دویچه وله: سانههای بینالمللی در بازتاب خبر درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی، از او با عناوینی چون "سیاستمدار بزرگ"، "مرد کلیدی" و "تاثیرگذار" نظام و "معمار انقلاب" ایران یاد کردند. نگاهی به فرازهایی از زندگی سیاسی این سیاستمدار.
* زندگی سیاسی اکبر هاشمی رفسنجانی پس از آشنایی او با آیتالله خمینی و از دهه ۱۳۴۰ آغاز شد. فعالیتهای او در این دوره سخنرانی در مساجد و حمایت مالی از گروههایی مانند فدائیان اسلام، جمعیت موتلفه و مجاهدین خلق بود. مضمون این فعالیتها نیز همانند آیتالله خمینی، مخالفت با حکومت محمدرضا پهلوی و اصلاحات او بود. ستیزهگری آیتالله خمینی با حکومت محمدرضا پهلوی پس از تغییر قانون انتخابات و به رسمیت شناختن حق رای زنان آشکار شد. به باور ناظران، مجموعه اصلاحات شاه در دهه ۱۳۴۰، پایههای اجتماعی سنتگرایان ایران را بهطور جدی در معرض تهدید قرار داده بود. تا سال ۱۳۵۷ و پیروزی "انقلاب اسلامی" در ایران، هاشمی رفسنجانی چندین بار بازداشت شد و در مجموع بیش از ۴ سال را در زندان گذراند.
* در سال ۱۳۵۷ و در ماههایی که اعتراضها علیه حکومت شاه در ایران بالا گرفت، اکبر هاشمی رفسنجانی در کنار کسانی چون محمد بهشتی، مرتضی مطهری و محمد مفتح، نقش مهمی در هماهنگی تظاهرات و اعتصابها و اجرای رهنمودهای آیتالله خمینی که در پاریس مستقر بود بازی کرد. این عده بعدها به دستور آیتالله خمینی و با افزودهشدن شمار دیگری از روحانیون مانند محمدجواد باهنر، محمدرضا مهدوی کنی و علی خامنهای، "شورای انقلاب" را تشکیل دادند.
* در نخستین روزهای پس از ورود آیتالله خمینی به ایران، اکبر هاشمی رفسنجانی کسی بود که حکم انتصاب مهدی بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت را در محل استقرار موقت آیتالله خمینی در مدرسه علوی قرائت کرد. از نگاه ناطران، این رخداد تاریخی، نشان از جایگاه ویژه هاشمی رفسنجانی و ارتباط نزدیک او با "رهبر انقلاب" داشت.
* پس از پیروزی "انقلاب اسلامی" هاشمی رفسنجانی مدتی سرپرستی وزارت کشور را بر عهده داشت. در همین دوره او به همراه روحانیونی مانند محمد بهشتی، عبدالکریم موسوی اردبیلی، محمد جواد باهنر و علی خامنهای "حزب جمهوری اسلامی" را بنیان گذاشت. این حزب چند سال بعد به درخواست هاشمی رفسنجانی از آیتالله خمینی، منحل شد.
* او همانند دیگر رهبران تراز اول جمهوری اسلامی، از اشغال سفارت آمریکا و گروگان گرفتن دیپلماتهای آمریکایی توسط دانشجویان تندرو هوادار آیتالله خمینی پشتیبانی کرد. پس از مرگ آیتالله خمینی و زمانی که به ریاست جمهوری رسیده بود، از این اقدام به عنوان یک "اشتباه" یاد کرد.
* در سال ۱۳۵۹ نخستین دوره "مجلس شورای اسلامی" تشکیل شد. اکبر هاشمی رفسنجانی از تهران وارد مجلس شد و ریاست آن را بر عهده گرفت. تا سال ۱۳۶۸ او رئیس مجلس شورای اسلامی بود.* در سال ۱۳۶۰ او به همراه یارانش در حزب جمهوری اسلامی نقش مهمی در برکناری بنیصدر، نخستین رئیسجمهوری نظام تازهتاسیس داشت. پس از برکناری بنیصدر، هاشمی رفسنجانی عملا فرماندهی جنگ را بر عهده گرفت؛ جنگی که از اواخر تابستان ۱۳۵۹ با حمله عراق به خاک ایران آغاز شده بود. با اینکه بعدها علی خامنهای به جای بنیصدر، به ریاست جمهوری رسید، اما هاشمی رفسنجانی تا پایان جنگ کماکان به عنوان جانشین فرمانده کل قوا ماند. همین مقام و موقعیت بود که او را در نظر عموم به عنوان مرد شماره ۲ نظام پس از آیتالله خمینی مطرح میکرد.
