عصر ایران؛ مهرداد خدیر- قراردادهای اقتصادی و بیشتر در دو حوزه خودرو و هواپیما که در جریان سفر اخیر رییس جمهور روحانی به فرانسه به امضا رسید هر قدر در نگاه کارشناسان، نشانه خروج از تحریم و گشوده شدن درهای همکاری دانسته شده به کام منتقدان برجام و سیاست‌های دولت که به «دلواپسان» شهره‌اند، بسیار تلخ نشسته است.
یکی می‌گوید « قرارداد با پژو سیتروئن و ایرباس بیش از آن که به سود اقتصاد ایران باشد به نفع اقتصاد فرانسه است و شرکت‌های آنها را از ورشکستگی می رهاند».
دیگری می‌پرسد: «این همه پول را از کجا می‌آورند و سومی سوال می‌کند چرا ابتدا سراغ فرانسه رفتیم در حالی که لوران فابیوس در دور اول مذاکرات کارشکنی می کرد».
یا می‌گویند «این گونه قراردادها با اقتصاد مقاومتی سازگار نیست چون به جای تولید و صادرات، مبتنی بر واردات است».
جنس انتقادها البته همه سیاسی نیست. بعضی هم نقد فنی وارد می‌کنند و مثلا درباره ظرفیت پذیرش ایرلاین‌ها و فرودگاه‌ها تردید دارند. بعضی‌ها هم ایرباس را با «بویینگ» مقایسه می‌کنند و می‌گویند «بویینگ، امن‌تر و بهتر است».
اما چرا دلواپسان ایرانی از اتفاقی که با استقبال کارشناسان و جامعه رو به رو شده تا این اندازه ناخرسند و خشم گین اند؟!
1- 16 سال پیش و در آبان 1378 که سید محمد خاتمی رییس جمهوری وقت ایران به پاریس رفت همین‌ها یا اسلاف اینان خرده می‌گرفتند که مگر گفت و گوی تمدن‌ها و سخنرانی در یونسکو برای مردم نان و آب می‌شود و به این واقعیت نمی‌پرداختند که روزی که او رییس جمهور شد فرانسه در تهران سفیر نداشت و دو سال بعد همان ها میزبان رییس جمهوری ایران شدند.
با این که منتقدان مدعی بودند این سفر دستاورد اقتصادی نداشته و به شعارهای فرهنگی و تعارفات دیپلماتیک بسنده شده اما اندک زمانی بعد روشن شد که راه اندازی فازهای مختلف پارس جنوبی حاصل توافق با توتال بوده و سفر، دستاوردهای کلان اقتصادی هم داشته است. همکاری ها محدود به نفت و گاز نماند و در خودروسازی نیز « رنو» در پی « پژو» آمد. بر این اساس می توان گفت بهانه جویی های اخیر مسبوق به سابقه است. از اصل گسترش روابط ناخرسندند. چه وجه فرهنگی بچربد چه اقتصادی و نفتی و چه حالا که ایرباس خریده ایم.
2- بخشی از تبلیغات منفی با این فرض است که انگار قرار است پول نقد بدهیم. در حالی که بخش غالب مبلغ قراردادها از طریق فاینانس تامین می شود. در واقع قرارداد ایرباس ها سه حالت دارد: خرید، اجاره و اجاره به شرط تملیک. بخشی از منابع مالی از طریق فاینانس و بخشی هم از طریق تسهیلات صندوق توسعه ملی تامین می شود و فاینانس و پوشش اعتباری را شرکت بیمه ایتالیایی « ساچه» بر عهده گرفته است. به عبارت دیگر روحانی سوغات سفر ایتالیا را به فرانسه برد و در آنجا به قراردادهای کلان ایرباس تبدیل کرد. کافی است تصور کنیم که شرکت های بیمه اروپایی پیش تر ایران را تحریم می کردند و حالا چتر قراردادهای ما می شوند.
