majidsedghi@yahoo.com
درمراکش کشوری که اسلام درآن دین رسمی است شوراهای علمیه (یا به روایتی حوزه های علمیه) قدرت بزرگی دارند و البته گرایشات ملی و عربی و قومی هم به همان اندازه دراین کشوردارای قدرت هستند ولی دراین میان چیزی که فراموش میشود – مانند جمهوری اسلامی ایران - نقش یک ملت اعم از زن و مرد دریک جامعه اسلامی است که داعیه برادری و برابری دارد . دراین میان مشکلات زنان درکشورهای مسلمان خاورمیانه ای به دلیل سلطه ی ارزشهای سنتی و دینی بیشتراست . مشکلاتی که همواره آنان را از رسیدن به حداقل حقوق زندگی درجامعه باز می دارد . مریم بن مبارک , کارگردان و فیلمنامه نویس مراکشی فیلم ( صوفیا ) که فیلمش دربخش نوعی نگاه جشنواره سینمایی کن برنده جایزه بهترین فیلمنامه شد با این نخستین فیلم بلندش که اخیرا درفرانسه برروی پرده آمده با نگاهی جسو رانه به موقعیت زنان درمراکش تصویری از یک کشور بسته و سیاه را به تصویردرآورده که قربانیان آن دختران و زنان هستند.
کارگردان درگفتگویی درجشنواره کن دراین مورد گفته بود : نمی خواستم فیلمی بسازم که تنها درمورد وضعیت زنان صحبت کند که همواره در سینما به عنوان قربانیان جوامع پدر سالار نشان داده میشود . بیشتر قصد داشتم شرایط زن درجامعه ای که در آن زندگی میکند را بررسی کنم . به عقیده من جایگاه زنان با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی یک کشور تعریف شده و این مساله ای است که ( صوفیا ) به بیان آن می پردازد.
درکازابلانکا
داستان صوفیا درکازابلانکا اتفاق می افتد شهری که کارگردان خوب آن رامی شناسد. به عقیده وی این شهرپایتخت اقتصادی مراکش است و شکاف طبقاتی درآن بیشتربچشم میخورد . همه درکازابلانکا برای پیداکردن کار درمحله های مختلف تلاش میکنند . از جمله درمحله ی ( درب السطان ) که یکی از قدیمی ترین و محبوب ترین محله های کازابلانکا بشمارمی رود.
فیلم با نوشته ای به این شرح آغاز می شود :
( طبق قانون مجازات , وضع حمل زنان بدون ازدواج شرعی مجازات دارد ) . سپس دوربین دریک قاب بسته , داخل یک آپارتمان را درکازابلانکا نشان میدهد و ما شاهد یک مهمانی با حضور دو خانواده ازطبقه متوسط و بالا شهری هستیم. گفتگوها بیشتر درباره قراردادهای سود آوری است که ظاهرا به همه اجازه میدهد به چند پله بالاتر از موقعیت اجتماعی خود صعود کنند . ( صوفیا ) دختربیست ساله خانه که قراراست برای مهمانان چای بیاورد درآشپزخانه دچار دل دردی شدید میشود . دخترعمویش ( لنا ) که بسیارپرجنب و جوش است متوجه ناراحتی وی شده و زمانی که صوفیا استفراغ میکند به سرعت درمی یابد که وی درانتظاریک نوزاد است. بنابراین با گفتن این جمله به مهمانان که صوفیا مشکلات روده ای دارد اورا به بیمارستان می برد ولی زمانی که مشخص میشود دخترحامله است ودر مورد پدرنوزاد اظهاربی اطلاعی می کند بیمارستان از پذیرش وی خودداری میکند و به توصیه ی لنا به یک کلینیک رفته و با کمک یک دانشجوی پزشکی به شرط آنکه چند ساعت پس از تولد نوزاد آنجا را ترک کند بطورمخفی بستری میشود . پیش از ترک کلینیک به او گفته می شود که 24 ساعت برای پیداکردن پدرنوزاد وقت دارد و گرنه به والدین و پلیس گزارش داده خواهد شد. صوفیا همراه نوزاد و دخترعمویش نزد عمر( با بازی حمزه خفیف ) که درمحله فقیری زندگی می کند میرود و به اومیگوید که وی پدر نوزاد است ولی عمر نمی پذیرد و به خانواده اش میگوید که دراین ماجرا بی گناه است اما مادرش که ازدواج پسرش با صوفیا را فرصت خوبی برای ترقی موقعیت خانواده که وضعیت خوبی ندارند میداند به او می گوید که با این ازدواج موافقت کند ...
