ادبیات و نسل دوم مهاجرین ایرانی

نسل دوم ایرانیان مهاجر، اگرچه در زمینه‌های گوناگون موفقیت‌های چشم‌گیری نصیب‌شان شده است، اما، جامعه ایرانی مهاجر، تنها زمانی دست به هیاهو و شوق و ذوق می‌زند که در زمینه‌های علمی و فنی کامیابی به دست آمده باشد. در بین نسل دوم، کم نیستند دختران و پسرانی که در هنر و از آن جمله در ادبیات توانسته‌اند، رقیب‌های خود را پشت سر بگذارند و جایزه‌های ادبی را از آن خود کنند. ولی، دریغ و افسوس که رسانه‌های ایرانی مُهر سکوت بر لب دارند و از آنها یاد نمی‌کنند. فراموشی رسانه‌های ایرانی؛ چه داخل ایران و چه در خارج، نشان اهمیت ندادن آنان به حوزه‌ی ادبیات است. البته که برای رسانه‌های ایرانی خودی و غیرخودی، حرف اول را می‌زند. به رسانه‌های خارج از کشور نگاه کنید، (از رسانه‌های داخلی توقعی ندارم) هرگاه یکی از به اصطلاح اصلاح‌طلب‌ها حتا نامزد جایزه‌ای می‌شود، بوق و کرنای آنان گوش فلک را هم کر می‌کند. انگار رسانه‌های ایرانی با نسل دوم ایرانیان مهاجر که در حوزه‌ی ادبیات و هنر، کار می‌کنند، (موسیقی شاید استثنا باشد) قهر کرده و یا به کلی برای‌شان مطرح نیست که کدام جوان ایرانی با زبانی غیر از زبان مادری، کدام موفقیت نصیب‌اش شده و یا چه جایزه‌ای دریافت کرده است.

در سال جاری میلادی، یکی از ایرانیان نسل دوم مهاجر، در حوزه‌ی ادبیات، نه یک بار که دو مرتبه، جایزه‌ی ادبی دریافت کرده که رسانه‌های ایرانی، حتا آنهایی که در آمریکا و به ویژه در لس‌آنجلس فعال هستند، چشم بر این کامیابی ادبی بسته‌اند و به هیاهویی دل خوش دارند که بی هنری محض است.


سولماز شریف

پدر و مادرش ایرانی‌اند و در استانبول متولد شده است. ناگزیری روزگار او را به آمریکا می‌برد.

پس از تحصیلات دبیرستان، در دانشگاه‌های نیویورک، و برکلی درس خوانده و سال جاری علاوه بر چندین جایزه که پیش از این دریافت کرده بوده، دو جایزه دیگر هم بر افتخارهای ادبی خود افزوده است. بورس تحصیلی دانشگاه استنفورد را دریافت کرده بود که اکنون هم در همان دانشگاه مشغول تدریس ادبیات است. از سیزده سالگی نوشتن را شروع کرده و در نشریه‌های مشهور ادبی آمریکا؛ the Kenyon Review, jubilat, Gulf Coast, Boston Review, Witness and other publications آثارش منتشر شده است.

***

سولماز شریف، یکی از پنج نفری است که در سال 2014 برنده‌ی بورسیه تحصیلی Ruth Lilly and DorothySargent Rosenberg Poetry شده است که توسط بنیاد شعر و مجله‌ی شعر اعلام شده است. مدیر مسئول این بنیاد در بیانیه خود می‌گوید: “هدف از اعطای این جایزه بزرگ که ویژه شاعران جوان بین 21 تا 31 ساله است، تشویق آنان به مطالعه، پژوهش و نوشتن است. آثار هر یک از این پنج نفر که برندگان امسال هستند، درگیر مسایل اجتماعی هستند که هر روز در برابر چشمان ما رخ می‌دهند. آفرینش‌های اینان بازتاب صداهای خاموش درون و بیرون متن‌اند که حاشیه‌های خاموش را چنان شاداب می‌کنند که گویا آرزوهای به زبان نیامده نیز تحقق یافته‌اند. در این معنا، آنان به جهان اعلام می‌کنند که ادبیات «خبر» است، «خبر»‌ی که هرگز کهنه و فرسوده نمی‌شود”.

در پایان بیانیه سردبیر مجله شعر آمده است: “اینها گروهی شگفت‌انگیز از جوانان هستند. زیباشناسی و نگرانی‌های آنها متفاوت است، اما گوهرهای درخشان و با استعدادی می‌باشند که من با استفاده از کلام درخشان امرسن به ویتمن، ورود آنها به راه پیش رو که بی تردید، پیش‌زمینه‌ای بس طولانی داشته است، خوش آمد می‌گویم. راهی که شروع شده تا دوران هنری درخشانی را برای‌شان رقم بزند.”

