majidsedghi@yahoo.com
بهمن ماه ۱۳۵۷ برای همه ی آزاداندیشان ایرانی سالروز مرگ آزادی است , ولی همچنین می تواند یادآور آتش سوزی سینما ها به بهانه ی ( زدودن فساد از جامعه ) باشد , یعنی همان جامعه ای که امروز بیش از هرزمان دیگر درگرداب انواع و اقسام فسادها دست و پا میزند. سی و اندی سال پس از انقلاب ضد فرهنگی جمهوری اسلامی ایران امروزمی شود آن جمله معروف و مسخره ( ما با سینما مخالف نیستیم , با فحشا مخالفیم ) را به این شکل تصحیح کرد : ما با فحشا مخالف نیستیم , با سینما مخالفیم !
سینما ها زمانی یکی پس از دیگری به آتش کشیده شد که صنعت سینما سازی در ایران و بویژه در تهران پیشرفت قابل توجهی کرده بود . تعدادی از سینما ها به دلیل نوع ساخت وساز و نیز تجهیزات نمایش فیلم با بسیاری از سینماها در کشورهای پیشرفته برابری می کرد ند . در دو دهه ی چهل و پنجاه شمسی هرچند رقیب سرسختی مانند تلویزیون تلاش میکرد با برنامه های سرگرم کننده و نمایش فیلمهای باارزش کلاسیک تماشاگران سینما را به سوی خود جلب کند ولی این امر هیچگاه باعث نشد تا ساخت و ساز سینماها فراموش شود. پیش از آن بسیاری از دوستداران سینما در ایران برای تماشای فیلمهای باارزش سینما می بایست چند سالی بردباری می کردند تا شاید فیلم دلخواهشان به نمایش در آید ولی دیری نپائید که با رشد ساخت و ساز سینما درایران , نمایش فیلمهای خارجی همزمان با نمایش جهانی آن درایران با جهشی چشمگیر مواجه شد.
سینما در آغاز
از سال ۱۲۵۸ هجری قمری که نخستین سالنهای نمایش فیلم در ایران شروع به کارکرد تا سالهای سال مردم از دیدن فیلمهای روز جهان مجروم بودند و فیلمها زمانی به نمایش در می آمد که نمایش فیلمهای مذکور در جهان به پایان رسیده بود و تنها فیلمهای جدیدی که تماشاگران می دیدند فیلمهای مستند خبری بود . دراین میا ن خانبابا معتضدی که در فرانسه تحصیل کرده بود با خود دوربینی به ایران آورد . مدتی بعد درسال ۱۳۰۴ شمسی وی از مراسم تشکیل مجلس موسسان و سال بعد از مراسم تاجگذاری رضا شاه دو فیلم خبری گرفت که از این فیلمها به عنوان نخستین فیلمهای خبری ساخته شده در ایران نام برده می شود.
در برخی منابع گفته شده که نخستین سالن های سینما درایران به سال ۱۲۸۲ شمسی برمی گردد یعنی موقعی که میرزا ابراهیم خان صحافباشی در ماه رمضان حیاط پشتی دکان عتیقه فروشی خود را درخیابان لاله زار تهان برای نمایش فیلم آماده می کرد و یک سال بعد نخستین سالن عمومی سینما را درهمان نزدیکی و در خیابان چراغ گاز که بعدها امیرکبیر نام گرفت باز کرد .
لزوم ساخت سینما درایران زمانی احساس شد که مردم کم و بیش با این پدیده ی قرن بیستم از طریق نشریات و یا کسانی که به خارج از کشورمیرفتند آشنا شده بودند. از طرفی درجریان جنگ دوم جهانی نیروهای متفقین درایران بیش از هر زمان دیگر متوجه موقعیت سینماها درایران شدند . محمد تهامی نژاد نویسنده و مستند ساز درکتاب ( سینمای مستند ایران – عرصه تفاوتها ) چاپ ۱۳۸۱ در این مورد می نویسد :
در جریان جنگ دوم جهانی , ایران کشوری بی طرف – متمایل به آلمان – بود اما نیروهای متفقین در شهریور ۱۳۲۰ کشور را اشغال کردند و همراه آنان فیلمبردارهای رسمی دولت یا آژانسهای خبری با دوربینهای خود وارد ایران شدند ... درسالنهای نمایش متعلق به متفقین وانجمن های فرهنگی ( سالها قبل از تاسیس کانون فیلم ) آثار مستند را نمایش می دادند و اخبار بریتیش مووی تون با صدای ابوالقاسم طاهری از انگلستان معروف شد. فیلمبردارهای خارجی از آغاز اشغال در ایران فیلم خبری تهیه می کردند و ایرانیان نیز به دفاتر آنان رفت و آمد داشتند و به نحوی کارآموزی می کردند ... سفارت شوروی نیز در روستاهای شمال کشور فیلم نمایش می داد و فیلمبرداران شوروی اسنادی از شهرتبریز در دوه حکومت فرقه دموکرات را ثبت کرده اند ...