بارداری و ازدواج
با توجه به این که درمراکش بارداری زن بدون ازدواج به لحاظ قانونی ممنوع است ازدواج تنها راه خروج ازین مخمصه است و درغیراین صورت علاوه بر آنها احتمالا پدرومادرشان تحت تعقیب قرارمیگیرند . صوفیا و لنا دوچهره جامعه مراکش هستند : سنتی و مدرن . آنها درمحیط های گوناگون رشد کرده اند ولی اظطراب آنان از عملکرد جامعه مراکش آشکاراست . د رفیلم شخصیتی است که مدام صحبت می کند و ما هرگز اورانمی بینیم . او پدرلنا و عموی صوفیاست که مانند یک سایه برروی سرخانواده است .غیبت اودرفیلم انتخاب کارگردان بود .او مانند یک نیروی قدرتمند برای خانواده صوفیاست و اهمیتی که دیگران برای او قائل هستند به دلیل پیشرفت اجتماعی این شخص است که بسیار درباره مراکش و مشکلات جامعه مراکش سخنرانی میکند .
برای ایفای نقش صوفیا , کارگردان , مهیاعلیمی را انتخاب کرد که حتی پیش از شروع نگارش فیلمنامه اورا می شناخت . مهیا پیش از این تجربه بازگری نداشت ولی دراین فیلم بخوبی توانست در نقش صوفیا بدرخشد . برای نقش لنا کارگردان از بیش از 250 دخترتست بازیگری گرفت ولی درست سه هفته پیش از شروع فیلمبرداری , ساراپرلز برای این نقش برگزید ه شد. او درسال 20015 درهشت قسمت از سریال مشهورتلویزیونی ( تیم ) شرکت کرده بود . چهره شناخته شده دیگر فیلم فوزی بن السعیدی است که به عنوان بازیگر, کارگردان , فیلمنامه نویس و تهیه کننده درسینما فعالیت میکند و درفیلم صوفیا به عنوان بازیگرظاهرشده است . سال پیش وی به خاطرکارگردانی فیلم ( نیلوفرپیچ ) درجشنواره فیلم ونیز برنده جایزه شد . وی همچنین بازیگرفیلم ( دور ) ساخته ی آندره تشینه فیلمساز فرانسوی درسال 2011 است .
درباره کارگردان
مریم بن مبارک متولد 21 ژوئیه 1984 در شهر رباط – پایتخت مراکش – است . پدرش یک دیپلمات بود .مریم درشش سالگی مراکش را ترک و به بروکسل رفت . پس از رفتن به لاروشل و اخذ مدرک لیسانس روانه پاریس شد و درمدرسه بین المللی صدا و تصویر و کارگردانی درس تئاترخواند او همچنین در موسسه زبان و تمدن شرقی در زمینه زبان عربی و تمدن ثبت نام کرد. سپس درزمینه فیلم و تئاتردرفرانسه ومراکش تجربیاتی اندوخت . درسال 2010 درموسسه ملی هنرهای نمایشی و تکنولوژیINSAS بروکسل درگزینه کارگردانی پذیرفته شد چند فیلم کوتاه ساخت و سرانجام نخستین فیلم بلندش ( صوفیا ) راساخت .