مثلی هست که می گوید هنوز آخوند شروع نکرده، خانم شروع کرد.
مثل دیگری: پائین مجلس نمی نشیند، در صدر هم جا پیدا نمیکند.
و بالاخره آخرین مثل: شاه می بخشد شیخ علی خان نمی بخشد.
ترکیب این سه مثل یاد آور سیاست روسی در اپلی کیشن امروزین آن است که البته هرگز از زمان تزار ها به بعد، به روز نشده است.
کسی که از پایگاههای ایران و به پشتگرمی ایران به سیاست سوریه پا گذاشته، پر آب وتاب تر از اروپائی ها و حتی امریکا مدعی میشود: "حاد ترین" مسئله ی منطقه خروج ایران از سوریه است".
در مورد دوازه شرط پمپئو هم که با احتیاط و تردید و اما واگر و لب گزیدن ها از سوی اروپائی ها و موگرینی روبرو شد، سیاست روسی باز هم تند تر رفت و از موضع اتوریته ی شیخ علی خان گفت از ایران انتظار دارد این دوازده ماده را مطالعه کند. آنهم وقتی که خودِ طراح این دوازده ماده در ساعات و روز های بعدی به سهل نمائی آن پرداخت.
اصرار دارم بگویم سیاست روسی، ونه روسیه. چون براستی آنچه به صورت برند سیاست روسی از زمان تزار ها اکتیو بوده، با فرهنگ مردم روسیه بسیار متفاوت است. سیاست روسی همان چیزی ست که با دیدن خود در آینه از سوی "روسلان پوخوف" معاون سخنگوی دومای دولتی روسیه می گوید : ایران پس از امضای برجام نشان داد که شریک اقتصادی سیاسی بغرنجی برای مسکوست چرا که به شراکت و همکاری با غرب امید بسته بود.
مسئله اینحاست که سیاست روسی خود دقیقا از متحدین مقطعی خود به عنوان کارت، در بازیِ برنده شدن و اعتبار یافتن نزد "بزرگان" استفاده کرده پرنسیپ یا اخلاق همبستگی و وفاداری به دوستان را در نظر نداشته و همیشه هم امید به دست نوازش قدرتمندان بسته است. روسیه از ایران یا هر کشور مشابهی که تمام و کمال به او پایبند نمانده و منافع خود را در جای دیگری نیز جستجو کرده اند، گله مند بوده . آنها را شرکای نامناسب تلقی میکند، هر چند اپلی کیشن سیاسیش اساسا جز به این شیوه کار نمیکند.
اعتماد به هیچکس، بی علاقگی به آنچه متحد و اتحاد نام دارد و سر اولین موقعیت سر متحد ساده یا ضعیف یا نادان را زیر آب کردن برای سطحی ترین منافع، از برنامه های این اپلی کیشن بوده. مشکل کجاست یا این اپلی کیشن به دست چه کسانی و با چه روحیه ای ساخته شده است؟
مدل روسی ِسیاست منتقد مدل غربی ست اما نتوانسته مدل نوئی بعنوان جایگزین عرضه کند که با اقبال متفکران روبرو شود. پناهندگی اکتیویست های مخالف دولت در قرن نوزدهم به صداقت و همبستگی ودیگر ارزشهای انسانی موجود میان روستائیان روس، آری، آما تولید آن در مرتبۀ قدرت و سیاست ناممکن مانده و سیاست روسی در بی هویتی خود به مدل تقلبی و تصنعی غرب بودن اکتفا کرده که دلش با عملش یکی نیست. در دل مدل غربی را نفی میکند و در عمل میخواهد از آن پیشی هم بگیرد.
دلیل و منطق آوردن زیادی نیاز ندارد که موافق باشیم از بی ریشگی و فقدان هویت ، بی پرنسیپ بودن و بی رحمی می روید.
