گزارش"مجمع اقتصاد جهانی"درمورد شکاف جنسیتی در جهان برای سال ۲۰۱۵*

تهیه و تنظیم:حمید حمیدی - گزارش شکاف جنسیتی در سال 2015، که مجمع اقتصاد جهانی آن را بر اساس اطلاعات دریافتی و بررسی‌های کارشناسانه تهیه و تدوین می‌نماید، منتشر شد.در این گزارش،همانند چندین سال گذشته ایسلند به عنوان کشوری با کمترین شکاف جنسیتی شناخته شد و پس از آن کشورهای نروژ، فنلاند و سوئد قرار گرفتند که دارای کمترین شکاف در برابری فرصت‌ها از منظر جنسیتی هستند.
در این گزارش، شکاف جنسیتی در چهار حوزه‌ی اقتصاد، سیاست، سلامت و آموزش بررسی شده و رتبه‌بندی وامتیازدهی در آن، بر اساس میزان برابری در دسترسی به آنها تنظیم شده‌اند. اولین نکته‌ی جالب توجه آن است که بنا بر این گزارش، هیچکدام از بیست کشور صنعتی جهان (موسوم به گروه بیست) جایگاهی در میان ۱۰ کشور اول ندارند. در آسیا، فیلیپین، کمترین شکاف جنسیتی را داراست و رتبه هفتم را به دست آورده است، این رتبه به خاطر مشارکت بالای زنان در اقتصاد و همچنین سیاست، برای این کشور حاصل شده است. در اروپا، اغلب، کشورهای شمال هستند که در بالای جدول قرار دارند زیرا فرصت‌های تقریباً برابری را برای مردان و زنان ایجاد کرده‌ا‌ند. ولی در کشورهای جنوبی اروپا هنوز شکاف‌ها قابل ملاحظه است. این گزارش وضعیت آفریقا را رو به بهبود، ولی هنوز با نابرابری بالا در دستیابی به فرصت‌ها توصیف کرده است.روندا از جمله کشورهای ـفریقائی است که در رتبه ششم قرار گرفته است.

گزارش شکاف جنسیتی هر چند نقص‌هایی دارد (مثل نپرداختن به مسئله خشونت جنسیتی به عنوان یکی از اصلی‌ترین سرچشمه‌های نابرابری)، ولی یکی از معتبرترین گزارش‌ها در این حوزه به‌شمار می‌رود.

این گزارش یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین گزارش‌ها در سطح جهان است که در سال 2015 با بررسی وضعیت 145 کشور جهان، میزان نابرابری بین زنان و مردان را مشخص ساخته و راه‌حل‌های مناسبی برای کم کردن شکاف جنسیتی بین زنان و مردان ارائه داده است.

در این گزارش ایران در رتبه 141 در بین 145 کشور مورد بررسی قرار گرفته است.

یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که هیچ کشوری در دنیا وجود ندارد که شکاف جنسیتی در آن به‌طور کامل از بین رفته باشد و فقط کشورهای اروپای شمالی به موفقیت‌هایی در به حداقل رسانیدن شکاف‌های جنسیتی دست یافته‌اند. در گزارش سال 2015 ایسلند توانست با تحقق شاخص‌های مورد نظر، در رتبه اول قرار گیرد.نروژ با افزایش شاخص‌ها توانست به رتبه دوم ارتقاء یابد و فنلاند، در رتبه سوم قرار گرفت. سوئد نیز هم چون سال گذشته در رتبه چهارم قرار گرفت. در این گزارش همچون سال گذشته، چهار کشور اسکاندیناوی در چهار رتبه اول تا چهارم قرار دارند.

بر اساس آمار منتشر شده، ایسلند توانسته بیش از 85 درصد از عوامل ایجاد شکاف جنسیتی، در داخل کشور خود را از بین ببرد. کشورهای نروژ، فنلاند، سوئد،ایرلند،روندا،فیلی پین،سوئیس،اسونیا و نیوزلند، 9 کشوری هستند که به ترتیب بعد از ایسلند قرار دارند و توانسته‌اند جایگاه‌های دوم تا دهم این رتبه‌بندی را به خود اختصاص دهند. ده رتبه آخر جدول نیز متعلق به کشورهای مصر،مالی،لبنان،مراکش،اردن،جمهوری اسلامی ایران،چاد،سوریه،پاکستان و یمن می‌باشد. فیلیپین تنها کشور آسیایی است که در ردیف ده کشور اول جهان و در رتبه 7 قرار دارد. روآندا تنها کشور آفریقائی است که توانسته با رتبه ششم در میان ده کشور اول قرار گیرد

مجمع جهانی اقتصاد هدف از مقایسه میزان برابری زنان و مردان در این 145 کشور را روشن کردن نقاط قوت و ضعف آن‌ها در این حوزه برای آگاهی دولت‌هایشان و نیز ایجاد امکان سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی بر اساس تجربیات کشورهای موفق در زمینه از بین بردن شکاف جنسیتی اعلام کرده است. این گزارش تلاش دارد، با ارائه آمار و اطلاعات مقایسه‌ای بین دو جنس در محورهای اقتصادی، آموزشی، بهداشتی و سیاسی، در نهایت جهان را به شرایط برابری جنسیتی بین زنان و مردان رهنمون سازد و از این راه به شکاف و تبعیضی که بر کیفیت زندگی نیمی از جمعیت جهان اثر گذاشته خاتمه دهد.

