ماجرای زندگی او
شهربانو شخصیتی است که در روایات شیعه به عنوان دختر یزدگرد سوم، همسر حسین بن علی امام سوم شیعیان و مادر حضرت علی بن حسین معرفی می‌شود. اما بنوشته امیر معزی، هیچ یک از تاریخ نگاران باستان که به موضوع حمله اعراب به ایران و سرنوشت خانواده ساسانیان پرداخته‌اند، به ارتباط میان یکی از دختران یزدگرد سوم و حضرت حسین بن علی اشاره نکرده‌اند. ضمن اینکه ابن سعد و ابن قتیبه، مادر علی بن حسین را برده ای از اهالی ناحیه سند معرفی کرده‌اند ویلفرد مادلونگ هم هویت تاریخی شهربانو را رد کرده و آن را افسانه می داند. ایتان کولبرگ هم ادعای شیعیان در مورد شخصیت تاریخی شهربانو را رد می کند. او می نویسد که نام مادر علی بن حسین، بَرَه، جَیدا یا غَزاله یا ام‌ولدی از ناحیه سند یا سجستان بوده است. بنابر روایات سنتی شیعیان، نام مادر علی بن حسین شهربانویه، جهانشاه یا شاه زنان بود. برخی می گویند که او خودش را به رود فرات انداخت، در حالی که بقیه می گویند او جز بازماندگان جنگ کربلا بود... به نوشته ی دهخدا پژوهش‌ها نشان داده است که داستان شهربانو واقعی نیست و یزدگرد را دختری بنام شهربانو نبوده است. داستان شهربانو در واقع از ربیع الابرار زمخشری و قابوس نامه اخذ شده است. سید جعفر شهیدی در کتاب زندگانی علی بن الحسین با ادله های تاریخی ماجرای شهربانو را رد می کند: بخش های انگلیسی و فارسی تارنمای ویکی پدیا
https://en.wikipedia.org/wiki/Shahrbanu
شهربانو (شهربانویه): مشهور آن است که وی دختر یزدگرد پادشاه ایران بوده است و در خلافت عمر اسیر شد وبه نکاح امام حسین (ع) درآمد و امام زین العابدین (ع) ازو متولد شد. نام هایی دیگر نیز بدو داده اند از جمله شاه زنان. رجوع شود به بحثی در باره ٔ شهربانو (فصلی از کتاب چراغ روشنی در دنیای تاریک)... لیکن تتبعات اخیر نشان داده است که این شهرت را اصلی نیست و یزدگرد را دختری بنام شهربانو نبوده است: تارنمای لغت نامه دهخدا/ واژه نامه‌ی پارسی ویکی
http://parsi.wiki/
شهربانو دختر یزدگرد سوم پس از تازش اعراب به ایران و به اسارت گرفتن بانوان دربار ایران به همسری امام حسین رضایت می دهد. محمد بن جریر طبری در تاریخ طبری. چنین گزارش می دهد: "هنگامی که اسیران فارس را به مدینه آوردند عمر خواست زنان آن ها را بفروشد. علی بن ابی طالب گفت از پیامبر شنیدم که فرمود: بزرگ هر قومی را گرامی دارید.عمر گفت: آری من نیز این را از پیامبر شنیده بودم که فرمود بزرگ هر قومی را گرامی دارید حتی اگر مخالف شما باشند. علی (ع) گفت: پس شایسته باشد که آنها را آزاد نمایی. حاضران از مهاجرین و انصار همه گفتند: ما حق خویش را از این ها به تو بخشیدیم. حضرت علی فرمود: من نیز آنها را آزاد ساختم. در این حال عده ای از آنان (مهاجرین و انصار) به ازدواج با آنها اظهار تمایل نمودند. حضرت علی فرمود: این امر به اختیار خود آنها موکول است. پس دستور داد بانوان را به پشت پرده ببرند و ابتدا علی از آنها پرسید آیا به ازدواج مایلید؟ آنها سکوت اختیار کردند و چیزی نگفتند. علی گفت: این نشانه ی رضایت آنهاست. آنگاه حضرت خواستگاران را به شهربانو عرضه نمود و شهربانو با دست خود به حسین بن علی اشاره نمود. بار دوم نیز عرضه کردند بازهم شهربانو به آن جناب اشاره کرد. در این حال حذیقه خطبه عقد را ادا کرد و علی (ع) از نامش پرسید گفت: شاه زنان دختر کسرایم. فرمود: تو شهربانو هستی و خواهرت مروارید نام دارد. شهربانو به فارسی گفت :آری". اگر گزارش طبری را درست بپنداریم می توان نتیجه گرفت که امام حسین داماد ایرانیان و امام سجاد از فرزندان بانوان ایران زمین است: گردآوری و پحش ویژه ی تارنمای مهرمیهن
http://www.mehremihan.ir/
بعضی از مورخان نام پدر شهربانو را یزدگرد ندانسته بلکه دختر نوشجان ضبط کرده اند. گروه دیگر بر این عقیده‌اند که نام وی خلوه بوده که امیرالمومنین (ع) او را شه زنان نامیده است. در بعضی از نقل های دیگر از امیرالمومنین (ع) او را فاطمه و یا مریم نامیده اند و لقب سیده النساء را برای او برگزیدند. یعقوبی (۲۹۲ هجری) آورده که مادر امام سجاد علیه السلام، حراره، دختر خسرو یزدگرد بود که حسین بن علی (ع) او را غزاله نامید. سیدبدرالدین بن احمد عاملی (۱۰۶۰ه. ق) در حاشیه ی خود بر اصول کافی مینویسد: مادر حضرت زین العابدین (ع) همانگونه که در اغلب نسخ کتاب که بعد از ورود این بانو به سرزمین های اسلامی بر او نهاده‌اند، سلامه است. اما شهربانو نامیست که پدرش بر او نهاده است: تارنمای گروه فرهنگی هنری زیتون
http://karbobala.com/articles/info/163
با استفاده از منابع مختلف شانزده نام برای "شهربانو" ذكر كردهاند. اين نامها چنين است: شهربانو، شهربانويه، شاه زنان، جهانشاه، شه زنان، شهرناز، جهان بانويه، خولة، برّة، سلافة، غزالة، سلامة، حرار، مريم، فاطمة، شه ربان. با آن كه در منابع تاريخى اهل سنّت روى نامهايى چون سلافة، سلامة، غزاله بيشتر تاکید شده، اما در منابع شيعى، نام شهربانو بيشتر مشهور شده است. بنا به نوشته برخى از محققان اولين بار اين نام در كتاب «بصائر الدرجات» محمد بن حسن صفار قمى ديده شده است. بعدها محدّث معروف شيعى يعنى كلينى روايت همين كتاب را در كتاب كافى آورد. بقيه منابع يا از اين دو منبع بهره گرفته و يا آن كه رواياتى ضعيف و بدون سند معتبر را در نوشته هاى خود آوردهاند. در آن روايت چنين آمده است: «چون دختر يزدگرد را نزد عمر آوردند، دوشيزگان مدينه براى تماشاى او سر مىكشيدند و چون وارد مسجد شد، مسجد از پرتوش درخشان گشت. عمر به او نگريست، دختر رخسار خود را پوشيد و گفت: اف بيروج بادا هرمز. عمر گفت: اين دختر مرا ناسزا مىگويد و بدو متوجه شد. اميرالمؤمنين(ع) به عمر فرمود: تو حق ندارى که به او آسيبي برساني، به او اختيار ده كه خودش مردى از مسلمانان را انتخاب كند و در سهم غنيمتش حساب كن. عمر به او اختيار داد. دخترآمد و دست خود را روى سر حسين(ع) گذاشت. على(ع) به او فرمود: نام تو چيست؟ گفت: جهانشاه. حضرت فرمود: بلكه شهربانويه باشد. سپس به حسين(ع) فرمود: اى اباعبدالله از اين دختر بهترين شخص روى زمين براى تو متولد مىشود و على بن حسين(ع) از او متولد گشت. على بن حسين(ع) را ابن الخيرتين (پسر دو برگزيده) مىگفتند؛ زيرا برگزيده ى خدا از عرب و از عجم بود". اين روايت از جهت متن اشكالاتي دارد بدين شرح : اسارت دخترى از يزدگرد، به شدّت محل ترديد است. اسارت چنين دخترى در زمان عمر و به ازدواج امام حسين(ع) درآمدن در اين زمان نيز غيرقابل قبول است... : تارنمای مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
http://www.pasokhgoo.ir/node/15146
نخستین کسی که ماجرای شهربانو را به رشته ی تحریر درآورده و چنین ادعایی نموده نصر بن مزاحم (تولد در سال ۱۲۰ قمری و در گذشت در سال ۲۱۲ قمری)، از ساکنان بغداد بوده است. نخست آن که، بین شهادت امام حسین در سال ۶۱ هجری قمری تا تولد و مرگ نصر بن مزاحم، تقریباً ۶۰ تا ۱۵۰ سال فاصله می باشد. پس چرا هیچ مورخ دیگری قبل از او، آن هم با این همه سال فاصله ی زمانی، اشاره ی کوچکی به نام و ازدواج شهربانو با امام حسین نمی نماید؟ از همه مهم تر آن که تمامی کسانی که در باب شهربانو نوشته اند، همگی به نقل از نصر بن مزاحم می باشد و به تدریج خود نیز بر حسب شرایط و اختلاف در دیدگاه های سیاسی و مذهبی (به ویژه سنی و شیعه بودن و یا عرب و ایرانی بودن)، بر این داستان افزوده اند. اما منشاء نقل این ماجرا تنها از "نصر بن مزاحم" می باشد و قبل از او هرگز در هیچ منبعی و توسط هیچ کسی نقل نگشته و پس از او نیز، همگان، نوشته های شان را از وی اخذ کرده اند، بدون آن که خود تحقیقی مستقل و بی طرفانه در این باب انجام دهند. در منابع اولیه از واقعه ی کربلا و زندگی نامه امام حسین، هیچ اشاره ای به نام شهربانو و ازدواج و همسری این دو نشده است: تارنمای دکتر مهدی رهبری
http://mehdirahbari.blogsky.com/1394/01/16/post-312/
شيخ صدوق در «عيون اخبار الرضا» درباره ي مادر حضرت امام زين العابدين(ع) اين حديث را آورده است: سهل بن قاسم نوشجاني مي گويد: امام رضا(ع) در خراسان فرمود بين ما و شما خويشاوندي هست. گفتم: اين خويشاوندي چيست؟ فرمود هنگامي كه عبدالله بن عامر بن كريز خراسان را فتح كرد دو دختر از دختران يزدگرد پادشاه ايران را پيدا كرد و آنان را نزد عثمان بن عفان فرستاد. عثمان بن عفان يكي از آن دو را به امام حسن و يكي را به امام حسين(ع) بخشيد. اين دو دختر پس از زايمان، وفات كردند. همسر امام حسين(ع) امام سجاد را زاييد. پس از درگذشت همسر امام حسين، يكي از كنيزان امام حسين(ع)، امام سجاد را سرپرستي كرد» (عيون اخبار الرضا، يك جلدي، جزء دوم، ص ۱۲۸، با تصحيح و تعليق سيد مهدي حسيني لاجوردي). براساس اين روايت، مادر امام زين العابدين(ع) بعد از تولد آن حضرت وفات كرده و در كربلا حضور نداشته است. دكتر سيد جعفر شهيدي در «زندگاني علي بن الحسين(ع)» از طبقات نقل مي كند كه پس از شهادت امام حسين(ع)، خدمتگزار آن حضرت شهربانو را به همسري گرفت. نام اين خدمتگزار زييد بود و از او پسري به دنبا آمد به نام عبدالله بن زييد/ زندگاني علي بن