یک منبع مطلع به کمپین حقوق بشر در ایران گفت اداره اطلاعات شهر اردبیل در واکنش به حمایت فعالان سیاسی و مدنی ترک از عباس لسانی در خارج زندان، این فعال ترک را متهم کرده که اعتراضات به بازداشت و زندانی شدنش را خود از درون زندان هدایت می‌کند. این منبع به کمپین گفت دادسرای عمومی و انقلاب اردبیل با شکایت وزارت اطلاعات چهار اتهام جدید به عباس لسانی تفهیم کرده در حالی که او پیش‌تر به دلیل همان فعالیت‌ها محاکمه و به زندان محکوم شده است.
عباس لسانی فعال ۵۷ ساله ترک ساکن اردبیل است که تا کنون بارها به دلیل فعالیت‌های مسالمت‌آمیز در اعتراض به نقض حقوق شهروندان ترک در ایران بازداشت و زندانی شده است. این فعال مدنی که در پی یک سخنرانی در مراسم خاکسپاری حسن دمیرچی، یکی از استادان موسیقی آذربایجان در اوایل تیر ماه ۹۷ به تبلیغ علیه نظام متهم شد، پس از یک دادگاه غیابی به ده ماه حبس تعزیری محکوم شد و ۲۵ دی ماه با اجرای حکم به زندان اردبیل فرستاده شد. یکی از نزدیکان عباس لسانی به کمپین حقوق بشر در ایران گفت پس از شکایت اداره اطلاعات، دادسرای اردبیل اوایل اسفند ماه ۹۷ با احضار او از زندان و تفهیم اتهاماتی چون تحریک مردم به مبارزه مسلحانه، تشکیل گروه غیرقانونی، اجتماع و تبانی برای اقدام علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه نظام پرونده جدیدی علیه او تشکیل داده است.
منبع مطلع به کمپین گفت پس از بازداشت عباس لسانی، فعالان سیاسی و مدنی ترک به شکل گسترده و با اقداماتی چون پخش بیانیه، شعارنویسی و گرافیتی و حضور در ورزشگاه، به زندانی شدن او اعتراض کرده‌اند. به گفته این منبع اداره اطلاعات اردبیل عباس لسانی را متهم کرده که شخصا از زندان اعتراضات را هدایت می‌کند و از او خواسته به این اقدامات پایان دهد. این منبع روز چهاردهم اسفند در تماس با کمپین گفت اتهامات جدید پس از آن مطرح شده که آقای لسانی هدایت این اعتراضات را انکار کرده است: «بعد بازداشت اعتراض زیادی به این مسئله شد، شعار و نقاشی روی دیوارهای شهرهای اردبیل و تبریزو پخش بیانیه‌‌ها در شب، تعدادی از افراد در بازی فوتبال پرسپولیس و تراکتورسازی شعار آزادی عباس لسانی را سر دادند که از این مورد بیشتر ناراحت بودند، اطلاعات به آقای لسانی گفته این حرکات کار شما است و باید تکرار نکنی و گرنه افراد معترض را بازداشت می‌کنیم و مسئولش شما هستی، آقای لسانی گفته من خبر ندارم و کار من نیست که جلوش را بگیرم، اطلاعات پرونده جدید تشکیل داده که سنگین تر از قبلی ها است.»
اتهامات وارد شده در صورت اثبات در دادگاه می‌تواند ۱۰ تا ۱۵ سال زندان در پی داشته باشد. منبع مطلع به کمپین گفت عباس لسانی در جلسه بازپرسی به نشانه اعتراض سکوت کرده است. او گفت این اتهامات به دلیل فعالیت‌ها و سخنانی تفهیم شده که آقای لسانی پیش از این برای آن محاکمه شده است. منبع مطلع به کمپین گفت عباس لسانی یک فعال مدنی است که همیشه بر فعالیت‌های مسالمت آمیز و پرهیز از خشونت تاکید داشته و اتهام «تحریک مردم به مبارزه مسلحانه» نتیجه سوتفاهمی است که به دلیل ناآشنایی مقامات امنیتی-قضایی به پرونده وارد شده است: «آقای لسانی را در آذربایجان به تاکید روی فعالیت صلح طلبانه می‌شناسند و اتهام تحریک به مبارزه به این دلیل وارد شده که آقایان که اکثرا فارس اند، زبان ترکی نمی‌دانند یا مترجم ندارند، ایشان در سخنرانی اش از تشویق مبارزه گفتند، کلمه دویوش که آقای لسانی گفته به معنای مبارزه است و به معنی جنگ یا مبارزه مسلحانه نیست.»
عباس لسانی یکی از شناخته ترین فعالان مدنی ترک است و به دلیل فعالیت‌های مسالمت آمیز در اعتراض به تبعیض علیه ترک‌ها در ایران بارها بازداشت و زندانی شده است. او در سال ۱۳۹۴ به اتهام تبلیغ علیه نظام به یک سال زندان محکوم شد و پس از سپری کردن مدت حبس در زندان‌های اردبیل و شیراز پنجم خرداد ماه ۱۳۹۵ آزاد شد. او ۱۱ تیر ۹۷ در آستانه یک گردهمایی فرهنگی فعالان ترک بازداشت و پس از حدود ده روز با قرار وثیقه آزاد شد. شعبه دوم دادگاه انقلاب تبریز اوایل مهر ۹۷ عباس لسانی را به اتهام تبلیغ علیه نظام از طریق سخنرانی به صورت غیابی به ده ماه حبس تعزیری محکوم کرد. درخواست واخواهی این فعال ترک از سوی دادگاه رد شد و ۲۵ دی ماه با اجرای حکم بازداشت و به زندان اردبیل منتقل شد.