* از سال ۱۳۶۰ تا هنگام درگذشت آیتالله خمینی، اکبر هاشمی رفسنجانی در دو حادثه سیاسی مهم، مواضع میانهی توام با سکوت پیشه کرد. یکی در باره جدال آشکار و پنهان میان علی خامنهای رئیسجمهور و میرحسین موسوی نخستوزیر، و دیگری در باره عزل آیتالله منتظری از مقام جانشینی خمینی. رفسنجانی با وجود داشتن جایگاه بسیار بالا در ساخت قدرت، با مهارت تمام از موضعگیری مشخص له یا علیه در این دو رویداد طفره رفت. در اختلاف میان موسوی و خامنهای میشد نشانههای خفیفی از تمایل او به جانبداری از میرحسین موسوی را دید اما در جریان برکناری آیتالله منتظری، دستکم در برابر افکار عمومی سکوت اختیار کرد و این سکوت تا هنگام مرگ ادامه یافت.
* در سال ۱۳۶۵ هاشمی رفسنجانی نقش مهمی در رفع و رجوع رسوایی موسوم به "مک فارلین" بازی کرد. مک فارلین، مشاور امنیت ملی رونالد ریگان، رئیس جمهور آمریکا بود. او همراه هیئتی به تهران میرود و در هتل هیلتون تهران با مقامهای ایرانی - از جمله حسن روحانی، رئیس جمهور کنونی - مذاکره میکند. نتیجه این مذاکرات تحویل مقادیر زیادی سلاح بهویژه موشک تاو به ایران بود. ظاهرا این سلاحها از انبارهای اسرائیل به ایران منتقل شده بود. قرار بود پول سلاحها را در اختیار مخالفان نیکاراگوئه (کنتراها) قرارگیرد. علاوه براین قرار بود تعدادی از گروگانهای آمریکایی در لبنان نیز با وساطت ایران آزاد شوند. افشای این معامله در روزنامه "الشراع" لبنان، برای نظامی که از بدو روی کار آمدن شعار ضدآمریکایی و ضداسرائیلی میداد، مایه دردسر و آبروریزی شده بود.
* در سال ۱۳۶۷ این اکبر هاشمی رفسنجانی بود که توانست آیتالله خمینی را به پذیرش قطعنامهی ۵۹۸ شورای امنیت و پایان جنگ ایران و عراق قانع کند.
* در سال ۱۳۶۸ و پس از مرگ آیتااله خمینی، هاشمی رفسنجانی نقش مهمی در نشاندن علی خامنهای به جایگاه ولایت فقیه بازی کرد. در اجلاس خبرگان، او با نقل خاطرهای توانست حمایت لازم را برای علی خامنهای کسب کند. او گفته بود: «در جلسهای با حضور سران سه قوه، آقای نخستوزیر (موسوی) و حاج احمد آقا در محضر امام بحث شد. حرف ما با حضرت امام این بود که اگر این قضیه اتفاق بیافتد [برکناری آیتالله منتظری] ما بعدا با قانون اساسی مشکل داریم؛ زیرا ممکن است خلأ رهبری پیش بیاید. ایشان گفتند: «خلأ رهبری پیش نمیآید و شما آدم دارید» گفتم: «چه کسی؟» ایشان در حضور آقای خامنهای گفتند: «این آقای خامنهای».
* در سال ۱۳۶۸ و اندکی پس از تعیین علی خامنهای به عنوان رهبر، هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد. پیش از این انتخابات، با تغییراتی در قانون اساسی، پست نخستوزیر حذف شده بود. ریاست جمهوری رفسنجانی تا سال ۱۳۷۶ ادامه یافت. وظیفه اصلی او در دوره هشتساله ریاست جمهوری، بازسازی مناطق جنگزده و احیای اقتصاد بود. در این دوره از سوی اطرافیان و هوادارانش لقب "سردار سازندگی" گرفت.