سینما و دوبله
سالهای طلایی ساخت سینما در ایران با رشد صنعت دوبلاژ درایران همراه بود. درسالهای ۱۳۲۰ زنده یاد اسماعیل کوشان تعدادی فیلم اروپایی را درترکیه به فرسی دوبله کرد ولی درنمایش عمومی این فیلمهاچندان موفق نبودند . در مقابل شاید بتوان گفت فیلمهایی که درایتالیا دوبله می شدند در ترغیب تماشاگران برای رفتن به سالنهای نمایش فیلم تاثیر بسیاری داشت . در دهه ی سی شمسی فیلمهای ایتالیایی ( گرگ مزرعه ) ساخته ی دوبلیو کوتی , ( آنا ) ساخته ی آلبرتولاتوادا و ( برنج تلخ ) ساخته ی جوزپه دسانتس – هرسه با شرکت سیلوانا مانگانو - و نیز فیلم ( فردا خیلی دیراست ) ساخته ی لئونید موگی با شرکت آنا ماریا پیرآنجلی با فروش بسیارخوبی درتهران و شهرستانها روبرو شد.
استقبال عمومی از فیلمهای دوبله شده به فارسی آنچنان بود که دیگر کسی رغبت به تماشای فیلمها به زبان اصلی نشان نمی داد. والبته تعدادی از فیلمهای مشهورو هنری سینما ساخته ی فیلمسازانی مطرحی چون ژان رنوار , میکل آنجلو آنتیونیونی , فریتس لانگ و غیره به زبان اصلی برای علاقه مندان به نمایش در می آمد . علاوه بردوبله فیلمهای ایتالیایی درایتالیا , دوبله تعدادی فیلم از کشورهای مختلف که در چند استودیوی دوبلاژ درتهران با کیفیت بسیار مناسبی انجام می گرفت باعث شد وارد کنندگان فیلمها ,دوبله درایران را بردوبله درایتالیا ترجیح دهند .
یادمان مولن روژ
برادران اخوان که ابتدا سینما مولن روژ را در سال ۱۳۳۵ درتهران تاسیس کردند , به تدریج وبرای نخستین بار درایران دست به تاسیس چند سینما ی دیگر کردند . فیلم افتتاحیه سینما مولن روژ در ۲۴ مهر ۱۳۳۵ , فیلم مشهور ( بند باز ) ساخته ی کارول رید وبا شرکت سه بازیگرمحبوب آن سالها برت لنکستر, تونی کرتیس و جینا لولوبریجیدا همزمان با نمایش جهانی آن بود. سینماهای زنجیره ای مولن روژ شامل هشت سینما بود که فیلمهای کمپانی پارامونت و یونایتد آرتیستز را وارد و در ابتدا به زبان اصلی برای علاقه مندان به نمایش در می آمد و سپس دوبله می شد.
فیلمهایی که درسینماهای مون روژ به نمایش در می آمد اکثرا در استودیوی دوبلاژ مولن روژ دوبله می شد و دراین سالها بود که بهترین فیلمهای جهان و عمدتا آمریکایی دراین سینما ها به نمایش درمی آمد. البته نمی توان منکر تاثیر دوبله فیلمها در استقبال مردم ازاین فیلمها شد.
استقبال تماشاگران از فیلمهای مولن روژ یاعث شد تا دیگرسینماها برای رقابت علاوه برانتخاب فیلمهای خوب , درمورد ورود تجهیزات جدید نمایش فلیلم اقدام کنند. درسال ۱۳۴۲ سینما سانترال مجهز به دستگاه هفتاد میلیمتری و صدای استروفونیک شد و درپی آن چند سینمای دیگر اقدام به وارد کردن تجهیزات جدید نمایش فیلم کردند .
افسوس که دوران خوش سینما روها دوام چندانی نداشت , و متاسفانه با رسیدن بهمن شوم ۱۳۵۷ سینما ها در آتش جهل و خرافه سوختند .