بین ۱۶ تا ۲۵ درصد جمعیت ایران را ترک‌ها تشکیل می‌دهند که غالبا در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل و زنجان سکونت دارند. فعالان سیاسی معترض حکومت مرکزی را به تبعیض علیه شهروندان ترک، نقض حقوق انسانی آنان و تلاش برای حذف زبان و فرهنگ ترکی متهم می‌کنند. منع تدریس زبان‌های غیرفارسی در مدارس از موارد تبعیض علیه اقلیت‌های قومی به شمار می‌رود که همواره موجب اعتراض فعالان مدنی قومی شده است. دستگاه امنیتی-قضایی ایران تلاش‌ها برای آزادی زبان ترکی را عموما با برخورد امنیتی و قضایی پاسخ می‌دهد.
عباس لسانی که در زمینه دفاع از آزادی تدریس زبان ترکی نیز فعالیت می‌کند در فروردین ۹۶ به کمپین گفت به دلیل برگزاری مراسم بزرگداشت روز جهانی زبان مادری در سال ۱۳۹۲ با اتهامات امنیتی مورد تعقیب قضایی قرار گرفته است. این فعال سیاسی اوایل اسفند امسال (۹۷) نیز همزمان با چهار زندانی سیاسی ترک اعلام کردند در اعتراض به بی عدالتی ملی-اتنیکی، عدم آموزش به زبان‌های مادری، عدم به رسمیت شناخته‌شدن هویتها، عدم احقاق حقوق جمعی به همراه حقوق فردی و عدم آزادی های مدنی در ایران مقارن با روز جهانی زبان مادری از اول اسفند ۹۷ به مدت ۵ روز دست به اعتصاب غذا خواهند زد.
دولت ایران در حالی از آموزش زبان مادری اقوام غیرفارس خودداری می‌کند که طبق اصل پانزدهم قانون اساسی ایران، استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است. یکی از شعارهای حسن روحانی، رئیس جمهور کنونی ایران در مبارزات انتخاباتی «اجرای کامل اصل ۱۵ قانون اساسی و رسمی شدن تدریس زبان مادری همه ایرانیان» بود اما اجرای آن عملا به فراموشی سپرده شد.
حسن روحانی در جریان انتخابات ریاست جمهوری با انتشار بیانیه‌ای وعده داد که در صورت پیروزی اش «موضوع تدریس زبان مادری ایرانیان (کردی، آذری، عربی و…) به طور رسمی در سطوح مدارس، دانشگاه‌ها و اجرای کامل اصل ۱۵ قانون اساسی» عملی خواهد شد. او در خرداد سال ۱۳۹۵ نیز در جریان سفر به یکی از شهرهای کردنشین مجددا وعده‌هایش را تکرار کرد و گفت تبعیض قومیتی را نمی‌پسندد؛ اصل در استخدام باید شایستگی باشد و زبان مادری اقوام و بویژه کردی باید محترم باشد. علیرغم ادعای حسن روحانی مبنی بر این که مراکز زبان اقوام در حال توسعه است، آموزش زبان مادری همچنان در مدارس ایران غایب است.
بی‌توجهی به فرهنگ و زبان اقوام در حالی ادامه دارد که این حقوق در اسناد و پیمان‌های بین المللی نیز مکرر مورد تاکید قرار گرفته است. سازمان فرهنگی ملل متحد، یونسکو، روز ۲۱ فوریه را به عنوان «روزجهانی زبان مادری» در تقویم سالانه خود نام‌گذاری کرده است. کنوانسیون جهانی حقوق کودک در ماده ۳۰ این پیمان‌نامه از «حق برخورداری از فرهنگ و مذهب و زبان خود» برای کودکان متعلق به گروه‌های اقلیت سخن گفته است.
اعلامیه حقوق اشخاص متعلق به اقلیت های ملی یا قومی، دینی و زبانی نیز به شکل متمرکزتری به حقوق زبانی و فرهنگی اقلیت‌ها پرداخته است. بر اساس این اعلامیه کشورها باید از بقای اقلیت‌ها حمایت کنند و با اتخاذ تدابیرالزم از حقوق اقلیت ها و هویت آنان محافظت و آنها را ترویج کنند و کشورها موظف هستند برای کمک به شکوفایی فرهنگ های اقلیت اقدامات مثبت به عمل آورند. اقلیت ها حق دارند به طور کامل در همه مسایل اجتماع شرکت کنند و نباید وادار به پنهان کردن فرهنگ ها، زبان ها و دین های خود شوند. این اعلامیه آموزش زبان را عنصری کلیدی در محافظت از هویت اقلیت‌ها خوانده و تاکید کرده دفاع از حقوق اقلیت ها نباید مجازات شود. اشخاص متعلق به اقلیت ها باید بتوانند از تمامی حقوق بشر خود، نه فقط حقوق اقلیت ها، برخوردار شوند و تاریخ، سنت‌ها و فرهنگ‌های اقلیت ها باید در آموزش منعکس شود.