اما این بی هویتی و بی پرنسیپی نه متعلق به مردم بلکه مخصوص دولت و قدرت بود ه است که از طریق ازدواج با شاهزادگان اروپائی دورگه است یا مثل کاترین کبیر میشود گفت مهاجر اروپائی ست. بعلاوه با داشتن امکانان مالی و اقامت های ممتد در اروپا، به فرهنگ میزبان دلباخته است و می خواهد بطور باسمه ای آنرا برای رهائی از حس خفت و دست دوم بودن در روسیه به اجرا بگذارد. والا مردم عادی روس پروای اروپائی محسوب شدن نداشته و امروز هم اگر در جائی یکی از آنها را ملاقات کنید و به آنها بگوئید شما اروپائی هستید، بلا فاصله جواب خواهید شنید که ولی من خودم را بیشتر آسیائی و شرق حس میکنم. پوشکین می گوید در روسیه فقط دولت اروپائی ست. البته این دولتِ اروپائی را در اروپا بعنوان برابر و برادر راه نمیدهند و آخرین تزار روسیه که با شاه انگلیس قوم و خویش نزدیک و به لحاظ شباهت مثل دو قطره آب بودند، آغوش به روی تقاضای مهاجرت او نمی گشاید و می گذارد دراسید بلشویک ها بسوزد.این دسته نزد اروپائی ها بخاطر نیمه شرقی و آسیائیشان، برادر ناتنی محسوب میشوند.
اما نه تنها ملت بلکه روشنفکران ملت نیز از اروپائی نبودن نه تنها متاسف نیستند بلکه با آن ضدیت دارند. نیهیلیسم روسی با فرمان تخریب آن ، زاده ی معجونی از حس انزجار از غرب و درد بی هویتی ست.
بعد از جنگ کریمه قدرتهای اروپائی آلمان، فرانسه، انگلیس و پروس هستند. روسهای مهاجر و تبعیدی غرور روس خود را حفظ میکنند ولی در دل از عقب ماندگی رنج می برند. دولتیان ودربار رومانوف ها به اروپائی شدن می اندیشند بخصوص که رگۀ آلمانی و فرانسوی و انگلیسی دارند. اما روشنفکران در جستجوی راه حلی هستند که از هویت شروع میشود و به پیدا کردن معادلۀ "ذات روسی" مشغولند که جوابی پیدا نمیکند. "چادوو" میگوید تاریخ ما پوچی محض است ما نه گذشته داریم و نه حال پس آینده نیز نخواهیم داشت و از سر استیصال به این نتیجه میرسد که باید زهر این بی ریشگی را به اروپا بچشاند. این زهر البته بار ها توسط اپلی کیشن سیاست روسی چشانده شده اما به ضعفا و زیر دستان، سیاست روسی همیشه در مقابل قدرتمندان دنبال " خود شیرینی" می گردد. از همان زمان که اپلی کیشن بین گزینۀ تخریب و نیهیلیسم و یا رقابت مرگبار و رسیدن به برتری دگمۀ آری یا نه را قرار داد این انتخاب پیش بینی شده و فعال بوده، امروزی نیست.
آرزوی روسی "بالادست غرب قرار گرفتن" که امروز با خدمت و کپی مدام، ازنوع بدلی آن کم و کاستی ندارد، همزمان با همان میل به تخریب انجام گرفته است. چادو به تورگنیف می نویسد: روزی خواهد آمد که ما مرکز انتلکتوئل اروپا خواهیم بود. و آنچه را در مورد هشدار به اروپا گفته بود تغییر داده می گوید: شاید نداشتن گذشته شانس روسیه باشد و آوردن تجربه غرب بتواند در این زمین های بکر چنان شوری بیافریند که روسیه از همه جلو بزند.
"از همه جلو زدن" و کرنش در برابر قدرتمندان غرب به بهای بازی کردن با کارت بقیه تا شاید سرانجام یکروز بعنوان برابر از سوی غرب شمرده شوی، اپلی کیشن سیاست روسی را کهنه کرده است. چگونه این سیاست میتواند به روز و شاداب شود؟ با شارژ شدن از محصول فرهنگ ملت روس.
این فرهنگ با مطالعات نگارنده، آنقدر به فرهنگ اقوام ایرانی نزدیک و شبیه است که گاه فکر میکنی آنها مانویت و روح کتیبه های کوروش را بهتر از ما حفظ کرده اند. در میان ملت روس به هیچ دین و آئینی با بغض نگریسته نمیشود و رواداری مذهبی در بین مردم به کمال وجود دارد. بیزاری از دروغ وفساد آنچنان بوده و هست، که اطرافیان صادق و با فرهنگ الکساندر دوم وقتی ایده ی رفرم را مطرح میکنند می نالند که: قدرت را دروغ فرا گرفته، راستی و آشتی جوئی را بر گردان، حقیقت و رحمت را . (که بنطر من همان راستی و مهر فرهنگ اقوام کهن ایرانی ست).