* در دو دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، ماشین ترور نظام جمهوری اسلامی، زیر نظر و هدایت علی فلاحیان وزیر اطلاعات او به شدت فعال شد. دستکم ۸۰ تن از مخالفان حکومت در خارج از ایران ترور شدند. عبدالرحمن قاسملو، کاظم رجوی، فریدون فرخزاد، عبدالرحمن برومند، شاپور بختیار، صادق شرفنکندی قربانیان نامدار این ترورها بودند. رفسنجانی در نمازجمعهها این ترورها به "اختلافات داخلی" گروههای سیاسی مخالف نظام نسبت میداد. در جریان رسیدگی به ترور میکونوس در سال ۱۹۹۲(۱۳۷۱)، در حکم دادگاه آلمان از اکبر هاشمی رفسنجانی، در کنار علی خامنهای، علیاکبر ولایتی و علی فلاحیان به عنوان آمران کشتار در رستوران میکونوس برلین نام برده شد.
* در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی فضای سیاسی داخل ایران نیز فضای بسته و توام با سرکوب رسانهها و منتقدین بود. خاطرهای از عزتالله سحابی در این باره گویای فضای حاکم در این دوره است. در خرداد ۱۳۶۹ گروهی از اعضای نهضت آزادی و ملیمذهبیها بازداشت شدند. عزتالله سحابی که یکی از بازداشتشدگان بود گفته است: «ما به آقای هاشمی نامه اعتراضی نوشتیم. اعتراض ما به آقای هاشمی این بود که اولاً اوضاع اقتصادی کشور بسیار خراب است. فقر و اختلاف طبقاتی بسیار فاحش است. دوم اینکه وضع سیاست خارجی ما به گونهای است که ما در انزوای کامل قرار گرفتهایم و همه دنیا با ما مخالف هستند. در رابطه با این نامه، ۲۳ نفر را بازداشت کردند که یکی از آنها من بودم. بعد از دستگیریها، در کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، چند تن از نمایندگانی که مرا میشناختند به آقای هاشمی اعتراض کردند که چرا عزتالله سحابی را گرفتی؟ آقای هاشمی پاسخ داده بود: رویش زیاد شده بود، میخواستیم رویش را کم کنیم.»
* در سال ۱۳۷۶ اکبر هاشمی رفسنجانی در جلوگیری از دستکاری نهادهای قدرت در انتخابات ریاست جمهوری نقش مثبتی بازی کرد. نتیجه آن شد که محمد خاتمی با رای بالایی به ریاست جمهوری انتخاب شود. خاتمی نامزد دلخواه علی خامنهای نبود.
* از سال ۱۳۷۶ تا هنگام مرگ، هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام بود؛ مجمعی که فاقد وزن جدی در ساختار قدرت بوده و از نگاه ناظران سیاسی، محل تجمع بازنشستگان و بیرونشدگان از گردونه اصلی قدرت در نظام جمهوری اسلامی است.
* در انتخابات دوره ششم مجلس در سال ۱۳۷۸، اکبر رفسنجانی برای ورود به مجلس نامزد شد، اما نتوانست در فهرست ۳۰ نفره منتخبین تهران قرار گیرد. با بازشماری آرا تهران که به ابطال صدها هزار رای مردم از سوی شورای نگهبان منجر شد، او با رای پایین و به عنوان نفر آخر به مجلس راه یافت، اما در نهایت داوطلبانه از نمایندگی مجلس کناره گرفت.
* او در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی هدف حملات شدید نیروهای جوان و سرکش "اصلاحطلب" قرار گرفت. به او "عالیجناب سرخپوش" گفتتند و به قتل مخالفان و فساد گسترده اقتصادی متهماش کردند. تصور برخی ناظران این بود که این رفتار اصلاحطلبان(جناح چپ سابق)، نوعی انتقامگیری از رفسنجانی به خاطر حذفشدنشان در دوره پس از مرگ خمینی بوده است.
* در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۴ هاشمی رفسنجانی عزم کرد دوباره به صحنه اصلی قدرت بازگردد. رقیب اصلی او در این انتخابات محمود احمدینژاد بود که بهطور پنهان از سوی کانون اصلی قدرت پشتیبانی میشد. اما در کارزار انتخاباتی، هاشمی رفسنجانی در نظر عامه، نماینده نظام، نماینده ثروت وقدرت و فساد جلوه داده شد، در حالی که احمدینژاد خود را از مردم، و فردی "پاکدست" و در مقابل ثروت و قدرت و فساد معرفی میکرد. هاشمی رفسنجانی در این فضای قطبیشده بازی را به رقیب خود واگذار کرد.