3- می گویند واردات با اقتصاد مقاومتی سازگار نیست. اما مگر قرار است کالای مصرفی وارد کنیم؟ یا مگر خودمان هواپیما تولید و صادر می‌کردیم که ورود این هواپیماها به آن تولید و صادرات لطمه وارد کند؟
برای راستی آزمایی این ادعا نگاهی به برخی از اقلام وارداتی در سال 1391 و آخرین سال دولت احمدی نژاد و در حالی که کشور در تحریم و انزوا قرار داشت خالی از لطف نیست که جدول آنها با کدهای تعرفه موجود است و شامل مواردی چون سنگ پا و زیپ یا بیل، کلنگ و خاک رس و اسپرم گاو می شد. در آن زمان اما صدای هیچ کدام در نیامد که چرا ارز مملکت را صرف واردات این اقلام می‌کنید و حالا که مدرن ترین فناوری جهان دارد می آید صدایشان درآمده است.
آن یکی تیتر می زند « لبخند اروپا به بازار ایران» یعنی به رییس جمهوری ایران و 90 بازرگان و تیم اقتصادی لبخند نمی زنند. بلکه چشم طمع به بازار 80 میلیونی دارند. اما مگر اقلام مصرفی و لوازم بهداشتی و آرایشی خریده اند؟
4- گفته شده همه مردم از هواپیماهای تازه نمی توانند استفاده کنند و به نفع طبقه خاصی است و نمی‌گویند که دولت همین حالا به خاطر زیان‌ده بودن شرکت های هواپیمایی از جیب همه مردم و نه فقط طبقه خاص یارانه می پردازد. پس سودده شدن ایرلاین ها و نپرداختن یارانه به آنها به نفع همه مردم است. ضمن این که دولت می تواند از منافع شرکت‌های هواپیمایی برای بخش های دیگر هزینه کند که همه مردم از آن منتفع می‌شوند.
5- رونق صنعت خودرو در بخش های دیگر هم اشتغال زایی می کند. قطعه سازان دوباره به حرکت درمی آیند و بورس به روی سهام خودرویی لبخند می زند. ایرباس و پژوسیتروئن بخش بیرون آمده کوه یخی هستند. بقیه در زیر آب است و به مرور خود را نشان می دهد.
6- وقتی ایرباس و پژو می آیند دیگر شرکت ها و سرمایه گذاران نمی توانند بهانه بیاورند. دولت و شخص رییس جمهور روحانی پروژه جذب سرمایه گذار خارجی را با غول های خودروسازی و هواپیمایی شروع کرده تا دیگر نیاز به توجیه دیگران نباشد. وقتی مدیر عامل ارباس به دیدار رییس جمهوری ایران می آید شرکت های دیگر که از حیث اعتبار و سرمایه در جایگاهی فروتر و نه فراتر قرار دارند نیز رغبت خود را آشکار می سازند. چون که صد آمد نود هم پیش ماست...
7- بخشی از این عیب جویی ها و بهانه تراشی ها به خاطر این است که در فضای تحریم ها عقد قراردادهایی از این دست در انحصار افراد یا گروه های خاص بود و از قِبَل آن منافعی کسب می کردند و در فضای پسا تحیریم و شفاف اگر هم کمیسیونی پرداخت می شود معمول هر قراردادی است و رانت خاصی در آن نهفته نیست و اگر باشد قابل نقد و اعتراض است و کسانی نمی توانند پشت آن پنهان شوند.
مشکل اصلی اما شاید موارد 7 گانه بالا هم نباشد. این است که هر چه ایران بین المللی تر شود پاره ای رفتار ها و گفتارها دشوارتر می شود و کسانی که به آن سبک خو کرده اند از این ترک عادت در رنج اند.
در همین روزها مصاحبه هایی با مقامات پیشین هواپیمایی را شاهدیم که مدعی هستند قیمت بازار آزاد کمتر از صفر آن است یا می گویند نیاز به هواپیماهای 10 ساله داریم نه نو و کسی نیست بپرسد این همه هنر و دانش را در زمانی که بر مسند کار بودید به کار نبستید و چرا به نصف قیمت نخریدید تا صنعت هواپیمایی را زیان ده و زمین گیر تحویل بعدی ها ندهید؟
درد اصلی اما چنان که گفته شد نه در 7 موضوع بالا که در سه نکته دیگر شاید باشد:
اول: چون با برجام مخالف بودند و هستند فرزند برجام را نیز برنمی تابند. برجام را دوست ندارند برجام زاده را دوست داشته باشند؟!
