عفو و گذشت ریچارد شاه توجه شده، حال آن که توجه عمده‌ی نمایشنامه که ظاهراً باید بر شورش تمرکز داشته باشد، به نحو قابل ملاحظه‌ای به صحنه‌های کوتاهی محدود شده است. آن طور که کلر خاطر نشان می سازد،«از نقطه نظر تئاتری، شورش، همان طور که می‌دانیم، آشکارا قدرت و هیجان بیشتری از ایراد سخنرانی درباره‌ی تعالیم سلسله مراتبی شاه و مشاوران او دارد که بخش زیادی از باقی نمایشنامه را تشکیل می‌دهد.» هیچ سندی که نشان دهد نمایشنامه در یک تئاتر رسمی اجرا شده، وجود ندارد؛ باوجود این، در جزوه‌های راهنمای لیست نمایشنامه‌های آن دوره، ارجاعات مختلفی به این نمایشنامه شده که به طور وسیعی در شهرستان‌ها اجرا شده است.

نمایشنامه قصد دارد که ماجرای پشت پرده‌ی عصیان دهقانان در ۱۳۸۱ در انگلستان را روایت کند، اما بحث بر سرِ آرمان شورش در آغاز نمایشنامه مختصر است و دراماتیزه کردن خود شورش نیز شتاب زده صورت گرفته، بنابراین منطقی است که فرض کنیم قسمت‌هایی که به جزئیات عملیات شورش و سرشت و وضعیت زندگی آنها می‌پردازد، از متن اصلی نمایشنامه حذف شده باشد. مسایل و انگیزه‌های مربوط به شورش، همچنین روش‌ها و وسایلی که برای موفقیت در تغییر وضعیت به کار گرفته‌اند، به نحوی سرسری طرح شده و هیچ یک از کشته شدگان مقامات حکومتی یا جزئیات این حملات، مانند حمله به برج لندن و سر بریدن مقامات، وجود ندارد. علاوه بر آن، برخلاف حل خیرخواهانه‌ی مسأله که در نمایشنامه وجود دارد، تاریخ روایت می‌کند که پس از ملاقات ریچارد شاه با رهبران شورش و قول به اصلاح و عفو، وات تایلر توسط لُرد شهردار لندن کشته می شود. شورشیان به اعتبار قول و بخشش با آرامش به خانه فرستاده می‌شوند، اما دو هفته بعد، قول و قرارها در عمل منقضی می‌گردد و ریچارد شاه دستور می‌دهد اکثریت آنها را دستگیر کرده و اعدام کنند.

لینک پی دی اف مجله:
http://houseofiransacramento.org/