* در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ او از میرحسین موسوی، کاندیدای اصلاحطلبان حمایت کرد. "نتایج اعلامشده" انتخابات خلاف انتظار میلیونها رایدهنده بود و به همین دلیل به اعتراضهای گسترده و خونینی منجر شد. دهها نفر کشته و صدها نفر بازداشت شدند. در این اعتراضهای ادامهدار، هاشمی رفسنجانی در کنار مردم و معترضان قرار گرفت و به این ترتیب نقطهی عطفی را در کارنامه سیاسی خود ثبت کرد. او در آخرین خطبههای نماز جمعه تهران نتایج انتخابات را از دید مردم "مشکوک و تردیدآمیز" خواند و از حاکمیت خواست تا با آزاد کردن زندانیان سیاسی، اعتماد را به مردم بازگرداند.
* این اظهارنظر هاشمی رفسنجانی نیز مربوط به همین دوره است: «اگر مردم ما را بخواهند حکومت میکنیم و اگر نخواهند میرویم. حکومت پول دارد. نیرو دارد میتواند در خیابان آدم جمع کند ولی گروه مقابل یک عده استاد، دانشجو، کارگر، مدیر، صنعتگر هستند و درست نبود که بسیج و سپاه در مقابل مردم قرار داده شوند... چطور میشود میلیونها نفر در خیابان بیانند و بگویند در انتخابات تقلب شده است و به انتخابات تردید نکرد؟»
* پس از این اظهارنظر بود که هاشمی رفسنجانی همسو با "سران فتنه" خوانده شد و خانوادهاش زیر فشار قرار گرفت. مهدی هاشمی، فرزند کوچکش ناگزیر به خروج از کشور شد، اما چند سال بعد بازگشت و زندانی شد. فائزه هاشمی نیز شش ماه را در اوین گذراند. هدف فشارها علیه فرزندان هاشمی رفسنجانی، وادار کردن او به تغییر مواضعاش بود.
* مرحله بعدی فشار علیه هاشمی رفسنجانی خارج کردن کنترل دانشگاه آزاد از دست او بود. پس از آن نوبت به ریاست مجلس خبرگان رسید که پس از مرگ علی مشکینی، بر عهده هاشمی رفسنجانی قرار گرفته بود. با نامزدی محمدرضا مهدوی کنی، عضو سالخورده مجلس خبرگان که به زور روی صندلی چرخدار حرکت میکرد، ریاست این مجلس نیز از دست رفسنجانی خارج شد.
* آخرین برگ مهم در زندگی سیاسی هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۹۲ ورق خورد. او بار دیگر نامزد ریاست جمهوری شد اما در کمال ناباوری شورای نگهبان صلاحیت او را رد کرد. کانون قدرت نخست تلاش کرد او را به انصراف داوطلبانه قانع کند، اما نتیجهای نداشت. رد صلاحیت اما "استوانه نظام" را از تبوتاب نینداخت. او نیروی خود را در حمایت از حسن روحانی به کار گرفت. پیروزی روحانی در اصل پیروزی اکبر هاشمی رفسنجانی بود.
* در انتخابات دو مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری در سال ۱۳۹۴، هاشمی رفسنجانی در هماهنگی با اصلاحطلبان وارد کارزار شد. نتیجه پیروزی نسبی آنها بود. رد صلاحیت گسترده اصلاحطلبان و میانهروهای نزدیک به هاشمی رفسنجانی اجازه نداد تحول چشمگیری در ترکیب دو مجلس به وجود بیاید. با این حال هاشمی رفسنجانی با بیش از ۲ میلیون ۳۰۰ هزار رای منتخب اول تهران در مجلس خبرگان شد، در حالی که محمد یزدی، یکی از مخالفان سرسخت او نتوانست به خبرگان راه یابد و احمد جنتی نیز با رای بسیار کمتر به عنوان نفر آخر از تهران وارد مجلس خبرگان شد.
لحظه به لحظه با واکنشها به درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی
ایران و جهانیان به درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی، از چهرههای سیاسی پرنفوذ جمهوری اسلامی ایران در دهههای گذشته واکنش نشان دادهاند. معاون وزیر بهداشت میگوید، در روند درمان هاشمی رفسنجانی کوتاهی صورت نگرفته است.