دوم: هواپیما از پرواز نشان دارد. اقتدارگرایان اما ترجیح می دهند مردمان دنیا را نه از بالا و از فراز که تنها از « چشمی» های تنگی که آنان تعبیه می کنند ببینند. آیا چون ذات هواپیما با پرواز و وسعت دید و افق باز نسبت دارد کسانی که با افق های باز نسبتی ندارند طبعا پرواز را و وسیله پرواز را برنمی تابند؟!
سوم اما همان است که در سخن شاعر آمد: از هر چه جُستنی است نجویند غیر عیب!
بزرگ‌ترین آفت این گونه مخالفت‌ها اما این است که در این هیاهوی سیاسی فارغ از منافع ملی، کارشناسانی که نکات اقتصادی و فنی قابل طرحی دارند نیز از بیم افکار عمومی و انتساب به این جماعت سکوت می‌کنند. دلواپسان انتقاد می‌کنند اما در واقع دریچه‌های انتقاد‌های کارشناسی شده را نیز بسته اند...
دلواپسان ايرباس
اعتماد: با پيروزي اقتصادي ايران در سفر رييس‌جمهور به فرانسه و ايتاليا ژانر جديدي از انتقادها به‌وجود آمده است
مهتاب قلي‌زاده/ «زمان تحريم،هواپيماي دست دوم را ۶۰ ميليون يورو مي‌خريديم اما حالا هواپيماي نو را با ۴۴ميليون دلار مي‌خريم. » قائم مقام وزير راه اين خبر را با خبر نهايي شدن قرارداد خريد هواپيماهاي ATR در اين هفته همراه كرده است. براساس گفته‌هاي اصغر فخريه كاشان در سال‌هاي گذشته و در دوران تحريم همين هواپيماهاي كهنه و دست دوم ١٠ تا ١٥ ساله چيزي بين ٥٠ تا ٦٠ ميليون يورو براي كشور آب مي‌خوردند؛ در حالي كه اكنون در قرارداد با ايرباس قيمت خريد اين مدل از هواپيما بيشتر از ٤٤ ميليون دلار براي كشور هزينه نخواهد داشت. جالب آنكه او با اشاره به اينكه در دوران تحريم دلالان و واسطه‌ها چقدر پول در اين دست معاملات مي‌خوردند، گفته است: شركت‌هاي هواپيماسازي معمولا دو قيمت براي هواپيماهاي خود دارند؛ يكي قيمت كاتالوگ و ديگر قيمت واقعي كه بر اساس آن هواپيما را مي‌فروشند. يك محاسبه سر‌انگشتي نشان مي‌دهد كه قيمت خريد هواپيما اكنون نسبت به پيش از توافق چيزي حدود ٦٣ ميليارد تومان ارزان‌تر درمي‌آيد. اين سخن به اين معناست كه با ارز به نرخ روز و البته دولتي (يوروي سه هزار و ٢٥٠ توماني)، ٦٠ ميليون يورو چيزي حدود ١٩٥ ميليارد تومان مي‌شود. در مقابل تبديل ٤٤ ميليون دلار (با دلار دولتي يعني سه هزار توماني) به تومان نشان مي‌دهد كه اكنون قيمت هواپيما چيزي حدود ١٣٢ ميليارد تومان است. قائم‌مقام وزير راه هم در سخنان خود به همان موضوعي اشاره كرده است كه روحاني بارها و بارها در اظهارنظرهايش به آن اشاره كرده بود: «كاسبان تحريم»؛ همان‌هايي كه به گفته حسن روحاني از توافق ناخشنود بودند و ممكن بود صداي‌شان در‌بيايد. كاسبان تحريم آنهايي بودند كه عملكرد ضعيف خود را پشت نقاب تحريم پنهان مي‌كردند و نسبت به عملكردشان پاسخگو نبودند؛ تجارت در شرايط تحريم سبب شد كه برخي فرصت كاسبي و كسب سودهاي كلان پيدا كنند پس با لغو تحريم‌ها اين فرصت را از دست خواهند داد، از توافق هسته‌اي ناخشنودند و به قول روحاني عصباني.
