majidsedghi@yahoo.com
با درگذشت اتوره اسکولا , سینمای ایتالیا باردیگر یکی از فیلمسازان بزرگ خود را از دست داد و درواقع به نظرمی رسد این سینما که خود خالق بهترین فیلمهای نئورئالیستی جهان سینماست همچون کودک بتیمی, سالهاست سوگوار از دست دادن تدریجی بزرگان خود است .
فیلم مشهوراسکولا ( زشت , کثیف و بد ) درسال 1976 – که به گمان من بهترین فیلم اونیزاست – داستان عجیب و غریب یک خانواده پر جمعیت اهل پولیای ایتالیا را روایت می کند که اکنون در یک منطقه ی زاغه نشین درکلبه ای مقوایی و کثیف زباله مانند در پیرامون رم زندگی می کنند . شخصیت اصلی و دیکتاتورگونه فیلم به نام جیا چنتو که نقش آن را نینومانفردی بازی می کند مدیریت خانواده را که مشتمل بر چهارنسل از فرزندان و بستگان است برعهده دارد و به دلیل از دست دادن یک چشم خود از شرکت بیمه مبلغ قابل توجهی دریافت می کند ولی حاضرنیست آن را با دیگران قسمت کند.
اسکولا دراین فیلم بخوبی و با طنزی سیاه و نیشدار به روحیه ی مردسالاری درجامعه ایتالیا و نیز موقعیت اسفبار بی خانمان ها می پردازد . جیا چنتو با آنکه زن دارد زمانی که با یک زن فربه روسپی ( که بی شباهت به زنان فربه فیلمهای فدریکو فللینی نیست ) آشنا می شود او را به کلبه اش می برد و آنچنان عرصه را برای زنش تنگ می کند که همسرش با همدستی دیگران تصمیم می گیرند غذای اورا سمی کنند ولی او زنده می ماند و پس از کشمکش های بسیار در پایان فیلم می بینیم که همگی باردیگر با یکدیگربه زندگی نکبت بار خود ادامه می دهند در حالیکه زن روسپی نیز همچنان دراین جمع حضور دارد.
فیلم مزبوربرنده جایزه بهترین کارگردانی در جشنواره کن 1976 شد و اسکولا پس از ساخت یک طنز تلویزیونی به نام ( خانم ها , آقایان شب بخیر ) فیلم مشهور- و البته باارزش - ( یک روز ویژه ) را درسال 1977 ساخت که ایتالیا ی در بند را دربرهه ای کوتاه از تاریخ معاصر ( زمان آغازین تسلط فاشیسم در ایتالیا ) به تصویر می کشد . فیلم با بخش هایی مستند و تقریبا طولانی از سفر هیتلر به ایتالیا و دیدار با همتایش موسولینی آغاز می شود :
در یک مجتمع ساختمانی درحالی که سخنرانی هیتلر و موسولینی از طریق بلند گوها مدام و بدون وقفه پخش می شود یک زن خانه دار( سوفیا لورن ) و یک روشنفکر همجنس گرا ( مارچلو ماسترویانی ) در برخورد با یکدیگر تلاش می کنند تا فارغ از همهمه ی آزار دهنده ای که گویی همه ساختمان را به لرزه در آورده فاجعه ی در شرف تکوین را برای لحظاتی چند فراموش کنند .این فیلم که درجشنواره کن نیز به نمایش درآمد همچنین نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم خارجی در مراسم سالیانه اسکاربود . با این همه بسیاری از منتقدان سینمایی از فیلم ( ما همگی یکدیگر را خیلی دوست داریم ) که اسکولا درسال 1974 آنرا ساخت به عنوان یکی از تاثیرگذارترین فیلمهای کمدی ایتالیایی یاد می کنند . این فیلم که در جشنواره های مختلف سینمایی جوایز متعددی را ربود مسافرت سه دوست را در پایان جنگ روایت می کند :
یک وکیل ( ویتوریو گاسمن ) , یک معلم ( استفانوساتا فلورس ) و یک تهیدست ( نینومانفردی ) .
شخصیت پردازی درفیلمهای اسکولا همواره استادانه و با چاشنی طنز همراه بوده است فیلم بعدی او به نام ( تراس ) گذر از جهانی بودن روشنفکران رمی است که این بار چهاربازیگر مهم و نیز مورد علاقه کارگردان درآن نقش آفرینی می کنند : مارچلوماسترویانی , اوگوتونیاتسی , ژان لوئی ترین تینیان و سرژ رژیانی .داستان فیلم درباره گروهی از سیاستمداران و روشنفکران کمونیست است که دریک تراس درشهر رم مهمانی گرفته اند . برخی از منتقدان این فیلم را نوعی سرخوردگی اسکولا از چپ ایتالیا عنوان کرده اند او زمانی درحزب چپ ایتالیا بود و حتی گفته شد تعدادی فیلم مستند نیز به سفارش حزب کمونیست ساخته بود.
و یک ایتالیایی دیگر
دو روز پیش از مرگ اسکولا ی 84 ساله یعنی در14 ژانویه خبردرگذشت فرانکو چیتی هشتاد ساله نیز منتشرشد .
درسال 1961 در سینمای ایتالیا که مدتی بود از نئورئالیسم فاصله گرفته بود دو رویداد مهم هنری رخ داد : پی یرپائولو پازولینی نخستین فیلم بلندش ( آکاتونه ) راساخت که درضمن نخستین فیلم فرانکوچیتی بود. او نقش اصلی فیلم را بازی میکرد وگفته شد بازی چیتی یکی از عوامل موفقیت این فیلم بود . پس از این فیلم چیتی دربسیاری دیگر از فیلمهای پازولینی بازی کرد : ماماروما , ادیپ شاه , دکامرون , حکایت های کنتربوری ,خوکدانی , هزارویکشب و ... ولی همانطور که همچنان آکاتونه – به گمان من - بهترین فیلم پازولینی بشمارمی رود درمورد بازیهای فرانکوچیتی در عرصه سینما اگرنه بهترین ولی بجرات می توان گفت آکاتونه یکی از بهترین نقش آفرینی های چیتی درسینماست . او دراین فیلم در نقش یک دلال محبت درمحله های کثیف رم ظاهرمی شد.
نسل جوان امروز شاید بازی اورا دردوفیلم مشهور غیرایتالیایی به یاد نیاورند : پدرخوانده ( 1و3) ساخته فرانسیس فورد کوپولا ولی احتمالا این جمله معروف را که او در فیلم پدرخوانده 1 ادا کرد به یاد دارند : در سیسیل زنها بسیارخطرناکتراز تفنگ هستند .
درمیان دوستان پازولینی نینتو داولی درضمن یک دوست بسیارنزدیک چیتی بود . وی پس از شنیدن خبر درگذشت دوستش گفت :
اکنون احساس می کنم خیلی تنها شده ام .
شاید بتوان این تنهایی را به کل سینمای ایتالیا نیز ارتباط داد که امروز جای بسیاری از بزرگانش خالی است .
