رفیق رضا أكرمي گرامی!
اقلیم کردستان عراق، رفراندوم برای استقلال از عراق را پشت سر گذاشت و در آن، بالای 72 درصد از مردم در رفراندوم شرکت کردند و بیش از 90 درصد از شرکت کنندگان در همه پرسی به خواست استقلال "آری" گفتند. اقلیم اکنون سخت در کشاکش سیاسی پیرامون چگونگی تحقق نتیجه رفراندومی است که برگزار کرد. هم از اینرو واقعه رخ داده از جوانب مختلف مورد بحث و فحص قرار گرفته زیرا که تاثیرات معینی هم در تحولات سیاسی کشور عراق دارد و هم در تحولات منطقه و بین المللی. این تحولات بویژه در کشورهای همسایه عراق مانند ایران، ترکیه و سوریه مشهود بوده، و آنان را بشدت تحت تاثیر خود گرفته است.
در همین رابطه گروه کار ملی-قومی سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت) تصمیم گرفت، تا با انجام مصاحبه با صاحبنظران و کنشگران در عرصه مسایل ملی-قومی بویژه "مسئله کرد"، طیفی از دیدگاه‌ها در این زمینه را در معرض افکار عمومی قرار دهد. ما می کوشیم تا به سهم خود و از این طریق به امر روشنگری در این باره و چالشهای آتی و حال دولت اقلیم کردستان و کشورهای منطقه یاری رسانیم.
از شما تقاضا داریم که با پاسخ به این سوالات، در روشنی بخشی به تحولات اقلیم کردستان عراق و تاثیرات این تحولات بر صحنه سیاسی حال و آینده عراق و منطقه مشارکت کنید و پیشاپیش ما را سپاسگزار خود کنید.
گروه کار ملی-قومی سازمان فداییان خلق ایران اکثریت
12 اکتبر 2017
سوال: در ٢٥ سپتامبر رفراندوم همەپرسی استقلال در اقلیم کردستان برگزار شد کە در آن اکثریت قابل ملاحظەای رای آری بە استقلال کردستان دادند. بە نظر شما چە عواملی بخش مهمی از نیروهای سیاسی را بە برگزاری این رفراندم تشویق کرد؟
پاسخ: براى من نقش عوامل بين المللى هنوز خيلى روشن نيست اما تصورم اين است كه بدون چراغ سبز و يا احتمال توافق برخى كشورهاى صاحب نفوذ ( ويا شخصيتهاى مؤثردر سطح اين كشورها ) در سازمان ملل و منطقه همچون آمريكا ، فرانسه و آلمان ، رهبرى حكومت خودمختار « اقليم» با اين سرعت و جديت موضوع استقلال را به رفراندوم نمى گذاشت . اما همينجا تأكيد كنم هيچيك از كشورهاى نامبرده در لحظه حاضر استقلال را مسئله روز نمى بينند و خواهان بازشدن جبهه اى جديد و درگيرى نظامى بين دولت مركزى عراق و اقليم نيستند . اما براى احزاب كردستانى دشوار نيست كه ببينند موضوع تشكيل دولت مستقل كلاً ديگر يك تابو نيست و در معادلات جديد منطقه مى تواند جائى داشته باشد .
البته طرح مسئله رفراندوم ، علل داخلى در عراق و خود كردستان هم دارد كه براى برشمردن همه جوانب آن احتياج به اطلاعات بيشترى است كه در اختيار ما طبعاً نيست اما به مواردى مى شود اشاره كرد.
- خوب مى دانيم حمله لشكريان مخوف داعش به خاك عراق و ناتوانى ارتش در دفاع از خاك خود و قافلگير شدن نيروهاى « ائتلاف» شرايطى پيش آورد كه فقط نيروئى چون « پيشمرگ» مى توانست از پيشروى آنها جلوگيرى كند . شبيه آنچه در كوبانى انجام شد با اين تفاوت كه مناسبات و سطح رابطه پيشمرگ اقليم با پيشمرگان در كوبانى با ارتشهاى غربىِ حاضر در منطقه متفاوت بود . اگر رزمندگان كوبانى در حين عمليات به سلاحهاى پيشرفته و آموزش نظامى مدرن مجهز شدند ، براى پيشمرگان اقليم اين زمينه از پيش فراهم بود در نتيجه آنها توانستند ضمن كند كردن پيشروى داعش بخشهائى از سرزمين مورد مناقشه خود با بغداد را هم به خاك حريم كردستان ضميمه نمايند و يا على الحساب تحت اداره تشكيلاتى خود قرار دهند .