رييس دولت شامگاه يازدهم مرداد ماه امسال براي بار چندم پيش‌روي دوربين رسانه ملي گفته بود كه به دليل تحريم‌ها، ما جنسي را كه وارد كشور مي‌كرديم گاهي ٢٠ درصد، گاهي ٢٥درصد و حتي ٣٠ تا ٤٠ درصد هم گران‌تر مي‌خريديم. اگر فرض صد ميليارد جنس و كالاهاي ضروري نياز بود وارد اين كشور شود، حداقل حدود ٢٥ ميلياردش تلف مي‌شد. اين از جيب مردم مي‌رفت البته اين كار براي «كاسبان تحريم» خيلي سود داشت و كاسبان تحريم در دوبي، در اروپا، چين و در تهران بودند و همه‌جا اين كاسبان تحريم بودند و آنها از اين توافق عصباني‌اند اما مردم ما هزينه پرداخت مي‌كردند.
حالا سخنان قائم مقام وزير راه به خوبي نشان مي‌دهد كه دست دلال‌هاي تحريم از تجارت ايران كوتاه شده است. روحاني راست مي‌گفت. ٦٣ ميليارد تومان تنها در يك قلم هواپيما رقم كمي نيست. رفتن چنين پولي از دست هر دلالي، او را عصباني مي‌كند. روحاني در حالي عبارت «كاسبان تحريم» را بارها استفاده كرد كه اين تركيب اصولگراها را حسابي دلخور مي‌كرد. همان‌هايي كه به توافق روي خوش نشان نمي‌دادند و با بهانه‌هاي ريز و درشت‌شان برجام را نشانه مي‌گرفتند. آنها «كاسبان تحريم» را به خود مي‌گرفتند.
جالب آنكه مهدي كوچك‌زاده يكي از نماينده‌هاي منتسب به جبهه پايداري در جلسه علني ديروز در اخطار و تذكر خود با استناد به ماده ١٢٥ قانون اساسي و بند ١١ ماده ٢٤ آيين‌نامه داخلي مجلس خطاب به نايب‌رييس مجلس گفت: آقاي باهنر! اين اصل مي‌گويد كه همه موافقتنامه‌ها، مبايعه نامه‌ها و قراردادهاي دولت ايران با ساير دولت‌ها بايد به تصويب مجلس برسد. در برجام اجازه ندادند كه مجلس مطلع شود و هرچه خواستند انجام دادند كه نتيجه‌اش آن چيزي شد كه ديديم. نماينده تهران تاكيد مي‌كرد: سوال ما اين است آيا اولويت اول مردم خريد ١٠٠ فروند هواپيما است؟ چند ميليارد دلار پول بدهيم با اين مشكلات معيشتي كه مردم دارند، هواپيما بخريم؟ هواپيماهايي كه براي بيزينس است و همه آنها فرست‌كلاس است. آقاي باهنر! مجلس كجا بايد ورود كند؟ من مي‌گويم نكند در برجام يك بند مخفي وجود داشته كه هر كشوري پول‌هاي بلوكه شده ما را آزاد مي‌كند خودش هم به ما بگويد چه چيزي خريداري كنيم؟! آقاي باهنر! اين افرادي كه الان براي رد‌صلاحيت چند نفر از هم‌حزبي‌شان فريادشان گوش فلك را كر كرده است، نمي‌بينند كه دولت دارد چه كار مي‌كند؟ مجلس در اين كشور چكاره است؟ محمدرضا باهنر كه در غياب علي لاريجاني رياست جلسه را برعهده داشت در پاسخ به اين اخطار گفت: شما مي‌دانيد كه ناوگان هوايي كشور فرسوده و بسياري از هواپيماهاي فعلي زمين‌گير هستند و بايد اين ناوگان نوسازي بشود. دولت كه خودش هواپيمادار نيست! بلكه سازمان هواپيمايي كشوري است كه وظيفه نوسازي اين ناوگان را برعهده دارد كه بخش اعظمي از زيرمجموعه آن هم ايرلاين‌هاي خصوصي هستند كه اقدام به خريد هواپيما كرده‌اند. او گفت: من الان قصد دفاع از دولت را ندارم اما واقعا بايد بگويم كه اخطار شما وارد نيست. چرا كه صد نفر از بخش خصوصي در اين سفر همراه رييس‌جمهوري بوده‌اند و شركت‌هاي آنها با شركت‌هاي خارجي قرارداد تجاري امضا كرده‌اند و ما نمي‌توانيم به تصميم آنها ايرادي وارد كنيم.
