شرق: فهرست سوانح هوایی ایران دیروز با مرگ ۳۹ مسافری که قصد داشتند از تهران عازم طبس شوند طولانی‌تر شد. هواپیمای «ایران۱۴۰» شرکت هوایی سپاهان حدود ساعت ۹:۲۰ صبح در حالی‌که هنوز اوج نگرفته بود در شهرک آزادی سقوط کرد. محل حادثه نزدیک منطقه‌ای است که در ۱۵آذر سال۸۴ هواپیمای «سی۱۳۰» حامل خبرنگاران سقوط کرد و تمامی سرنشینانش جان باختند. علت حادثه هنوز مشخص نشده است و طبق روال معمول در این حوادث باید جعبه‌های سیاه هواپیما که هر دو در محل پیدا شده‌اند، بررسی و اطلاعات آنها استخراج شود. این هواپیما که ۴۰ مسافر و هشت‌خدمه شامل دوخلبان، دومهماندار، دونفر گروه فنی و دونفر گارد امنیت پرواز داشت، لحظاتی بعد از بلندشدن از باند فرودگاه مهرآباد دچار حادثه شد و سقوط کرد. هواپیما هنگام سقوط به دیوار بتنی صنایع هواپیمایی، واقع در ابتدای شهرک آزادی و سپس درختان برخورد کرد اما هیچ ساختمانی در مسیرش قرار نداشت. لحظاتی بعد شعله‌های آتش زبانه کشید و دودی غلیظ محوطه را فراگرفت. دوربین‌های مداربسته ترافیکی لحظه وقوع حادثه را ثبت کرده‌اند. به گفته سردار احمدی‌مقدم -فرمانده نیروی انتظامی- در این فیلم‌ها مشخص است یکی از موتورهای هواپیما هنگام سقوط آتش گرفته. محمد ایلخانی، مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها گفت: «هواپیما هنگام بلندشدن از انتهای باند فرودگاه مهرآباد یک موتور خود را از دست داد و در شمال جاده مخصوص کرج سقوط کرد.» وی افزود: «خلبان در آخرین لحظات با برج مراقبت تماس گرفت البته آخرین تماس خلبان کوتاه بود اما هنگامی که هواپیما از زمین بلند شد خلبان صحبت مختصری با برج داشت و اعلام مشکل کرد.» حبیبی، معاون استاندارد پرواز هواپیمایی کشور نیز گفت: «این هواپیما در ساعت 9:20 از فرودگاه مهرآباد پرواز کرد اما به تقاضای برج مراقبت گردش به چپ نکرد و به سمت راست رفت و در نتیجه داخل منطقه سقوط کرد.»
روایت شاهدان
یکی از کارمندان شرکت چاپ و نشر که دقیقا روبه‌ر‌وی محل حادثه است، به خبرنگار ما گفت: «زمان حادثه، ساعت 9:18 بود، چون کارمندان ساعت می‌زنند زمان را دقیق یادم مانده است. صدای عجیبی پیچید. بالا را نگاه کردم و دیدم هواپیمایی به حالت سراشیب و بسیار نزدیک زمین حرکت می‌کند. اول فکر کردم به سمت شرکت ما می‌آید. دود شدیدی از انتهای آن بلند می‌شد، بعد آتش گرفت. آتش خیلی زیاد بود، هواپیما همین‌طور به‌صورت سراشیب آمد و بعد وسط بلوار به درخت‌ها برخورد کرد. نمی‌دانم خلبان هواپیما را منحرف کرد و به سمت فضای سبز پادگان نظامی که دقیقا روبه‌رویش بود برد یا اینکه خود هواپیما منحرف شد اما دیدم ابتدا به چند درخت وسط بلوار برخورد کرد و بعد به سمت دیوار پادگان رفت. چندثانیه بعد صدای مهیبی بلند شد دیگر مطمئن شدم سقوط کرده است شعله‌های آتش بلند شد و بعد هم صدای چند انفجار پی‌درپی آمد. وقتی به سمت محل حادثه دویدم، دیدم تکه‌های هواپیما به سمت بلوار پرت شده است. بلافاصله سربازان نیروی هوایی محل را بستند. آتش‌نشانی هم آمد. شاید به پنج‌دقیقه نرسید. از شعله‌های آتش و انفجاری که رخ داد معلوم بود کسی زنده نمی‌ماند.» سربازی که در پادگانی در نزدیکی محل حادثه خدمت می‌کند نیز به خبرنگار ما گفت: «وقتی هواپیما نزدیک شد، آژیر پادگان به صدا درآمد. متوجه شده بودند هواپیما به سمت پادگان می‌آید. بلافاصله آماده‌باش اعلام کردند. صدای مهیبی در پادگان پیچید و شیشه‌های ساختمان ریخت. همه‌چیز ثانیه‌به‌ثانیه اتفاق می‌افتاد. قسمتی از درخت‌ها آتش گرفته بود. بلافاصله به آنجا رفتیم اما امکانات پادگان پاسخگوی آن همه آتش نبود. به آتش‌نشانی خبر دادیم، همزمان نزدیک به پنج‌ایستگاه آمدند و با تجهیزاتی که داشتند، سعی کردند آتش را خاموش کنند. دود آنقدر زیاد بود که آتش‌نشانان مرتب جایشان را با هم عوض می‌کردند. دستور آمد بلوار «شیشه مینا» را