در این گزارش با اشاره به توانمندی بالقوه و نقش کلیدی زنان در خروج جهان از بحران اقتصادی آمده است کشورهای ایسلند، و فنلاند و نروژ و سوئد همچنان در صدر جدول شاخص مبارزه با تبعیض جنسیتی در جهان قرار دارند و نام کشورهای، چاد وسوریه و پاکستان و یمن در قعر این جدول به چشم می‌خورد.

در این گزارش وضعیت 145 کشور جهان به لحاظ تقسیم عادلانه و برابر درآمدها، منابع و فرصت‌ها میان زنان و مردان مورد بررسی قرار گرفته است. آمریکادر رده 28 جدول قرار دارد، و فرانسه در حالی که به ویژه به علت عملکرد ضعیف در واگذاری قدرت سیاسی به زنان تنزل یافته بود، توانست خود را تا رده 15 ارتقاء دهد. نام بسیاری از کشورهای بزرگ و توسعه یافته جهان نیز در قعر این جدول به چشم می‌خورد. ژاپن در رده 101 و چین در رده 91 جدول شاخص مبارزه با تبعیض میان زنان با مردان قرار دارند.

جایگاه انگلیس در جدول امسال نیز تغییر نمود و جایگاه این کشور با 10 رتبه افزایش به جایگاه 18ارتقاء یافت،آلمان نیز با یک رتبه افزایش در رده 11 جدول قرار گرفته است. کشور هلند با افزایش یک رتبه نسبت به سال قبل، رتبه 13 را از آن خود نمود.

به‌موجب این گزارش کشورهای اسکاندیناوی از لحاظ شکاف سطح حقوق و دستمزد میان زن و مرد، در پایین‌ترین سطح قرار دارند و برای زنان فرصت‌های فراوانی در جهت تصاحب سمت‌های ریاستی فراهم آمده است.

مجمع اقتصاد جهانی کشورهای مورد مطالعه را در شش گروه خاورمیانه و شمال آفریقا، آسیا و اقیانوس آرام، جنوب آفریقا، اروپا و آسیای میانه، آمریکای لاتین و امریکای شمالی دسته‌بندی کرده است. در این میان کشورهای گروه خاورمیانه و شمال آفریقا کمترین پیشرفت را در زمینه پرکردن شکاف جنسیتی داشته‌اند.

این گزارش بر مبنای چهار مشخصه به شرح زیر تهیه گردیده است:

(شاخص‌های بررسی- شکاف جنسیتی در سال 2015)

1-مشارکت و فرصت‌های اقتصادی بر اساس دستمزد، سطح مشارکت و دستیابی به اشتغال با مهارت‌های بالا
2-امکان و دستیابی به آموزش از سطوح ابتدائی تا سطوح متوسطه
3-توانمندی سیاسی بر اساس مشارکت و حضور در ساختارهای سیاسی و تصمیم گیرنده قدرت
4-بهداشت و امید به زندگی با لحاظ نمودن نسبت جنسی

همانگونه که اشاره گردید، این گزارش شکاف جنسیتی را با چهار شاخص: دسترسی اقتصادی، آموزشی، بهداشتی و سیاسی، می‌سنجد و به این ترتیب، چشم‌اندازی ملی از وضعیت اعمال نگرش‌های مربوط به جنسیت در هر کشور به‌دست می‌دهد. شاخص‌های چهارگانه دسترسی به فرصت‌ها و مشارکت اقتصادی، دسترسی به آموزش، دسترسی به بهداشت و سلامت، و توانمندی سیاسی زنان هریک دارای زیرشاخه‌هایی هستند که مجموعاً در ۱۴ محوربه آن پرداخته شده است.

امتیاز شاخص کل ایران به میزان 0.580 در سال 2015 این کشور را در رتبه 141 از 145 کشور مورد بررسی قرار داده است. نمودار خطی از سال 2006 تا 2015 بیانگر کمترین تغییری در برطرف نمودن شکاف جنسیتی در این کشور بوده است.

