majidsedghi@yahoo
نبیل عیوش , 48 ساله , فیلمساز مراکشی زاده ی پاریس ( از مادری تونسی یهودی و پدری مراکشی مسلمان ) درآخرین فیلمش ( یورش ) با نگرشی نقد گونه به نابسامانی های آموزشی درمراکش جریان اقتدارگرایی دراین کشور را مجکوم می کند. عیوش از هنگام ساخت نخستین فیلم بلندش ( مکتوب ) ده سال است که درسرزمین پدری خود ساکن شده است . سفر کارگردان به مراکش درواقع اقدامی شجاعانه برای ترسیم مسائل اجتماعی – سیاسی مراکش شمرده میشود. کازابلانکا دراین فیلم بین دو دوره ی گذشته و حال , آدمهایی را به تصویرمی کشد که همه دریک چیز با یکدیگرمشترک هستند : تلاش برای آزادی .
استبداد , نابرابری های اجتماعی , تروریسم , فقر , فحشا و بسیاری از موضوع های حساس فیلمهای اورا تشکیل می دهد و زمانی که فیلم به نمایش درمی آید آشکارا با تهدید مواجه می شود. فیلم ( یورش ) مراکش را در دو دوره ی قابل توجه مورد بررسی قرارمی دهد : سالهای 1980 که با تجریم اچباری و حذف علوم انسانی ( به بهانه حفظ فرهنگ کلاسیک عربی و نیز تعالیم اسلامی ) در آموزش و پرورش همراه بود , و سالهای 2000 که با تعمیم در حوزه ی اچتماعی این موج سرکوبگر انعکاسی کامل از ناسیونالیسم و مذهب ومبنای سیاست دولت است . به عبارت دیگر یورش , داستان کاهش قابل توجه آزادی و وجدان است .
همزیستی با دیگران
درفیلم دو تاریخ دراین کشور به شکل روایت از یکی به دیگری منجرمی شود .ولی درضمن این فیلم پنج شخصیت گوناگون را به تصویرمی کشد که هرکدام با شیوه های مجزا درجامعه کارمی کنند : نخستین تصویربا دهه هشتاد شروع می شود : عبدالله , آموزگاری درروستایی کوهستانی مجبور می شود تا زبان آموزشی خود را رها کند و از آموزش برخی موضوع های خاص خودداری کند ...سلیما یک زن باردار زیبا مجبوراست تنها به عنوان یک زن تابع همسرش باشد... ایناس یک دختربسیارثروتمند که از سوی پدرومادرش رها شده از واقعیت های کشورش جدا می ماند ... جو یک صاحب رستوران یهودی و پدر پیرش نیازمند زمان بیشتری برای همزیستی با دیگران دارند... حکیم , همجنسگرای جوان که طرفدار فردی مرکوری خواننده معروف گروه کوئین است از تحقیرپدرش رنج می برد.
فیلم درواقع دو جنبه ی شخصیت های فیلم را نشان میدهد : یک شخصیت در حریم خصوصی شان و دیگری شخصیتی که درجامعه از خود نشان می دهند که درمورد اخیر اغلب با خشونت همراه است سلیما بدون حجاب و با دامنی کوتاه , به هنگام عبوراز خیابان با حسادت زنهای محجبه و نیز خشم مردانی که مذهبی هستند و به او پرخاش می کنند روبرومی شود هرچند نگاه جوان ها به او ستایشگرانه ولی حریصانه است . جو , صاحب رستوران یهودی که قصد همخوابگی با یک زن فاحشه دارد زمانی که زن درمی یابد او یهودی است با ناسزا گویی وی روبرومی شود .چرا که حتی یک زن فاحشه دریک کشورمسلمان دوست ندارد یک مشتری یهودی را بپذیرد .
تضادهای یک جامعه
کارگردان در گفت و گویی که پس از نمایش فیلمش درپاریس انجام گرفت یاد آورشد که تنگنا ها در مراکش به تضادهای یک جامعه مربوط می شود که درتنا قض میان سنت و مدرنیته قراردارد و اغلب این درگیری ها با خشونت بسیارهمراه است . عیوش همچنین به کنسرت جنیفرلوپز درمراکش اشاره کرد که موجب طغیان اسلامگرایان شد اشاره دیگراو به همجنس گرایانی است که بی رحمانه لینچ ( ضرب و جرح منجربه مرگ توسط جمعیت ) شده و یا دخترانی که وقتی دامن کوتاه می پوشند براحتی مجکوم می شوند.
نکته جالب درفیلم طرز صحبت کردن آدمهاست که با آنکه همه عرب هستند ولی زبان یکسان ندارند . حکیم همه روزه به زبان عامیانه عربی گفت و گو می کند در حالی که ایناس که دریک خانه اشرافی زندگی میکند فقط بزبان فرانسه حرف می زند شهرکازابلانکا که درفیلم درواقع خود یک شخصیت جداگانه است به گفته ی کارگردان یک شهرکثیف , پرسروصدا و تهاجمی است ولی با اینهمه عیوش درسی سالگی تصمیم گرفت دراین شهرزندگی کند : من دوست داشتم این شهر را باهمه خصوصیاتش به نمایش بگذارم آنچنانکه مانند یکی از شخصیت های فیلمم شود .
موسیقی گروه کوئین بسیار درفیلم شنیده می شود .کارگردان همچنین گفته بود میخواسته به نوعی از فردی مرکوری ستایش کرده باشد : ما مجبور به داشتن یک هویت واجد نیستیم می توانیم با بسیاری دیگرنیز زندگی کنیم.
نقطه نظرهای کارگردان همواره موجب مخالفت جناج های تندروی مذهبی بوده ولی به نظرمی رسد او به رغم همه این مخالفتها کارش را ادامه می دهد . فیلم قبلی وی به نام Much loved ( 2015 ) زمانی که درمراکش نمایش داده شد موجب بحث های مخالف گوناگونی شد تا جایی که نمایش آن متوقف شد . هرچند آخرین فیلمش درمراکش توقیف نشده ولی در زمان فیلمبرداری با چند حادثه مواجه شد از جمله خراب شدن دکور درآخرین لحظه فیلمبرداری.
دراین سرزمین داغ و سوزان به نطرمی رسد دوربین میخواهد کنجکاوانه تاریخ معاصریک کشور را نشان دهد .فیلمنامه که توسط کارگردان و مریم توزانی ( بازیگر نقش سلیما درفیلم ) نوشته شده تصویری از یک کشورایدئولوژیک براساس اخلاقیات و مذاهب است و فیلم به خطرانهدام این جامعه درحالیکه همه ارزش ها برمبنای تعصبات است اشاره میکند .
