majidsedghi@yahoo.com
خشونت های مذهبی – بویژه از سوی مسلمانان تند رو – در سالهای اخیر توجه ی سینماگران و نیز کارگردانان تلویزیونی جهان را به خود جلب کرده است . داستان فیلم ( تیمبوکتو ) ساخته ی عبدالرحمن سیساکو که چندی است بر پرده ی سینماهای فرانسه آمده در دوره ای نه چندان دور در شهرتیمبوکتو در کشور مالی اتفاق می افتد یعنی زمانی که این شهر در زبر یوغ جهادگران اسلامی بود ( بعدها با یاری کشورفرانسه و دولت مالی این جهاد گران رانده شدند , در حالی که دراین مدت بسیاری از بناهای تاریخ و مظاهر فرهنگی شهر را نابود کرده بودند ) :
مردی به نام ( کیدان ) در تپه ای مشرف به شهر با همسرش ساتیما و دخترش تویا و پسرک دوازده ساله ای که چوپان است زندگی شادی را می گذرانند. ولی درشهر, ساکنان تیمبوکتو در برابر جهادگران توان ایستادگی ندارند و در رنجی عمیق بسرمی برند.
بی حجابی , موسیقی , آوازخواندن , سیگارکشیدن , بازی فوتبال و حتی خندیدن ممنوع است . جوان ها که از بازی فوتبال منع شده اند بناچار تنها به نوعی پانتومیم بسنده کرده و با یک توپ خیالی بازی می کنند .ستمی که بیش از هرچیز به زنان وارد می شود آنان را به تدریج به سایه ای تبدیل می کند که نمی بایست دم بزنند. دراین میان برای کیدان و خانواده اش نیز این زندگی شاد و بدور از هیاهوپایدارنمی ماند و بزودی سرنوشت او با ساکنان تیمبوکتو گره میخورد .
خشونت درون
هرچند تم اصلی فیلم خشونت است ولی این خشونت در درون داستان است و کارگردان برای به تصویرکشیدن خشونت ها از نماهای درشت پرهیز کرده ا ست و تنها می توان از طریق گفت و گوها و یا چهره های مردمی که ناجوانمردانه ستم می بینند این خشونت را بخوبی دید . فیلم با فرار یک آهو که توسط وانت جهادی ها تعقیب می شود آغاز میگردد و بدون آنکه کشتن آهونمایش داده شود به پایان می رسد. درصحنه ای دیگر یک گاو متعلق به کیدان با نیزه کشته می شود.
در تیمبوکتو همه به نوعی یک شکار محسوب می شوند – حیوان و یا آدم تفاوتی ندارد – جهادی ها سوار برموتور ویا وانت کوچه به کوچه به دنبال شکارهستند . درصحنه ای از فیلم زمانی که صدای موسیقی و آواز یک زن از درون خانه ای شنیده می شود تنی چند از جهادی ها گوشهای خود را به دیوار خانه می چسبانند و یکی از آنها با تلفن راپرت می دهد . این صحنه می تواند یادآور انقلاب جمهوری اسلامی باشد که پاسداران با یورش به میهمانی ها تلاش میکردند هرنوع موسیقی را برای ایرانی ها حرام حلوه دهند . کاری که چندین سال بعد سرمشق خوبی برای گروههایی مانند جهادگران اسلامی در مالی شد .
درصحنه دیگری از فیلم زن آوازه خوان می بایست چهل ضربه شلاق را تاب بیاورد . و او درحالی که تازبانه ها را می پذیرد آواز نیز می خواند . با این حال به نظرمی رسد کارگردان به طورکلی نخواسته اسلام را نفی کند و بیشتر به تند روهای اسلامی حمله کرده است . در فصلی از فیلم زما نی که جهادگران به درون مسجد می آیند یک نفرمی گوید : شما با این وضع , یعنی با اسلحه و کفش وارد خانه خدا شده اید و این خوب نیست . یکی از جهادی ها در جواب می گوید : ما جهاد می کنیم . و مرد می گوید : شما اینجا آمده اید که جهاد کنید , درخانه خدا. ما در یک شهر مذهبی زندگی میکنیم و الان نیز ساعت دعا و نماز است . مامی خواهیم درکمال آرامش دعا کنیم.
موفقیت سیساکو
کارگردان فیلم متولد 1961 در موریتانی است . پس از گذراندن دوران کودکی در مالی به انستیتو فدرال دولتی سینما در مسکورفت اولین فیلم کوتاهش به نام (اکتبر) را درمسکو ساخت که درسال 1993 در بخش نوعی نگاه جشنواره فیلم کن به نمایش در آمد. پس از ساخت فیلم ( زندگی در روی زمین ) درسال 1998 , در سال 2002 در جشنواره کن با فیلم ( درانتظارخوشحالی ) شرکت کرد که به جایزه منتقدان بین المللی دست یافت . او دراین فیلم ناتوانی دولت های آفریقایی و نیز سیاست های ضد مهاجرت کشورهای غربی را محکوم کرد.
سیساکو با ر دیگر به روابط شرق و غرب واین بار در فیلم BAMKO پرداخت که درسال 2006 دربخش خارج از مسابقه جشنواره کن به نمایش درآمد. آخرین فیلمش تیمبوکتو- که همچنین ( اندوه پرندگان ) نیز نامیده می شود - دربخش رقابتی جشنواره کن 2014 راه یافت که نخستین فیلم آفریقایی دراین بخش بود . این فیلم جایزه هیات داوران و جایزه فرانسوا شاله را ربود . همچنین در جشنواره فیلم سیدنی استرالیا و تورنتو نمایش داده شد. گفته شده که این فیلم به عنوان بهترین فیلم خارجی زبان نیز برای آکادمی اسکار امسال فرستاده شده است .سیساکو داستان فیلم را الهام بخش از ماجرایی می داند که در ژوئیه 2012 در شهر کوچک QGUELHOK در مالی اتفاق افتاد و یک زن و مرد جوان را به جرم اینکه بدون ازدواج صاجب فرزند شده بودند سنگسار کردند . سنگسارکردن این دو موقعی شروع شد که ابتدا دو حفره برروی زمین ایجاد کردند و سپس آنها را درون حفره ها قراردادند و شروع به سنگسار کردن آنان تا زمان مرگشان کردند.
درواقع شوک سنگسار کردن این زن و مردجوان که در رسانه های عمومی بسیار مطرح شد باعث شد تا سیساکو این فیلم را بسازد. کارگردان فیلم را در نزدیکی مرز مالی در شرق موریتانی فیلمبردار کرد . بخشی از فیلم هم در شهر کوالاتا موریتانی فیلمبردارشد . برای اینکه فیلمبرداری در شرایط امنی انجام گیرد سیساکو از ارتش موریتانی یاری خواست و ارتش نیز پذیرفت .