تنگناها و گره گاه های تفاهم هسته ای

نامش را تفاهم هسته ای گذاشته اند نه توافق . زیرا آگاهند که این قصه سر دراز دارد . تیم هسته ای ایرانی با "گلادیاتور جلوه دادن خود " و توپ را در زمین ایران به نمایش گذاشتن ، دلباختگان و شیفتگان فراوانی را به خیابان ها کشاندند و مارش بزرگ ملی گرایی را به یک فستیوال میهن پرستی تبدیل کردند . اگر ماجراجویی هسته ای حکومتیان به پایان رسد و این تفاهم به توافق بیانجامد ، به سود منافع ملی ایرانیان می باشد و به استقبال آن می رویم ، اما دل نگرانی در آنست که گویا " نه به دار است و نه به بار " .
اما براستی تنگناها و گره گاه های تفاهم هسته ای در کجا نهفته است ؟
هر چند که سه روایت و خوانش متفاوت از سوی ایران ، آمریکا و اتحادیه اروپا در این تفاهم نامه مشاهده می شود اما سه پارامتر اصلی اساس این تفاهم نامه می باشد . این سه پایه ، پایه های گره گاه های تفاهم هسته ای می باشد . هر چند که سه روایت و خوانش متفاوت از سوی ایران ، آمریکا و اتحادیه اروپا در این تفاهم نامه مشاهده می شود اما سه پارامتر اصلی اساس این تفاهم نامه می باشد . این سه پایه ، پایه های گره گاه های تفاهم هسته ای می باشد .

تنگنای یکم ؛ تحریم ها : تحریم ها مهمترین پارامتر و اساسی ترین گره گاه این تفاهم نامه هست . سبب اصلی که ایران و رهبر در هیجده ماه پیشین پای این مذاکرات نفس گیر هسته ای رفته و عقب نشینی کرده و شعار " انرژی هسته ای حق مسلم ماست " را بایگانی کرده ، و با ارایه نرمش قهرمانانه ، جام زهر سر کشیدند ، برداشتن تحریم ها با سرعت و برون رفت از این بحران کشنده اقتصادی بود . خامنه ای می گوید " تحریم‌ها باید در همان روز توافق به طور کامل لغو شوند. اگر قرار باشد لغو تحریم‌ها به یک فرآیند جدید مرتبط شود، اساس مذاکرات بی‌معنا خواهد بود؛ زیرا هدف از مذاکرات، برداشته شدن تحریم‌هاست." حکومتیان و رهبر می گویند در آخرین روزماه ژوین که توافق هسته ای امضا می شود باید کلیه تحریم ها برداشته شود . این یک امر امکان ناپذیر است . چرا ؟
یکم اینکه ؛ در تفاهم نامه آمده است که "ایران تغییرات لازم را در برنامه هسته ای خود انجام بدهد" سپس اگر آژانس تایید کند و از رفتار ایران راضی باشد ، بر اساس رضایت آژانس در یک دوره زمانی مناسب "اتحادیه اروپا و آمریکا اقدام به توقف تحریم ها می کنند." بنابر این مراحل زمان بری برای "توقف تحریم ها " وجود دارد . پس چگونه می توان در همان روز امضای قراداد امر "توقف تحریم ها " را اجرا کرد ؟
دوم اینکه ؛ سر چشمه تحریم ها از منابع زیر ناشی می شود:
۱- تحریم های آمریکا : تحریم های آمریکا عمدتا توسط گنگره تدوین شده است . و لغو آن فقط توسط گنگره امکان پذیر است نه دولت اوباما . فضای گنگره نسبت به تفاهم نامه و به ایران بسیار منفی است . نمایندگان مخا لف و جمهوری خواهان ، به گمانم ، با اوباما و جان کری نه تنها همسوی نخوا هند بود بلکه تا جایی که در توانشان باشد چوپ لای چرخ این تفاهم نامه خواهند گذاشت . چه گونه اوباما و تفاهم نامه لوزان از سد تحریم های گنگره عبور خواهد کرد ؟ این یک تنگنای باریک و پر سنگلاخی خواهد بود .
۲- تحریم های سازمان ملل : تنها ارگانی که توان لغو این دسته از تحریم ها را دارد " شورای امنیت سازمان ملل " می باشد . هر چند که پنج کشور اعضای دائم (آمریکا - روسیه- چین- بریتانیا - فرانسه ) که حق وتو دارند ، از امضاء کنندگان توافق نامه ژوین خواهند بود ، اما قوانین بین الملل و مناسبات بوراکراتیک دشوارتراز آنست که این امر مطابق با در خواست رهبر همزمان با امضای توافق نامه اجرا شود .توقف این دسته از تحریم ها نیاز به تصویب یک قطعنامه جدید در شورای امنیت می باشد.
۳- تحریم های اتحادیه اروپا نیز در یک "فرایند بوراکراتیک و زمان بر " امکان الغای آن می باشد .