ببندیم اول ما این کار را کردیم و بعد نیروهای امداد، سپاه و یگان‌ویژه به محل رسیدند. خوشبختانه در آن قسمت پادگان، ساختمانی نبود و سربازی هم در آنجا نبود؛ به ما آسیبی وارد نشد وقتی آتش مهار شد دیدیم گودالی بزرگ بر اثر سقوط ایجاد شده است و هواپیما در همانجا منفجر شده و اجساد هم سیاه و سوخته و غیرقابل‌شناسایی در آن محل بودند.» او ادامه داد: «چندنفر بودند که به‌شدت سوخته بودند، آنها به‌خاطر اینکه بعد از انفجار از هواپیما پرت شده بودند فقط دچار سوختگی شده و نمرده بودند که به بیمارستان منتقل شدند. تا جایی که متوجه شدم امداد هوایی آنها را برد البته نمی‌توانستند حرف بزنند و به‌شدت سوخته بودند.»پسر نوجوانی به نام اشکان که زمان حادثه برای رفتن به کلاس تقویتی از محل می‌گذشت، نیز گفت: «سوار ماشین بودم، روی صندلی شاگرد نشسته بودم، تقریبا در 200متری ما چیزی سقوط کرد راننده سریع ترمز کرد. پیاده شدم و دیدم آتش در پادگان شعله‌ور است. صدای انفجار خیلی مهیب بود.» یکی دیگر از شاهدان که خود را از تهرانسر به محل حادثه رسانده بود نیز توضیح داد: «من کارمند شهرداری هستم، مشغول کار بودم که یکدفعه صدای مهیبی را شنیدیم انفجار شدید بود، دود از تهرانسر دیده می‌شد شیشه‌های محل کارم شکست، مطمئن هستم در ساختمان‌های شهرک آزادی هم شیشه‌ها شکسته است.»
عملیات امداد
پس از وقوع این حادثه عده زیادی در نزدیکی محل سقوط تجمع کردند تا از نزدیک شاهد واقعه باشند. دیوار «صنایع هواپیمایی» در محل سقوط کاملا تخریب شده و تکه‌های سیمانی آن به وسط بلوار پرتاب و قسمت‌هایی از آسفالت خیابان نیز کنده شده بود. ماموران به‌محض رسیدن به محل، نوار زرد رنگی را 12متر جلوتر از محل حادثه کشیدند و سربازان نیروی انتظامی برای متفرق‌کردن مردم به صف ایستادند. خودروهای آتش‌نشانی کنار دیوار توقف کردند و آتش‌نشانان دست‌به‌کار شدند. مهار شعله‌ها زیاد طول نکشید و حدود یک‌ربع بعد از حضور ماموران، حریق خاموش شد اما لکه‌گیری زمان زیادی لازم داشت. بوی سوختگی شدید در فضا پیچیده بود و افرادی که در محل حضور داشتند به‌شدت سرفه می‌کردند. بعد از مهار آتش، آتش‌نشانانی که به محل سقوط رفته بودند یک‌به‌یک به‌دلیل دودگرفتگی خود را کنار خودروها می‌رساندند و جای خود را با همکارانشان عوض کردند. جرثقیل‌هایی هم برای جابه‌جایی بلوک‌های کنده‌شده به محل آورده شده بود که مشغول به کار بودند. تکه‌های هواپیما در پیاده‌روهای بلوار «شیشه مینا» به چشم می‌خورد و قسمتی از بال هواپیما دقیقا وسط بلوار افتاده بود. جلال ملکی- سخنگوی سازمان آتش‌نشانی- توضیح داد: «ستاد فرماندهی آتش‌نشانان بلافاصله پس از وقوع حادثه، هفت‌ایستگاه را در نزدیک‌ترین موقعیت به محل سقوط هواپیما که در خیابان شیشه مینا قرار داشتند، اعزام کرد و آتش‌نشانان بلافاصله موفق به مهار و اطفای کامل حریق این هواپیما شدند.» همچنین امدادگران سازمان هلال‌احمر و ماموران نیروی انتظامی نیز با حضور در محل برای امدادرسانی دست‌به‌کار شدند. امین صابری‌نیا- رییس اورژانس کشور- نیز گفت: «چهاردقیقه بعد از حادثه دو دستگاه اتوبوس آمبولانس و شش‌دستگاه آمبولانس در محل حاضر شدند اما متاسفانه اکثر مسافران هواپیما فوت شده بودند.»در نهایت10مصدوم حادثه با استفاده از بالگرد به بیمارستان‌های پیامبران و امام‌خمینی(ره) و درمانگاه ساها منتقل شدند. زهره شکاری یکی از مصدومانی است که به‌دلیل 60درصد سوختگی به بیمارستان امام‌خمینی(ره) منتقل شده است. او و شوهرش مصطفی مزرعتی، زوجی مستندساز بودند که همراه کودک خود برای ساخت فیلمی مستند به طبس می‌رفتند. عموی زهره به خبرنگار ما گفت: «پزشکان می‌گویند او دچار سوختگی شدید شده و در اینجا نمی‌توانند کار زیادی انجام بدهند. قرار است اقدامات اولیه انجام شود و بعد او را به بیمارستان سوانح و سوختگی شهید مطهری منتقل کنند.»