از سوى ديگر همراه با جدال با داعش و بخصوص با بيرون راندن آنها از شهرهاى مهم عراق نيروى جديدى وارد صحنه و معادلات عراق گرديد به نام « حشد الشعبى » اين نيروى شبه نظامى كه دست پروده سپاه قدس پاسداران جمهورى اسلاميست از اين پس هم تهديدى عليه اقليم كردستان تلقى گرديد و هم باعث نگرانى رقباى منطقه اى جمهورى اسلامى همچون عربستان سعودى . به نظر مى رسد مجموعه اين تغير و تحولات بايد احزاب كردى در عراق را به اين نتيجه رسانده باشد كه بهتر است تا هنوز اين منطقه تحت نفوذ ما قرار دارد و امكان برگزارى رفراندوم در حوزه مسئوليتى اقليم هم قرار مى گيرد از نظر مردم جويا شويم تا اگر مذاكرات بعدى در پيش بود ، از جمله بر سر تقسيم همين سرزمينها و معادن و شهرهاى مورد اختلاف دست بالا را داشته باشيم .
اگر گفتگوهاى احزاب سه گانه دمكرات ، گوران و اتحاديه ميهنى را هم دنبال كرده باشيم ، به شمول تحليل و ارزيابيهاى شخصيتهاى مستقل كردستانى ، خواهيم ديد كه رقابتهاى درون حزبى و بين احزاب هم در اين باره نقش داشته باشد .
به نظر مى رسد موتور حركت رفراندوم حزب دمكرات كردستان و حكومت خودمختار كه اساساً در اختيار همين حزب مى باشد بوده است و با اتحاديه مهينى عليرغم اختلاف به تفاهم نيم بندى رسيده بودند و چنانكه شاهد بوديم جريان تغيير « گوران» نيز با اينكه تا شب و روز رفراندوم با آنها همراهى نداشت زير فشار افكار عمومى و عطش بخش بزرگى از مردم براى استقلال در آن شركت كرد و با رأى آرى ( عليرغم تمايل منفى نمايندگانش در پارلمان كردستان) نتيجه رفراندوم را قرين موفقيت كردند .در اينجا من وارد دلايل اين اختلافات نمى شوم چراكه طولانى خواهد بود.
سوال: آیا اقلیم کردستان، تمهیدات لازم را تدارک دیدەبود؟
پاسخ: تا تمهيدات را چگونه ببينيم . پاسخ به سئوال اول تا حدودى موضوع را مشخص مى كند . اما اگر تمهيدات را نه فنى بلكه سياسى و بر بستر منطقه اى و جهانى ببينيم بايد بگويم خير .
برداشتن چنين گام بزرگى بايد سه عامل مهم را مدنظر قرار دهد . يك ، پشتيبانى مردم . رفراندوم نشان داد كه ميل مردم به استقلال قوى است . اما مردم هميشه همه مسئله و مشكلات كار را نمى بينند و نمى دانند .اين احزاب و پيشقراولان آنها هستند كه معمولاً برافكار آنها تأثير گذارند . به اعتقاد من در كردستان عراق امروز سه نيروى عمده در اين زمينه ( نه همه عرصه هاى اجتماعى و سياسى) ايفاى نقش مى كنند ، اين سه نيرو را پيشتر نام برده ام اگر اين نيروها بر سر اين خواست معين متحد نباشند و بد تر از آن با اختلاف جدى و حتى رودر روئى نظامى مواجه شوند نه تنها تمهيدى ديده نشده بلكه به يك ماجراجوئى دست زده اند . چيزيكه هنوز زود است در موردش اظهار نظر كنيم . متأسفانه علائم نا خوشايندى در اين زمينه ديده مى شود.
عامل دوم ، سرزمينى است كه قرار است در آن بذر دمكراسى ، انتخابات و حق تعين سرنوشت كاشته شود . به عبارت ديگر سطح پيشرفت دمكراسى و فرهنگ دمكراتيك . عراق امروز و منطقه خاورميانه نه تنها در چنين جايگاهى قرار ندارد بلكه به يك انبار باروت تبديل شده است . احتمالاً امروز در عراق اسلحه بيشتر از نان در دسترس مردم است . مهار نفرت و خشونت حاصل از سالهاجنگ و خونريزى كار ساده اى نيست .عراق با همسايگانى هم مواجه است كه دول آنها نه تنها كمترين احساس مسئوليتى در قبال يكديگر ندارند بلكه هريك نسبت به مردم خود هم بدگمان و در مواردى درگير جدالى مشابه اند .
