اخلاق سوسیالیستی پدیده ای که اغلب فراموش می شود

سایت اخبار روز در تاریخ ۲۷ مرداد ۹۳ برابر ۱۸ اوت ۲۰۱۴ مصاحبه ای با اقای فریبرز رییس دانا اقتصاد دان چپ گرا و عضو فعال کانون نویسندگان ایران ، عضو کانون مدافعان حقوق کارگر واز چهره های شناخته شده ی چپ ایران با عنوان " سوسیالیسم راه رهایی و آزادی انسان است " ترتیب و منتشر نموده است همانگونه که مصاحبه کننده اذعان میدارد آقای رییس دانا همواره نظرات خود را با صراحت و روشنی بیان کرده اند و در این مصاحبه نقطه نظرات خود را در خصوص گذشته وآینده سوسیالیسم و نیروهای فعال داخل و خارج کشور ارایه نموده اند .
نگارنده این یادداشت کوتاه طی سال های دهه هفتاد خصوصا بعد از شروع اصلاحات و مشخصا از دوم خرداد 76 به بعد شاهد حضور موثر و شجاعانه ایشان در مراسم مختلف بزرگداشت ها و یادمان ها و سالگرد ها و مناسبت های دیگربوده و در پایبندی شان به آزادی و آرمان عدالت تردیدی ندارم ایشان همچنین از صاحبان قریحه سرشار در حوزه شعر و ادب و فعالین جدی کانون نویسندگان بوده وبه همین اعتبار در مجامع هنری و ادبی نیز از کاراکتر ویژه ای برخوردارند . با وجود تمام این ویژه گی ها ی مثبت که البته ایشان نیازی به بر شمردن آن ها از سوی دیگران ندارند در برخی از واکنش های شان از جمله در همین مصاحبه آنجا که به فعالیت و گرایش برخی از فعالین چپ در خارج از کشور که به گفتمان دیگرگونه از سوسیالیسم رسیده اند می پردازد از دایره انصاف خارج شده و آن نوع از پرنسیب های اخلاقی که لازمه شخصیت این کوشنده گان آرمانخواه است را به کنار نهاده اند .ضروری است خاطر نشان سازم در سپهر سیاسی چپ داخل کوشنده گان دیگر که مواضع تقریبا منطبق با ایشان داشته اند نیز از این عارضه مبرا نبوده و در فرصت های مختلف رفتار یکسانی نشان داده اند و بدیهی است که منظور نگارنده نقد اندیشه و حتی ابطال منطقی طراحان فکر و اندیشه نیست بلکه استفاده از واژه گان و الفاظ نامناسب توام با عدم مطرح نمودن دلایل متقن و صرفا سود جویی از کلمات پر آه و تاب است . آیا گذشته ما فراموش شده است و گفته های آنهایی که خود را معادل تمام تاریخ چپ کشور تلقی می کردند و منتقدین خود را با الفاظی نظیر تربچه های پوک نوازش می کردند حال بسیاری از کسانی که پیروان همان سنت اند آقای خلیق را تواب نظام سرمایه داری میخوانند و خود هیچ گاه نمی گویند که آن فرماسیون اقتصادی اجتماعی که آقای کیانوری فروپاشی اش را مثل بازگشت سرمایه داری به فئودالیسم غیر ممکن و مضحک می شمرد کارش به کجا انجامید .
باری جناب ایشان در پاسخ به سوآل اخبار روز که می پرسد :
سوسیالیسم شکست خورده و جز دیکتاتوری و نابرابری به بار نیاورده است بنابر این برای ما راه دیگری نمی ماند جز اینکه طرفدار انسانی کردن و عادلانه کردن همین سرمایه داری باشیم این سخن بسیاری از چپ ها و سوسیالیست های سابق است که اکنون از آن مرام جدا شده اند در برابر این استدلال و انتخاب چه می گویید ؟
با اندکی دقت به محتوای سوال بالا قابل درک است که منظور طراح سوآل بالا از بسیاری از چپ ها و سوسیالیست های سابق چه کسان و سازمان هایی هستند اما در این فاز طراح سوآل به مقصود خود نایل نمی شود چرا که آقای رییس دانا آدرس را درست در نمی یابد و پس از بر شمردن نارسایی ها و بی عدالتی های نظام سرمایه داری به چپ های مذبذبی میرسند که نه کمونیست هستند و نه کارگری و چند رقم زیر اعشارند و در اینجا کسی انان را را جدی نمی گیرد بنابراین اینان نمی توانند معادل بسیاری از چپ ها و سوسیالیست های سابق تلقی شوند
در ادامه مصاحبه سوآلاتی در خصوص ماهیت دولت شوروی و علل فروپاشی ان مطرح و ایشان پاسخ های را بیان می کنند که صحت و منطقی بودن تمتم وکمال آن موضوع این یادداشت نیست گرچه در آنها نارسایی های مشخصی مشهود است .