سیدحسین سیدحسینی - رییس اورژانس بیمارستان امام‌خمینی- نیز توضیح داد: «مصطفی مزرعتی و زهره شکاری به علت جراحات وارده بر اثر سوختگی به بیمارستان سوانح و سوختگی شهید مطهری منتقل می‌شوند. شکاری سوختگی بالای 60درصد و مزرعتی سوختگی بالای 80درصد دارد. زمانی که این مصدومان به اورژانس وارد شدند هوشیاری نسبی داشتند و به دلیل التهاب دستگاه تنفسی، تنفس این افراد اکنون به وسیله لوله در جریان است.» سیدحسینی درباره دیگر مصدوم حاضر در اورژانس بیمارستان امام‌خمینی(ره) گفت: «این فرد به نام تیمور خسروی دچار شکستگی بازو شده و سوختگی‌اش زیر 20درصد است و اگر مشکل دیگری مانند ضربه مغزی یا... نداشته باشد از نظر سوختگی در وضعیت مناسبی به‌سر می‌برد.» مسوول اورژانس بیمارستان پیامبران نیز از فوت یک‌نفر و سوختگی پنج‌نفر از مصدومان منتقل‌شده به این بیمارستان خبر داد و گفت: «از شش‌مصدوم منتقل‌شده یک مرد فوت شده و پنج‌نفر دیگر که یکی از آنها کودکی یکساله است، دچار سوختگی و تحت درمان هستند.» محمد عابدزاده یکی از بازماندگان سقوط هواپیمایی سپاهان نیز به ایسکانیوز گفت: «حفره ایجادشده در بدنه هواپیما سبب نجات جان من و همسرم شد. چند لحظه بعد از پرواز هواپیما و افتادن یکی از بال‌ها در حالی که فاصله زیادی با زمین نداشتیم هواپیما منحرف و بعد از برخورد با دیوار بتنی حفره‌ای عمیق در آن ایجاد شد.» وی اظهار کرد: «با ایجاد این حفره در بدنه هواپیما با سرعت از آن حفره به بیرون پریدیم و چند ثانیه بعد هواپیما آتش گرفت. آتش به قدری مهیب بود که من و همسرم «مریم رهنما» دچار سوختگی شدید شدیم.» علی دالوندی یکی دیگر از مصدومان نیز گفت: موتور راست هواپیما اندکی پس از برخاستن از باند فرودگاه مهرآباد از کار افتاد. هیچ گزارشی از سوی خلبان و خدمه ارایه نشد اما مشخص شد هواپیما قصد بازگشت به فرودگاه را دارد. ظاهرا موقع برگشتن، بال هواپیما به جایی برخورد کرد و دچار سانحه شد. این اتفاق حدود سه‌دقیقه پس از پرواز و بلافاصله پس از برخاستن رخ داد. وی ادامه داد: من در صندلی بال سمت راست هواپیما نشسته بودم. هواپیما پس از سقوط به زمین آتش گرفت و ما دچار سوختگی شدیم الان هم به کمک مورفین امکان صحبت کردن داریم.لکه‌گیری آتش در محل وقوع حادثه حدود یک‌ساعت بعد به پایان رسید اما وضعیت در محل به قدری وخیم بود که امدادگران هلال احمر نتوانستند برای بیرون‌آوردن اجساد به محل بروند. دو وانت هلال‌احمر برای امدادگران لباس‌های مخصوص و چکمه‌های پلاستیکی آوردند و آنها با تجهیزات ویژه به محل حادثه رفتند و اقدامات لازم را برای بیرون‌کشیدن اجساد و وسایل کشته‌شد‌گان آغاز کردند. حدود دوساعت بعد از سقوط، آمبولانس‌های بهشت‌زهرا(س) آژیرکشان برای بردن اجساد به محل حادثه رسیدند و زیپ کاور‌های سرمه‌ای‌رنگ، یک‌به‌یک روی جسد‌های سوخته و غیرقابل‌شناسایی کشیده شد. روابط‌عمومی سازمان پزشکی‌قانونی اعلام کرد 38جسد شامل 23مرد، 10زن، یک دختر نوجوان، یک دختر خردسال، دو پسر خردسال و یک نوزاد شیرخوار به این سازمان تحویل داده شده است. تعدادی از متوفیان کارگر زغال‌سنگ طبس و یکی از آنها ماشاءالله شکیبی نماینده سابق مردم طبس در مجلس بود.