عامل سوم ، براى رسيدن به استقلال ، حمايت بين المللى از آن ، آنهم نه با دخالت نظامى بلكه حمايتى برمبناى حقوق بين المللى و قوانين كشور مربوطه لازم است . در اين باره هم چنانكه شاهديم و عليرغم برخى حمايتهاى غير رسمى و غير آشكار، ما شاهد پشتيبانى كشورهاى صاحب نفوذ در جامعه بين الملل تا امروز روبرو نيستيم .
اگر عناصر پيش گفته درست باشند جواب من به سئوال شما مبنى بر ديدن تمهيدات ضرور منفى خواهد بود وبه نظر مى رسد تأكيد بر رفراندوم( و نه لزوماً اصوليت آن) زود هنگام بوده است .
سوال: قویترین و ضعیفترین جوانب این رفراندوم کدام می باشند؟
پاسخ: قوى ترين جنبه آن آزاد بودن ، سازماندهى و نظارت بر صندوقهاى راى ( به صورتيكه از اين زاويه انتقاد جدى اى از طرف نيروهاى مختلف متوجه آن نشده است) و دعوت از خبرگزاريها ، مطبوعات و سازمانهاى غيردولتى براى حضور و نظارت بر پروسه رأى گيرى بوده است .
جنبه منفى را در بعد كلى در سئوال دوم جواب داده ام اما خارج از آن عراق و منطقه مورد بحث وقتى هنوز در فضاى جنگى است و طرفين دعوا در حال وزن كردن سنگهاى خود، نمى توان ناديده گرفت احساسات ، ترديدها و ترس افراد و ملاحظاتى كه بر رأى آنها مؤثر واقع مى شود .
سوال: بە نظر شما وضعیت داخلی اقلیم، از لحاظ اقتصادی و سیاسی، بعد از برگزاری رفراندم بدتر شدە است یا بهتر؟
پاسخ: من اطلاع آمارى ندارم اما شايد احتياج به آمارهم نباشد . وقتى تمام مرزها ، يا اكثريت قريب به اتفاق آنها بسته شده است . اين روزها مى بينيم كه چاه هاى نفت كركوك هم به مخاطره افتاده است . كلاً صدور نفت با مانع روبروست ، هزينه جنگ و حفظ لشكر پيشمرگه هم فزونى مى گيرد و ده ها عامل ديگر ، بايد اوضاع اقتصادى خرابتر شده باشد . چنانكه پيشتر هم خبر مى رسيد وضعيت اقتصادى پيش از اينهم چندان درخشان نبوده است . حرف از فساد مالى و اداريست و پولى هم از مركز نمى رسد .
البته اگر همه اين عوامل كوتاه مدت باشد مى شود فهميد اما متأسفانه در همين مدت كوتاه شاهد روندهائى هستيم كه اميدواركننده نيست .
به لحاظ سياسى هم وضع چندان مناسب نيست . راستش تصور من اين نبود كه حتى همكارى بين حزب دمكرات كردستان و اتحاديه ميهنى تا بدين حد شكننده باشد . ما از اختلافات پيشين آنها خبر داشتيم ، مى دانستيم كه متأسفانه تا رويا روئى نظامى هم پيش رفتند اما به نظر مى رسيد بر سر اين رفراندوم و حتماً طبعات آن بايد مذاكره كرده باشند و تعهداتى را هر يك پذيرفته باشند . چيزيكه البته شايد هنوز تمام شده نباشد و با كوتاه كردن دست نيروهاى خارجى در امور خود بتوانند مرهمى بر آن بگذارند .
سوال: با توجە بە موفقیت رفراندوم در جلب رای آری، چرا اعلام استقلال نشد؟
پاسخ: اينكه اعلام استقلال تا به حال نشده نشان از خردمندى آنها دارد . همانطور كه پيشتر گفتم دوعاملِ خود ويژه بودن تحولات و دست بالا داشتن در مذاكرات احتمالا باعث جلو افتادن رفراندوم شده وگر نه آنها هم بايد بدانند كه اعلام استقلال سئوالهاى بسيارى را پيش رو مى گذارد از شناسائى بين المللى گرفته تا حل اختلافات با دولت مركزى .ما در كشور دمكراتيكى چون اسپانيا امروز شاهديم براى استقلال كاتالونيا چه موانعى پيشروست . حتى راه دور نرويم كشور مستقل انگستان كه مى خواهد تنها از يك اتحاديه خارج شود با كوهى از مشكل مواجه شده است . اگر قرار نباشد برقطعه اى خاك و كوهستان در محاصره شده حكومتى بر پا شود ، بايد بسيار دور انديش تر بود و در اعلام استقلال شتاب نداشت .