***

سولماز شریف در سال 2014 برنده‌ی جایزه‌ی «بنیاد رونا جف» هم شده است. در بیانیه اعلام برندگان آمده است:”برای بازشناسی نقش و شرکت زنان نویسنده در اعتلای جامعه و فرهنگ‌مان، بنیاد «رونا جف» بیستمین جایزه‌ی سالانه خود را بر اساس برنامه‌ای انتخاب کرده است که مبتنی بوده بر شناسایی، هویت‌یابی و حمایت از زنان نویسنده‌ای که استعدادهای استثنایی زمانه می‌باشند. تأکید ما نیز بر آثار منتشر شده این افراد بوده است. این جایزه در سه حوزه‌ی داستان، شعر و خلاقیت اعطا می‌شود تا شرایط نوشتن برای نویسندگان جوان فراهم شود. باشد که با پژوهش و نوشتن، موقعیت حمایت از کودکان که یکی از هدف‌های اصلی این برنامه بوده است، برجسته شود.

سولماز شریف در دانشگاه برکلی موفق به کسب لیسانس ادبیات شد و از دانشگاه نیویورک فوق لیسانس هنرهای زیبا را گرفت. سپس بورسیه دانشگاه استنفورد را گرفت و در همان جا هم اکنون ادبیات تدریس می‌کند. اکنون در حال کار کردن روی مجموعه شعری است به نام «نگاه». این کتاب بازنویسی فرهنگ لغت وزارت دفاع آمریکا است. این کتاب در واقع مکمل واژه‌نامه‌ی آکسفورد می‌باشد. اما آنچه شریف در کتاب «نگاه» انجام می‌دهد، نه تنها توجه به سوء‌استفاده نظامی‌ها از روش اورولی* زبان است که از همان واژه‌ها برای روشن شدن معنای نهایی‌شان در شکل سوء استفاده شده سیاسی‌شان می‌باشد. شعر «نگاه» به صورت دوگانه طرح شده که به صورت دوئل با هم در مبارزه هستند: یکی خشونت است علیه مردم که با بررسی زبان معین می‌شود و دیگری خشونت زبان علیه خود زبان.

سولماز که آمریکایی ایرانی تبار است، در حال تدارک انتشار دومین مجموعه شعر خود می‌باشد که شعری است مستند درباره‌ی انقلاب ایران. او با پول این جایزه، سفری به ایران داشته به این نیت که با شاعرهای اکنون ایران گفتگو، شعر مدرن ایران را انتخاب و ترجمه کند. تصمیم دارد که باقیمانده پول جایزه را برای امرار معاش خود استفاده کند تا از میزان کار روزانه اجباری برای کف دست نانی بکاهد و بتواند به پژوهش، نوشتن و سرودن بپردازد.

***

در شرایطی که کمتر کسی میان ایرانیان ساکن خارج و حتا رسانه‌های ایرانی به موضوع گوانتانامو پرداخته است، سولماز نه تنها در این مورد شعر گفته که در شعرهای دیگرش هم به طور پیگیر درگیر مسایل ایران است؛ دوران پُر جوش و خروش بعد از بهمن پنجاه و هفت، فرار انقلابی‌های آن روزها به خارج از کشور برای نجات جان خویش و جنگ و آسیب‌های ناشی از آن در شعرهای سولماز شریف طرح شده‌اند. ترجمه شعرهای سولماز به فارسی، دشوار می‌باشد و شاید به همین خاطر هم تاکنون خودش تلاشی برای برگردان آنها به زبان مادری نکرده است. شعر گوانتانامو را به طور آزاد ترجمه کرده‌ام و کوشش شده که به متن اصلی وفادار بمانم و بازسرایی به شیوه‌ای شده که معنای شعر واژگون نشود.

گوانتانامو

سلیم عزیز،

حالت چطوره؟ آنها با تو کردند؟

به شدت نگران‌ام. تازگی، موهای‌ام حتا پوست‌ام.

دکتر می‌گوید که این‌ها .

باورشان کردم. این نمی‌بایست

خواهشمندم نگران نباش

در حیاط، پروانه‌ها به مادرهای‌ات داده‌اند

یادت هست؟

چیزهایی همراه نامه فرستادم – نان‌ها را

تنها برای تو پختم. لطفن نوش جان کن. چرا می‌خواهی

تجدید فراش کنم؟ من گفتم

و او نمی‌توانست

من هرگز نمی خواستم .

عزیزم، آوازی را می‌خوانم که تو دوست داشتی و

راهِ رفته را به یاد داشته باش

” ” تنها برای تو

نگه می‌دارم.

با مهر و ارادت

پانوشت:

*) اورولی Orwellian یک صفت است که به رفتارها و سیاست‌های کنترلی به وسیله تبلیغات، پایش و شنود، اخبار نادرست، انکار حقیقت، و دستکاری گذشته اشاره دارد، که توسط حکومت‌های سرکوبگر مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این وضعیت و شرایط اجتماعی را جرج اورول در رمان‌هایش، به ویژه کتاب 1984 توصیف کرده است، و به همین خاطر، به آن اورولی یعنی منسوب به اورول می‌گویند.

منبع:

* عباس شکری دارای دکترا در رشته ی “ارتباطات و روزنامه نگاری”، پژوهشگر خبرگزاری نروژ، نویسنده و مترجم آزاد و از همکاران تحریریه شهروند در اروپا است.

Abbasshokri @gmail.com