• به گزاش خبرآنلاین، مهدی طباطبایی، عضو جامعه روحانیت مبارز با حضور در برنامه شبکه تلویزیون ایران هشدار داد و گفت: «اگر صدا و سیما از آقای هاشمی رفسنجانی تجلیل نکند مردم را از دست خواهد داد. مردم فقط چهار نفری نیستند که شما فکر میکنید.»
او گفت که رفسنجانی به توهینها جواب نمیداد و "سعه صدر زیادی داشت. او هر وقتی میخواست کاندیدا بشود عدهای حمله به هاشمی و فرزندانش را وظیفه میدانستند و او دلش میسوخت". به گفته او، رفسنجانی به پسرش مهدی گفت: «برای حفظ نظام هم شده برو و او هم رفت.» طباطبایی همچنین گفت: «من فکر میکنم ایشان هنوز میخواستند چیزهایی را برای مردم بیان کنند. اما نمیدانم چه مانعی وجود داشت که این خاطرات بیان نشود و یا این که به صلاح نبوده است که ایشان بعضی از خاطراتش را برای مردم بیان کند.»
• حسن روحانی، رئیسجمهور ایران در پی درگذشت هاشمی رفسنجانی در سخنانی در حسینه جماران گفت: «هر روز، روز سختی بود آقای رفسنجانی به صحنه آمد، هیچ وقت از صحنه کنار نرفت، هیچ وقت مشکلات او را از مسیرش جدا نکرد... او راه درست را همیشه با شهامت به مردم نشان داد و با شجاعت و فکر روشن خودش مسیر را به جوانان کشور نشان داد.» روحانی ابراز امیدواری کرد که "جوانان و همه اندیشمندان و صاحبنظران با بودن در صحنه خلاء وجودی او را پر کنند."
• محمد نواز شریف، نخستوزیر پاکستان با صدور پیامی درگذشت رفسنجانی را تسلیت گفت و تلاشهای او "در مسیر وحدت جهان اسلام" را مورد ستایش قرار داد.
۲۲۰ نماینده مجلس مرگ هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفته و او را شخصیتی خواندند که "در سایه تدبیر و عقلانیت قوامبخش نظام بود." در این پیام که در جلسه علنی روز دوشنبه ۲۰ دی قرائت شد او شخصیتی "مدافع حقوق مردم" خوانده شده است.
• در کرمان پنج روز عزای عمومی اعلام شد. روابط عمومی استانداری کرمان و امام جمعه کرمان در پیامی مشترک این خبر را اعلام کرده و از رفسنجانی به عنوان شخصیتی یاد کردند که "در برابر سختیها و دشواریها خم به ابرو نیاورد."
• خبرگزاری ایرنا بر اساس آخرین تصمیم خانواده رفسنجانی نوشت، او در آرامگاه آیتالله خمینی به خاک سپرده خواهد شد. مراسم تشییع پیکر رفسنجانی ساعت ۱۰ صبح سهشنبه ۲۱ دی (۱۰ ژانویه) از دانشگاه آزاد آغاز میشود و علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران بر پیکر او نماز میت خواهد خواند.
• رئیسجمهور تاجیکستان و وزیر خارجه ترکیه درگذشت رفسنجانی را تسلیت گفتند.
• پایگاه خبری جماران، نزدیک به هاشمی رفسنجانی نوشت، طبق تصمیم خانواده او پیکر رئيسجمهور پیشین ایران در آرامگاه آیتالله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی دفن خواهد شد. خانواده اکبر هاشمی رفسنجانی پیش از این طی پیامی اعلام کرده بود که او در قم دفن میشود. در همین حال ایسنا به نقل از یاسر هاشمی، فرزند هاشمی رفسنجانی نوشته است، به دلیل علاقه او به خمینی از سویی و اینکه گفته است، مایل است در قم به خاک سپرده شود خانواده هنوز موفق به تصمیمگیری در این مورد نشده و تا ساعت ۱۲ ظهر دوشنبه تصمیم نهایی را به اطلاع همگان خواهد رساند.
• دختران میرحسین موسوی و زهرا رهنورد در پیامی درگذشت هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفتند. در این پیام آمده است: «اگرچه ایشان با قلبی زخمخورده ناشی از هجوم بیرحمانه اتهامها، هتاکیها و جفای بسیار که به دلیل همدلی با مردم تحمل کرد، دار فانی را وداع گفت، اما این همدلیها، محکم و روشن و مؤثر باقی خواهد ماند.» رفسنجانی در سال ۱۳۸۸ به نحوهی برخورد با معترضان به نتایج انتخابات ریاست جمهوری انتقاد کرده بود.