تنگنای دوم ؛ عقیم کردن فعالیت های هسته ای ایران : پس از سخنان نهم آپریل رهبر و بیان " نه موافقم و نه مخالف " .آیت الله راه خدعه را گشوده و از اکنون فریاد ها آغاز شده که قرار است که " فقط بمب اتمی " نسازیم و سایر فعالیت ها به ویژه در بخش نظامی ادامه خواهد تافت .کیهان می نویسد اگر" قرار دیگر بر این باشد که ذخیره ۱۰ هزار کیلوگرمی اورانیوم غنی شده به ۳۰۰ کیلوگرم کاهش یابد، در این صورت قرار است آن پنج هزار دستگاه سانتریفیوژ دقیقا چه کاری را انجام دهند؛ چرخ کردن اورانیوم غنی‌ شده و تبدیل آن به اورانیوم غنی‌ نشده ؟ یا اینکه قرار است در یک طرف مشغول نمایش غنی‌سازی و در طرف دیگر مشغول خنثی‌سازی اورانیوم غنی شده باشیم؟ " .
آیا آقایان در زمینه کاهش ذخیره اورانیوم غنی شده و تعداد سانتریفیوژ و تبدیل پایگاه های راکتور آب سنگین اراک و مرکز غنی‌سازی فردو و ....به پایگاه های پژوهشی و خنثی سازی آن همکاری لازمه را خوهند کرد یا با امر خدعه از آن گذر خواهند کرد ؟

تنگنای سوم ؛ بازرسی ها : در تفاهم نامه لوزان تاکید می شود که : "آژانس باید به تمام پایگاه ها.... دسترسی داشته باشند." از سوی دیگر خامنه ای اصرار می ورزد : "مطلقاً نباید اجازه داده شود که به بهانه نظارت، به حریم امنیتی و دفاعی کشور نفوذ کنند و مسئولین نظامی کشور نیز به هیچ وجه اجازه ندارند که به بهانه نظارت و بازرسی، بیگانگان را به این حریم راه دهند." . آیت الله آشکارا می گوید کسی اجازه بازرسی ندارد و نباید "آژانس به پایگاه ها دسترسی داشته باشند.". این "بایدها و نباید ها" را چگونه می توان حل کرد ؟

هر چند که به ظاهر اظهار نظر " نه موافقم و نه مخالف " خامنه ای پس از یک هفته ، شگفت انگیز و بدور از احساسات و جنجال ها و هیاهوهای جهانی جلوه پیدا می کند ، اما وی رندانه و زیرکانه این مواضع را اتخاذ کرد . واشنگتن و اروپاییان به خوبی آگاه هستند که آیت الله دارای قدرت فراوانی است و بایک اشارت انگشت می تواند تمام ۱۸ ماه مذاکره نفس گیر را جابجا کند . آنان می دانند که اگر قدرت در کشور های ۵+۱ در چند نهاد مثل کنگره ، کابینه و .... توزیع می شود ، در ایران ساختار قدرت به گونه ای دیگر است و آقا حرف اول و آخر را می زند . پس مواضع وی رندانه و هدفمند بود زیرا :
۱- اگر این مواضع در روزهای آخرمذاکرات می گرفت ، کشور های ۵+۱ روی تیم ایرانی هیچ حسابی نمی کردند و مذاکرات در روند مبهمی به بن بست کشیده می شد .
۲- اگر در همان نخستین روز به تمجید و ستایش از نتایج مذاکرات لوزان می پرداخت ، طرف مقابل بر این گمان بود که فراوان داده است و به همین سند بسنده می کرد .
۳- با موضع " نه موافقم و نه مخالف " خامنه ای هم به نعل زد و هم به میخ کوبید .مذاکرات را به بن بست نکشانید و نیز راه چانه زنی را گشود و امکانات مانور گروه ایرانی را فراهم آورد . آیت الله رندانه سخن می گوید و سروده حافظ را به حقیقت نزدیک می کند
گرچه بر واعظ شهر این سخن آسان نشود / تا ریا ورزد و سالوس ، مسلمان نشود
اسم اعظم بکند کار خود ای دل خوش باش / که به تلبیس و حیل دیو ، سلیمان نشود

rezaalavim@yahoo.com
دوازدهم آپریل ۲۰۱۵