سوال: شما پیامدهای تداوم مخالفت جامعە جهانی با امر رفراندم را چگونە می بینید؟
پاسخ: فكر كنم پاسخ اين سئوال راهم داده باشم اما بخش مهمى به اين برمى گردد كه تحولات در عراق ، سوريه ، تركيه و ايران و ساير كشورهاى همجوار چگونه رقم بخورد . شما مى دانيد كه اين عناصر هم به شدت در حال تغيير و تحول اند . كردستان عراق در اين دودهه به حكومت خودمختار رسيد چون دولت جرج بوش به عراق حمله كرد . اين حكومت و كردهادر سوريه در جنگ كشورهاى غربى با داعش و اسد به سلاح هاى سنگين مسلح شدند چون نيروهاى « ائتلاف » نمى خواستند ديگر در زمين به جنگند و با پشتيبانى هوايى و كمك هاى تسليحاتى و آموزشى از رزمندگى پيشمرگان بهره بردند و هر روز هم شاهد بازگرداندن جنازه سربازان خود به كشورشان نبودند . آينده هم متأسفانه چندان روشن نيست . نه اين جدالها پايان يافته و نه نيروهاى درگير دست روى دست مى گذارند .هرساعت ممكن است صفبنديها شكل جديدى به خود بگيرد.
سوال: تا چە اندازە همگرائی میان ایران، ترکیە و عراق می تواند در توقف روند اعلام استقلال کردها موثر باشد؟
پاسخ: سه كشوريكه نام برده ايد جز نفت بر آتش اين جدالها ها ريختن كارى ازآنها ساخته نيست .
جمهورى اسلامى اين روزها كبك اش خروس مى خواند . فكر مى كند هلال شيعى اش در حال تكميل شدن است و از هر طرف « دشمن صهيونستى » در محاصره ، از جان و مال مردم ماهزينه مى كند و متأسفانه بخش بزرگى از همين مردم هم فعلاً با آن همراه اند . فراموش شده است كه مردود بود جنگ و كشتار در ساير كشورها فقط شامل حال ديگران نمى شود .در ايران ما نه جنبش ضد جنگ و دخالتگرى در برون مرزها در جريان است و نه مردم در اينكونه سياسگذارى هاى كلان رأى و نظرى مى توانند داشته باشند. در ايران حتى به اين احتمال هم توجه لازم نمى شود كه بازكردن چنين ميدان گسترده اى ممكن است پوست موزى باشد كه مى تواند به يك جنگ تمام عيار حتى در داخل مرزهاى كشور ختم شود.
در تركيه هم جدا از مسائلى كه خود با خلق كرد در كشور خود دارد اردوغان و حزبى بر سر كار است كه هر روز يك سازى كوك مى كند .
عراق هم تكليف اش از اين هر دو روشن تر .
در كوتاه مدت چنانكه شاهديم سياست آنها تا حدودى هماهنگ شده است و حملات اخير به كركوك و خانقين و .. حاصل همين هماهنگى هاست . اين ها نيز تا كى مى توانند دست اتحاد به هم بدهند نامعلوم است . چون تنها خود آنها نيستند كه تصميم مى گيرند .
بازهم بايد منتظر واكنش كشورهاى قدرتمند تر شد و تغير جبهه ها.
فعلاً چنانكه شاهديم توانسته اند منطقه اقليم كردستان را با چالش جدى مواجه سازند .
از تحريم اقتصادى و بستن مرزها تا ايجاد شكاف در صفوف احزاب كردستانى و فعلاً محاصره نظامى برخى شهر ها .
سوال: آیا بە نظر شما امکان درگیری نظامی وجود دارد؟
پاسخ: هم اكنون خبرهائى مبنى بر درگيرهاى محدود مى رسد . بايد اميدوار بود كه كار به درگيرى تمام عيار نكشد كه فاجعه ايست نه تنها براى كردستان بلكه براى امروز و آينده تمام منطقه خاورميانه .
سوال: آیا با توجە بە موضع تند دولت مرکزی عراق، امکان مذاکرە میان دولت مرکزی و اقلیم وجود دارد؟
پاسخ: همانطوركه مى بينيم و خبر مى رسد تلاشهاى چندگانه اى از خارج از منطقه ، و جناحهاى مختلف در عراق و همين طور در صفوف خود نيروهاى كرد در جريان است . ما به عنوان يك ناظر از راه دور نمى توانيم نسبت به پيشرفت و دامنه آنها ارزيابى اى داشته باشيم اما نشانه هائى هست كه حتى بخشى از حاميان بين المللى اقليم كردستان هم كه جانبدار استقلال هستند به شدت بر لزوم مذاكره و حل مسالمت آميز مسئله تأكيد مى كنند . آيا وقتى در خلوت مى روند كار ديگران مى كنند يا خير « الله و اعلم ».
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