بخشی از روشنفکران قرن نوزده که با ملت بیشتر نزدیکند، در جستجوی راه حلی برای رهائی از خفت عقب ماندگی، ماموریت تاریخی ملت روس را نجات بخشیدن به غرب فرتوت ازطریق باز آوردن و نشاندن ِمولفه های ارتدوکس روسی ِپاپ گریز، یعنی هارمونی، هنر، تعادل، عشق و همبستگی معرفی میکنند. انتقاد اساسی روشنفکران روسی به غرب، دنیا دوستی، مال اندوزی، رفاه ورزی، فردیت و بی خیال شدن نسبت به مشکلات دیگران با سپردن همه چیز به دست دولت است.
فرهنگ مانوی روسی با اعتقاد به شر و خیر، جستحوی مهر، دوری از قدرت که بنظرشان به خودی خود مخرب نیکی ست، کاملا اکتیو است. ادبیات روسی که ایرانیان نیز همیشه در آن عظمت و همرنگی با روح خود حس کرده و شیفته اش بوده اند، مشحون از چنین جهان بینی ست.
سیاست روسی اگر این واقعیت را بپذیرد ناچار نیست با درد بی ریشگی، به نفرت از ریشه دار ها و رقابت مرگبار با آنهائی که او را خودی تلقی نمیکنند انرژی هایش را تلف کند. مجهز شدن به سلاح هائی برتر و مجهز تر از سلاح های امریکا، او را در این رقابت پیروز نخواهد کرد چرا که امریکا برای خود هویتی می شناسد، هویت مهاجرینی که پدران اروپائی شان و سرزمینهائی که ترک گفته اند دارای ریشه های کهن بوده اند. این خیلی محکم نیست و شکاف مهاجرت آنرا سست میکند، اما بالاخره هویتی ست که وجود دارد. سیاست روسی بجای دلخوش کردن به رگه های اروپائی که او را بخاطر داشتن رگه های آسیائی و شرقی همپای خود نمی پذیرد، می تواند به هویت واقعی و درونی ملت روس بازگردد و از چشمه های آن تغذیه کند و گرنه اپلی کیشن فعلی را با تولید هیچ سلاحی نخواهد توانست نه باب طبع اروپا بگرداند و نه آینده ای داشته باشد که مطابق آرزوی مردمش بتواند آموزگار مهر و همبستگی و هنر وزیبائی و راستی در اروپا بوده مدلی برای آینده قرار گیرد.
لاورو وزیر امور خارجه روسیه در کنفرانس مونیخ خواستار یک نظم نوین جهانی شد که در آن کشور های غربی نفوذ کمتری داشته باشند. او از ناتو انتفاد کرد و آنرا باشگاهی از برگزیدگان کشور ها خواند.
طنز داستان اینجاست که خودِ سیاست روسی همیشه به نفوذ خود بر دیگر کشور ها اندیشیده و دلش خواسته جزو برگزیدگان باشد. شکایت لاورو را نمیتوان جدی گرفت مگر آنکه آنرا شکایتی از عدم حضور در میان برگزیدگان به حساب آورد.
شکایت تزار ها و رومانف ها ازبرادر ناتنی غرب محسوب شدن ادامه دارد اما اشتیاق ملت روس به برادری و برابری همگانی را در اپلی کیشن نمی گنجانند.(آنها در جستجوی هویت نیستند، آنرا دارند.)
تنها در شجاعت ِ پذیرش این هویت موجود در میان مردم روس است، که سیاست روسی نیز ریشه دار شده و در عالم سیاست می تواند به برند قابل اعتماد و قابل پیروی و مدل برداری مبّدل گشته و آرزوی اندیشمندان قرن نوزده روس را دال بر مرکز فکری و روحی اروپا شدن، جامۀ عمل بپوشاند. و الّا مثل هر جنس تقلبی بیشتر مایۀ هراس و پرهیز خواهد بود.
پانوشت:
برای مطالعه بیشتر
پدران و پسران در سیاست امروز
http://www.iran-emrooz.net/