واما بالاخره مصاحبه کننده محترم سوآل اصلی خود را که من به شکلی شهودی احساس می کنم هدف اصلی یا سوال اساسی این مصاحبه بوده است را مطرح می نمایند و نقل به مضمون اش این است سوسیالیسم دموکراتیک را چگونه ارزیابی می کنید ؟
پاسخ استاد بسیار موجز و آیه وار است آنجا که در کلماتی کوتاه صاحبان این ایده را آقایان واداده لیبرال دموکراسی که هیچ طرح و برنامه یی ندارند و اگر نبودند دو حزب آلمانی و ایتالیایی که این اصطلاح را ابداع کرده اند اینها چه داشتند ؟ ! و بعد لطف می فرمایند که : البته برنامه های اینها را شنیده ایم و دانسته ایم که هیچ برنامه وراه کاری برای مسائل اجتماعی ندارند
متاسفانه این کوچک شمردن دیگرانی که دارای اندیشه متفاوتی هستند با واکنش منفی بسیاری از علاقندان خود ایشان مواجه می شود چرا که لحن استاد به گونه ای ست که نیازی به رفتن سر اصل مطلب و خواندن برنامه و راه کار سازمانی که ریشه های ان به رغم شرایط حاکم بر میهن عمیق تر از ان است که با الفاظ تحقیر امیز نادیده انگاشته شود ، نداشته اند و تنها از شنیده ها در باره آنان قضاوت کرده اند. همانگونه که اشاره کردم این هیچ انگاری و کم بها شمردن دیگرانی که از سیستم فکری استاد تبعیت ندارند نزد برخی از دوستان گرمابه و گلستان ایشان هم اینجا و آنجا مشاهده و البته با عنایت به سایر جنبه ها و شرایط میهن نادیده گرفته می شود . باری در خصوص نقد سوسیالیسم دموکراتیک مطلب قابل توجهیارایه نمی شود الا مشتی برچسب با طعم ادبیات جزمی اما جایی می فرمایند مگر سوسیالیسم غیر دموکراتیک هم داریم ، سوسیالیسم در ذات خود دموکراتیک است اما شگفت که خودشان در ادامه به جنبه هایی از حکومت شوروی و کوبا و ونزوئلا می پردازند و نقد دارند که چیزی نیست مگر همان فقدان جنبه های دموکراتیک در ساختار آن احزاب . ذکر این نکته ضروری است که سازمان فداییان خلق اکثریت در اسناد خود جنبه های مختلف برنامه خود را که بازتاب حاکمیت تز سوسیالیسم دموکراتیک در دیدگاه های ان می باشد را در سایت رسمی خود منعکس نموده و آقای رییس دانا و سایر همفکران می توانند بدان مراجعه و نقد های اصولی خود را مطرح نماین و به شنیده ها اکتفا و اهتمام ننمایند .
همانگونه که اشاره شد ایشان عملا در طی توضیحات شان نقد های بر کوبا و توصیه هایی برای انقلابیون حاکم بر ونزوئلا دارند از جمله دستگاه دولتی کوبا را به تلاش در راه بسط و توسعه دموکراسی سوسیالیستی ترغیب می نمیند و فقدان این مکانیسم را علت پا نگرفتن دموکرراسی نوین مردمی در انجا می دانند نیز توصیه دارند به رهبران ونزوئلادر دفاع از آزادی ها فردی و حقوق دموکراتیک زنان و کودکان و همه آن نکاتی که در سیستم های بسته ی سوسیالیسم قبلا موجود وجود خارجی نداشت و درست به همان دلیل احزاب چپ و کمونیست به تدریج به احزابی بوروکرات و مرده تبدیل شدند حال اگر در احیای سوسیالیسمی که علیرغم تمام جانفشانی ها و قهرمانی ها که بسیاری از نکات برجسته انرا خود اقای رییس دانا بر شمرده اند جنبه های مغفول و مارکسی حزب سوسیالیستی گنجانده شود زائده لیبرالیسم خواهد شد ؟ . تاریخ تراژیک سوسیالیسم نوع به اصطلاح بلوک شرق و مشخصا اتحاد شوروی و نبود روند های دموکراتیک در جامعه و سانترالیسم حزبی به چه فرجام مصیبت باری انجامید نادیده گرفتن ناکارآمدی حزب و دولت های آن نوع سیستم ها و عوامل خارجی را دلیل یا دلایل عمده فروپاشی انگاشتن هنوز به اشکال خفیف خود خریدارانی دارد اما راز پیشرفت و پیشبرد آلترناتیو سوسیالیسم نه در چسبیدن به توهمات نوستالژیک بلکه نقد بی رحمانه آن تئوری هایی است که در آزمون تاریخ در جلوی چشمان ما مردود شده اند و البته پذیرش ان ها شهامت می خواهد در این مصاحبه
کاستی ها ی دیگری هم هست و آن روش مصاحبه گر است که مطلب را پیچانده و به نوعی در بی ارج نمودن تفکر جریانی که دل خوشی از ان ندارد مشارکت دارد و در واقع مصاحبه گر در پی تکمیل مفروضات خویش سراغ شریک فکری اش رفته است که عملی بی فایده است و می شد به جای مصاحبه مقاله ای از جناب رییس د انا درج نماید
با تقدیم احترام
کاووس آشوری