دلخوري اصولگرايان اما محدود به كوچك‌زاده نيست. از همين‌رو بود كه در نخستين ماه پاييزي روزنامه وطن امروز نامه حسين قدياني، رييس اسبق سازمان بسيج دانشجويي و فعال اصولگرا به رييس‌جمهوري را منتشر كرد: «... مدام عليه منتقدان دولت به ويژه منتقدان سياست خارجه دولت اتهام «كاسب تحريم» را استفاده كرده، مع‌الاسف همچنان استفاده مي‌كنيد. اين در حالي است كه ناظر بر توهين‌آميز بودن اصطلاح «كاسب تحريم» ايضا جايگاه مهم و ملي سمت رياست‌جمهوري، گمان همگان بر اين بود كه شما بعد از يكي دو بار استفاده از اين اصطلاح، ديگر زيبنده جايگاه رييس‌جمهور نمي‌دانستيد كه باز هم منتقدان خيرخواه خود را حواله به اين اتهام دهيد...»
به هر روي اعضاي اقتصادي كابينه و بدنه دولت به خوبي مي‌دانستند كه برجام تا چه حد دست دلالان را كوتاه و براي اقتصاد كشور گشايش حاصل مي‌كند. رييس كل بانك مركزي هم نخستين نتيجه اجراي برجام را كاهش ١٠ تا ١٥ درصدي هزينه مبادلات عنوان كرده بود. او گفته بود كه كاهش اين هزينه‌ها به رقابتي شدن كالاهاي توليد داخل كمك مي‌كند. رييس شوراي هماهنگي بانك‌ها به كاهش قيمت تمام‌شده پول در ايران اشاره كرده بود.
جزيياتي از خريد هواپيماهاي ايرباس و اي‌تي‌آر
قائم مقام وزير راه و شهرسازي در امور بين‌الملل و تامين مالي با اشاره به مبلغ قرارداد خريد هواپيما با هواپيماسازي ايرباس فرانسه، گفته كه مبلغ اين قرارداد بين ١٠ تا ١١ ميليارد دلار است كه البته ميزان دقيق آن به پارامترهايي از جمله مشخصات موتور، نوع موتور، امكانات داخل كابين و... بستگي دارد. به گفته او ايران در قرارداد با ايرباس مدل ٣٢٠ و ٣٢١ را خريداري كرده است. كاشان با بيان اينكه رقمي كه رسانه‌هاي خارجي (٢٧ ميليارد دلار) براي قرارداد اعلام مي‌كنند قيمت كاتالوگ است، گفت: همه شركت‌هاي هواپيمايي به دليل مسائل داخلي و براي اينكه قيمت‌ها مشخص نشود قيمت واقعي فروش را اعلام نمي‌كنند. فخريه كاشان با اشاره به اينكه قيمت نهايي هواپيما تابع ده‌ها پارامتر است، گفت: از نوع صندلي و داشتن ويدئو گرفته تا آشپزخانه، صندلي‌ها بيزينس كلاس و... به عنوان پارامترهاي تاثيرگذار در قيمت هواپيما در نظر گرفته مي‌شوند. او افزود: اينكه قيمت‌هاي بالا را اعلام مي‌كنند براي اين است كه رقباي اين شركت‌ها متوجه نشوند با چه قيمتي هواپيماها را فروخته‌اند. او در مورد قرارداد خريد هواپيما از شركت ATR هم گفت: در ايتاليا در اين باره مذاكره كرديم ولي قرار است در تهران اين قرارداد اعلام و نهايي شود. او با بيان اينكه در قراردادها در رابطه با اصول اوليه تفاهم مي‌كنند، اظهار كرد: پس از آن مهندسان و كارشناسان حقوقي، مالي و فني مي‌نشينند و جزييات را بررسي مي‌كنند.
قائم مقام وزير راه و شهرسازي در امور بين‌الملل با تاكيد بر اينكه در ايتاليا تفاهمات اوليه در اين زمينه صورت گرفته است، افزود: هفته جاري قرارداد با شركت هواپيماسازي ATR در تهران نهايي شود. پيش از اين رويترز از تفاهم ايران با شركت ATR براي خريد
٤٠ فروند هواپيما خبر داده بود.
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