• علی مطهری، نایبرئیس مجلس شورای اسلامی رفسنجانی را "نماد اعتدال" خواند و نوشت: «او در سالهای اخیر آفتها و آسیبهای انقلاب اسلامی را خوب تشخیص داده بود و بر آزادی بیان و عدم سختگیری بر منتقدان تأکید داشت.» مطهری در پیام تسلیت خود نوشت: «آنجا که احساس میکرد که نظام به خطا میرود هشدار میداد. دست فرصتطلبان را که در صدد به حاشیه راندن انقلابیون اصیل بودند رو میکرد.» مطهری رفسنجانی را انسانی خواند که "تصویر درستی از ولایت فقیه داشت و... بر مصلحت کشور پافشاری میکرد گرچه مورد هجوم و تهمت قرار گیرد.»
• محمد خاتمی، رئیسجمهوری پیشین ایران در پیامی درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفت و او را "از معدود انسانهای بزرگی" خواند که چه پیش از انقلاب و چه پس از آن "همواره و همه جا نقشی ممتاز و کمنظیر داشته است".
• خانواده مهدی کروبی رفسنجانی را نامی "ماندگار" در جمهوری اسلامی ایران خواند و در پیام تسلیت خود نوشت: «نقش او در سالهای پیش از انقلاب و در دوران مبارزه در کنار دیگر مبارزان راه آزادی از جمله عزیز در حصرمان، فراموش ناشدنی است. آقای هاشمی پس از انقلاب مسئولیتهای مهمی بر عهده داشت، اما نقطه عطف او پس از انقلاب را میتوان در حوادث پس از سرکوب خشن ۸۸ دید. جایی که او ماندن در کنار مردم را بر قدرت حاکم ترجیح داد.» هاشمی رفسنجانی پس از انتخابات مناقشهبرانگیز سال ۸۸ بارها در مورد نتایج آن ابراز تردید و از نحوه برخورد با معترضان به این نتایج انتقاد کرده بود که نقطه اوج موضعگیریهای او خطبههایش در مراسم نماز جمعه تهران بود. به دنبال این اظهارنظرها، او که از سال ۱۳۶۰ از ائمه جمعه تهران به حساب میآمد، از امامت و ایراد خطبههای نماز جمعه منع شد.
• حسن قاضیزاده هاشمی، وزیر بهداشت ایران در رابطه با درگذشت رفسنجانی گفت: «آن طور که به من گزارش شده ظاهرا تیم پزشکی همراه ایشان نبوده، درحالی که همراه شخصیتها باید تیم پزشکی حاضر باشد. تیم پزشکی زمانی هم که متوجه شدند، فرصت از دست رفته بود و شاید اگر بودند هم نمیتوانستند کاری کنند اما اگر این گزارشی که به من داده شده درست باشد کوتاهی کردهاند.» او با بیان اینکه رفسنجانی دچار عارضه قلبی و تنفسی شده است افزود که از جزئیات امر اطلاعی ندارد و در صورت اطلاع مردم را سریعا مطلع خواهد کرد.
• آیتالله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفت و او را "رفیق دیرین و همکار نزدیک سالهای متمادی در عهد جمهوری اسلامی" خواند. خامنهای در پیام خود رفسنجانی را انسانی با "هوش وافر" و تکیهگاهی از جمله برای خودش نامید که اختلاف نظرها نتوانست این "پیوند رفاقت" را از میان ببرد.
• حسن روحانی، رئیسجمهور ایران در پیامی به مناسبت درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی او را "سرمایهای پرارزش و نظاممدبری کمنظیر" در جمهوری اسلامی خواند. روحانی نوشت: «او تحلیلگری توانا بود که جهان را بهخوبی میشناخت. خطبههای نمازش در روزهای سخت دفاع مقدس به همه روحیه میداد. او در مظلومیت، چون یار دیرینش شهید بهشتی بود و ناسپاسیها را به آسانی تحمل میکرد.»
او هاشمی را "از معماران برجسته نظام جمهوری اسلامی ایران" خواند و افزود: «قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی، مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجمع تشخیص مصلحت نظام، حزب جمهوری اسلامی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، جهاد سازندگی و تمام نهادهای انقلاب اسلامی مدیون تدبیر و آیندهنگری این مرد فرداها است.»