الحسين(ع)، چاپ پنجم، ص ۲۶. ايشان در اين كتاب مي گويد: آمدن شهربانو به كربلا، فرار او از كربلا به ايران، غايب شدن او در كوه و نيز آمدن او به ايران به دستور امام حسين(ع) براي جمع آوري نيرو، همه اينها افسانه و ساخته ي داستان نويسان است. البته در كربلا بانويي به نام شهربانو بود و اين شهربانو مادر آن طفلي است كه از خيمه ها بيرون آمد و هاني بن ثبيت آن طفل را به شهادت رسانيد. اين شهربانو، مادر امام سجاد(ع) نبود و جزو اسيران كربلا بود (قصه كربلا، ص ۴۰۶): تارنمای پایگاه جامع عاشورا
http://www.ashoora.ir/2012-11-16-16-24-31/
شهربانو كيست؟ آيا او براستي آنگونه كه مي گويند دختر يزدگرد سوم آخرين پادشاه ساساني بوده است: تارنمای شبکه اجتماعی هم میهن
http://forum.hammihan.com/thread28609.html
آرامگاه بی بی شهربانو
بی بی شهربانو نام آرامگاهی است در شهر ری. طبق کتیبه موجود در آن و باور مردم مقبره شهربانو همسر امام سوم شیعیان حسین بن علی و مادر امام چهارم شیعیان امام سجاد على بن حسين (ع) است. به عقیده برخی از کارشناسان به دلایلی همچون قرارگرفتن زیارتگاه بر فراز کوه، نزدیکی به چشمه، ویژگی های معماری سنگی، اختصاص زیارت آن به زنان در برخی دوره‌ها، کاربرد واژه ی بانو و شهربانو برای ایزدبانوی آناهید و تشابه ی افسانه ی بی‌بی شهربانو با داستان زیارتگاه زرتشتی «بانوی پارس» در یزد، این بنا در اصل از نیایشگاه های آناهید، الهه ی آب ها و باروری و از پرستشگاه های زرتشتیان پیش از اسلام بوده است. هسته اصلی بنای مزبور را در دوران ساسانی ساخته‌اند. از دیدگاه معماری قسمت گوشه ی جنوب شرقی آن که مشتمل بر بنای چهار گوش منظم و استوار سنگی با پوشش ضربی سنگ و آجری می باشد از عهد آل بویه و حرم و اتاق طویل جنوبی آن از دوران ساسانی و دیوارهای خارجی صحن همزمان با بنای سنگی عهد آل بویه و عصر سلجوقیان می باشد. در سده های بعدی به وسیله احداث رواق و دیوارها و اتاق‌های مختلف و راهرو، محوطه ی اصلی را به دو صحن تقسیم و به صورت کنونی درآورده‌اند. گنبد بقعه از عهد دیالمه است. صندوق منبت روی قبر، حدیث های پیامبر اسلام و لقب های شهربانو را دربرداشته و تاریخ ۸۸۸ هجری قمری و نام بانی و سازندگان آن ذکر شده‌است. منبت زیبایی نیز از دوران شاه طهماسب در جنوب شرقی حرم وجود دارد... از آن‌جایی که مادر علی بن حسین (امام سجاد) در شهر مدینه درگذشته است، عده‌ای آرامگاه او را در مدینه در آرامگاه قریشیان می‌دانند. بعید می‌نماید که او سر از کوهی در ری درآورده باشد، از همین رو احتمال آن که این آرامگاه برای بی‌بی شهربانو باشد، بسیار کم است: بخش های انگلیسی و فارسی تارنمای ویکی پدیا
https://en.wikipedia.org/
شهربانو: در زنجیری از سروده ها
http://ganjoor.net/
تهیه و تدوین
دکتر منوچهر سعادت نوری
بخش های پیشین زنان نامدار ایران
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2014/04/blog-post_571.html
آرشيو مقالات و سروده ها
http://asre-nou.net/php/ar_author.php?authnr=1023