هواپیمای حادثه‌دیده
هواپیمای حادثه‌دیده به شماره ثبت EP-GPA از نوع «ایران140» و در اجازه شرکت هواپیمایی سپاهان بود.
«ایران140» تولید مشترک ایران و اوکراین است و از روی «آنتونوف140» ساخته شده است. در سال۱۹۹۶ شرکت هواپیماسازی آنتونوف قراردادی را با شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) امضا کرد که به موجب آن، اجازه‌نامه تولید این هواپیما در ایران صادر شد. این هواپیما برای استفاده مسافربری منطقه‌ای در سطح کوچک ساخته شده است. این نوع هواپیما در دو گروه جت و توربو ساخته می‌شود و از سال1387 ساخت و تولید آن در ایران شروع شد اما روز 27بهمن همان سال در پرواز آزمایشی در حوالی فرودگاه شاهین‌شهر اصفهان سقوط کرد و تمامی پنج‌سرنشین آن جان باختند. مهرداد لاهوتی - عضو کمیسیون عمران مجلس- در این رابطه گفت: «اولین فروند این هواپیما در اصفهان در پرواز آزمایشی سقوط کرده بود. همچنین اعضای کمیسیون عمران که دوبار از مراحل ساخت هواپیما بازدید کرده نگرانی خود را در این رابطه اعلام کرده بودند. نباید به این هواپیما اجازه پرواز داده می‌شد که امروز شاهد این حادثه تلخ باشیم. برای سازمان هواپیمایی متاسف هستم زیرا این حادثه پیش‌بینی می‌شد.»محمد دامادی، عضو کمیسیون عمران مجلس نیز گفت: «هواپیمای «ایران140» قابلیت حمل مسافر را نداشت. او در گفت‌وگو با آریا توضیح داد: «برای هواپیمای «ایران140» تست فنی سیمیلیتور که شبیه‌سازی پرواز به‌وسیله خلبان است انجام نشده و این غیرقابل‌قبول است. تذکراتی در باب به‌کارگیری هواپیمای «ایران140» در خطوط هوایی کشور برای حمل مسافر داده شده بود، ولی متاسفانه کسی به این تذکرات هیچ‌گونه توجهی نکرد.» محمدعلی عبدالله‌زاده، نماینده طبس در مجلس نیز طی تذکر شفاهی در جلسه علنی دیروز گفت: «لازم است مسوولان مربوطه تدابیر لازم را برای پیشگیری از این اتفاقات اتخاذ کنند تا دیگر شاهد چنین مسایلی نباشیم.» در همین حال ابوترابی فرد، نایب‌رییس مجلس از کمیسیون عمران خواست تا حادثه دلخراش سقوط هواپیما در حوالی فرودگاه مهرآباد را بررسی کند. وی گفت: «با وجود پیگیری‌های دولت و مجلس طی سال‌های گذشته شاهد بهبود فضای پرواز نبودیم که باید این مساله پیگیری شود. امیدوارم در خطوط پروازی با تلاش مدیران فنی و تیم‌های پروازی شاهد تکرار چنین حوادثی نباشیم.» محمد شهریاری، سرپرست دادسرای جنایی تهران که در محل حادثه حضور داشت نیز به خبرنگار ما گفت: «حادثه 15دقیقه بعد از بلندشدن هواپیما اتفاق افتاد. ظاهرا خلبان قصد داشت در خیابان فرود بیاید که نتوانست. ما با مصدومان نیز صحبت می‌کنیم تا جزییات مشخص شود.»
وی ادامه داد: «با وجود همه تلاش‌هایی که در این رابطه انجام شده مدیریت بحران خوبی وجود ندارد و هر سازمانی کار خودش را جداگانه انجام می‌دهد.» مجیدی، معاون بحران وزیر راه‌وشهرسازی نیز درباره علت سقوط این هواپیما گفت: «11کارگروه بررسی از سوی سازمان‌های ذیربط در حال پیگیری و ارزیابی دلایل سقوط هواپیما هستند و با بررسی شرایط وقوع حادثه و جعبه‌سیاه هواپیما علت اصلی سقوط مشخص خواهد شد.»