• خبرگزاری رویترز بدون ذکر نامی مشخص نوشت، یک مقام وزارت خارجه آمریکا یکشنبه هاشمی رفسنجانی را یکی از "برجستهترین چهرههای" تاریخ جمهوری اسلامی ایران نامید و گفت: «ما به خانواده و دوستداران او تسلیت میگوییم.»
• مریم رجوی، رهبر سازمان مجاهدین خلق ایران ابراز امیدواری کرد، با مرگ رفسنجانی جمهوری اسلامی نیز "سرنگون شود". طبق اطلاعیه شورای ملی مقاومت، او گفت: «با مرگ رفسنجانی یکی از پایههای فاشیسم دینی حاکم بر ایران و عامل تعادل آن فرو ریخت و رژیم در تمامیت خود به سرنگونی نزدیکتر میشود.»
در این اطلاعیه با اشاره به اینکه "رفسنجانی یکی از بالاترین نقشها را در سرکوب و صدور تروریسم و تلاش برای دستیابی به بمب اتمی" داشت آمده است، او "همواره نفر شماره ۲ رژیم و وزنه تعادل آن بوده و همواره در حفظ آن نقش تعیینکنندهای داشته است. با مرگ او اکنون رژیم آخوندی تعادل درونی و بیرونی خود را از دست میدهد".
سازمان مجاهدین خلق که سالها در فهرست تروریستی ایالات متحده آمریکا قرار داشت در سال ۲۰۰۱ خشونت را نفی کرد.
• حسن نصرالله، دبیرکل حزبالله لبنان در پیام تسلیت خود هاشمی رفسنجانی را حامی همیشگی و "پشتیبان مقاومت" نامید. او نوشت: «ما هیچگاه مواضع آیتالله هاشمی در حمایت از مقاومت را فراموش نمیکنیم.»
• حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه بحرین شامگاه یکشنبه طی پیامی به حسن روحانی درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت را تسلیت گفت و آرزو کرد که "روح او در آرامش" باشد. وزیر خارجه این کشور که از مدتها پیش ایران را به دخالت در امور داخلی خود متهم میکند در توییتر نوشت: «خدا رحمتش کند.»
• عربستان سعودی که بزرگترین رقیب ایران در منطقه است به گونهای محسوسی در واکنش به درگذشت هاشمی رفسنجانی تأخیر نشان داد. یکی از تلویزیونهای دولتی این کشور مصاحبهای با یکی از اعضای سازمان مجاهدین خلق را پخش کرد که در آن از ارتباط رفسنجانی با اعدامهای گروهی هزاران زندانی در پایان جنگ هشتساله ایران و عراق صحبت میشود.
• شیخ صباحالاحمد الصباح، امیر کویت در پیامی به حسن روحانی درگذشت هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفت. شیخ نوافالاحمد جابرالصباح، ولیعهد و شیخ جابر مبارک الاحمد الصباح، نخستوزیر کویت نیز پیامهای مشابهی به رئیسجمهور ایران فرستادند.
بیشتر بخوانید: اعلام سه روز عزای عمومی به خاطر درگذشت هاشمی رفسنجانی
شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر که شریک گازی ایران در میدان پارس جنوبی محسوب میشود با ارسال پیامی به حسن روحانی درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفت.
• انور قرقاش، وزیر مشاور در امور خارجی امارات متحده عربی در پیامی توییتری درگذشت هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفت و نوشت، رفسنجانی "یکی از صداهای واقعگرایی سیاسی و اعتدالگرایی در ایران بود". امارات متحده عربی تعداد زیادی مقیم ایرانی دارد.
اکبر هاشمی رفسنجانی شامگاه یکشنبه ۱۹ دی (۸ ژانویه) در ۸۲ سالگی بر اثر عارضه قلبی در بیمارستان شهدای تهران درگذشت. او که متولد سال ۱۳۱۳ در بهرمان بود، ریاست سه دوره مجلس شورای اسلامی را بر عهده داشت و چهارمین رئیس جمهوری ایران در دو دوره پیاپی میان سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ بود. رفسنجانی ریاست مجلس خبرگان رهبری بین سالهای ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰ و ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را در کارنامه خود داشت. او به عنوان یکی از پرنفوذترین شخصیتهای سیاسی جمهوری اسلامی شناخته میشود.