1-مشارکت و فرصت‌های اقتصادی بر اساس دستمزد، سطح مشارکت و دستیابی به اشتغال با مهارت‌های بالا. رتبه کل 141 از 145 کشور

این شاخص شامل محورهای زیر می‌باشد:

الف: مشارکت نیروی کار، رتبه 143، 18% زنان،78% مردان
ب: پرداخت مزد برابر برای کار مشابه،رتبه 98، درآمد زنان نسبت به مردان 59% کمتر است
ج: درآمد به دلار رتبه 142، زنان 4.787$،مردان 27.744$(بر اساس پی– پی- پی)
د: حضور زنان در مدیریت و قانون‌گذاری،رتبه 106، 15% زنان و 85% مردان
ر: نیروهای فنی و حرفه ای،رتبه 108، 35% زنان و 65% مردان


2-امکان و دستیابی به آموزش از سطوح ابتدائی تا سطوح متوسطه، رتبه کل 106

این شاخص شامل محورهای زیر می‌باشد:

الف: نرخ با سوادی رتبه 110، 83% زنان و 91% مردان
ب: ثبت نام در آموزش متوسطه (مرحله سوم)، رتبه 109، 96% دختران، 98% پسران
ج: ثبت نام در آموزش دوره راهنمائی (مرحله دوم) رتبه 96، 79% دختران،84% پسران
د: ثبت نام در آموزش ابتدائی (مرحله اول) رتبه 101، 56% دختران،60% پسران

3-بهداشت و امید به زندگی با لحاظ نمودن نسبت جنسی شامل محورهای زیر می‌باشد که ایران در رتبه 99 در میان 145 کشورمورد بررسی جای گرفته است:

الف: نسبت جنسی در بدو تولد (زن/مرد)، نامشخص
ب: امید به زندگی (استانداردهای جهانی) زنان65 سال و مردان 63 سال، رتبه 108

4-توانمندی سیاسی بر اساس مشارکت و حضور در ساختارهای سیاسی و تصمیم گیرنده قدرت که جایگاه ایران رتبه 137 می‌باشد.

این شاخص شامل محورهای زیر می‌باشد:

الف: زنان در مجلس، رتبه 137، 3% زنان،97% مردان
ب: زنان در حوزه وزارتی رتبه 114،10% زنان،90% مردان
ج: سالهای ریاست زنان در دولت (در ۵۰ سال گذشته)، رتبه 64، ۵۰ سال فقط مردان

جزئیات بیشتری که مجمع اقتصاد جهانی درباره ایران منتشر کرده، نشان می‌دهد که شمار زنان بیکار در ایران حدود دو برابر مردان است.

به موجب این گزارش افزایش برابری جنسیتی بین زنان و مردان به افزایش صرفه‌جویی در هزینه‌های خانوار و تغییر الگوی هزینه منجر خواهد شد که در نهایت به نفع بخش‌هایی همچون مواد غذایی، مراقبت‌های بهداشتی، آموزش،مراقبت از کودک و امور مالی منجر می‌گردد.

نتایج حاصل از اطلاعات این جدول‌ها نشان‌دهنده آن است که در سرتاسر جهان، تلاش برای کاهش یا بستن شکاف جنسیتی مخصوصاً در شاخص‌های دسترسی به آموزش و بهداشت و سلامت وجود دارد. درحالی‌که در 145 کشور مورد بررسی بیش از شش میلیارد نفر از جمعیت جهان زندگی می‌کنند، زنان درصد کمی از پست‌های سیاسی ارشد جوامع مختلف دنیا را در اختیار دارند.

در دو منطقه اقیانوسیه و 15 کشور اتحادیه اروپا، به‌طور میانگین 75-80 درصد موارد شکاف جنسیتی بسته شده و امریکای شمالی، اروپای غربی و امریکای لاتین هم، با بستن بطورمیانگین حدود 65-70 درصد از موارد شکاف جنسیتی در کشورهایشان، در جهت کاهش شکاف‌های جنسیتی گام بر می‌دارند. آسیا، کشورهای زیر خط صحرای افریقا و خاورمیانه آخرین مناطقی هستند که تلاش می‌کنند اقدامات مؤثری برای بستن شکاف جنسیتی انجام دهند. در کشورهای خاورمیانه، حدود نیمی از موارد شکاف جنسیتی بسته شده و این وضعیت بدین معناست که زنان در این کشورها فقط به نیمی از فرصت‌ها و منابع برای رسیدن به برابری با مردان دسترسی دارند.

چهار کشور اروپای شمالی شامل، ایسلند (۱)، نروژ (۲)، فنلاند (۳) و سوئد (۴) پیشروان غلبه بر شکاف جنسیتی بین زنان و مردان می‌باشند. هرچند هنوز هیچ کشوری نتوانسته به‌طور کامل به برابری جنسیتی دست یابد، ایسلند و دیگر کشورهای اروپای شمالی توانسته‌اند بیش از 85 درصد این شکا ف‌ها را از بین ببرند.این کشورها موقعیت مناسبی برای ارائه پیشنهادهای اجرایی به سایر کشورهای جهان دارند.

در این کشورها، توانمندسازی سیاسی زنان نیز با موفقیت همراه بوده است.این کشورها، تنها کشورهایی در جهان هستند که در آن زنان و مردان به تعداد مساوی در مشاغل وزارتی و مجلس حضور دارند. در نروژ، فنلاند، ایسلند، و دانمارک، زنان یک‌سوم سمت‌های وزارت و نمایندگی مجلس را دارا هستند. کشورهای اروپای شمالی پیشینه خوبی در توانمندی سیاسی زنان دارند.

کشورهای این منطقه همچنین در شاخص دسترسی به فرصت‌ها و مشارکت اقتصادی نیز پیشرو هستند و از این جهت در بین 20 کشور برتر جهان جای گرفته‌اند.در این کشورها، زنان اکثر مشاغل حرفه‌ای و تکنیکی را به خود اختصاص داده‌اند و یک‌سوم کارمندان عالی‌رتبه، قانون‌گذاران و مدیران ارشد در کشورهای اروپای شمالی زن هستند.

همان‌گونه که بدان اشاره گردید، ایران در شاخص دسترسی به فرصت‌ها و مشارکت اقتصادی، با کسب رتبه 141 در بین 145 کشور، در جایگاه خوبی نیست و در تمامی شاخص‌ها، نسبت زنان به مردان حتی به نصف نیز نمی‌رسد.

ایران گرچه در سال 2010 توانسته بود در شاخص دسترسی به آموزش کمی قوی‌تر از شاخص‌های دیگر ظاهر شود، اما رتبه 106 جهانی در سال 2015 پیشرفت بزرگی محسوب نمی‌شود. البته این رتبه در مقایسه با برخی کشورهای همسایه و حتی منطقه می‌تواند قابل توجه باشد.البته باید توجه داشت که افزایش میزان باسوادی زنان نسبت به مردان، تنها معلول برنامه‌ریزی‌های خاص دولت نبوده است و در حوزه‌ای که اراده‌ی خود زنان در از میان برداشتنِ تفاوت‌ها نقشی اساسی دارند، یعنی در حوزه‌ی آموزش، شاخص، وضعیت بهتری پیدا کرده‌است. حال آنکه در حوزه‌هایی مانند حوزه‌ی سیاست که دولت‌ها در آن نقشی اساسی ایفا می‌کنند، شاخص با افت روبرو بوده‌است.

همان‌گونه که از اطلاعات جدول بالا برمی‌آید، ایران در شاخص توانمندی سیاسی زنان وضعیت قابل توجه و مناسبی ندارد.

این شاخص نشان می‌دهد که وجود موانع بسیار برای به‌کارگیری زنان در مشاغل سیاسی و ارشد حکومتی می‌تواند تأثیر بسیاری در گسترش شکاف جنسیتی بین زنان و مردان داشته باشد. به گواه نتایج این گزارش، به استثنای ایران، بقیه کشورهای ضعیف در شاخص توانمندی سیاسی زنان، تلاش‌های خوبی در جهت تقویت این شاخص از خود نشان داده‌اند. درحالی‌که ایران، با وضعیت کاملاً نابرابر زنان که در زیرشاخه سال‌های ریاست زنان در مشاغل وزارتی آشکار است، حتی گام کوچکی در راه ظرفیت‌سازی برای پذیرش حضور زنان در مشاغل ارشد دولتی برنداشته است.

در مجموع ایران، با کسب رتبه جهانی 141 در بین 145 کشور مورد بررسی، به‌هیچ‌وجه وضعیت مطلوبی در برابری جنسیتی ندارد. کشور افریقایی موریتانی، که جزو 10 کشور فقیر دنیاست و قدرت قابل توجهی به لحاظ اقتصادی و سیاسی در جهان ندارد، توانسته در برابری جنسیتی بین زنان و مردان در مرتبه‌ای بالاتر از ایران قرار گیرد. به عبارت دیگر، ایران با یمن به‌عنوان ضعیف‌ترین کشور این گزارش فقط چند رتبه فاصله دارد.

رد. این گزارش یک‌بار دیگر بر تحقق برابری حقوقی زنان و مردان برای پیشرفت و توسعه تاکید دا

· http://www.weforum.org/reports

http://reports.weforum.org/global-gender-gap-report-2015/

برای رنکینگ کشورها به لینک بالا مراجعه نمائید

برای دیدن وضعیت ایران به لینک زیر مراجعه نمائید.

http://reports.weforum.org/global-gender-gap-report-2015/economies/#economy=IRN