شاید شما هم یکی از میهمانان احتمالی جام جهانی فوتبال در سال 2022 باشید. قطر که میزبان بازی‌های هشت سال آینده است، به تدریج و روزافزون یکی از جاذبه‌های کارگران مهاجر شده است. یکی از نهادهای حقوق بشری پیش بینی کرده است که تا روزی که سوت اولین بازی به صدا در آید، بیش از چهارهزار کارگر مهاجر که برای مهیا کردن سور و ساز جشنواره بزرگ فوتبال، به این کشور سفر کرده‌اند، جان خود را از دست خواهند داد.
اتهام‌های اخیر علیه محمد بن همام، یکی از مقام‌های رسمی فوتبال قطر، موجب شده که این گمانه که فدراسیون جهانی فوتبال یک بار دیگر کشورهای نامزد را به جلسه‌ای فرا بخواند تا کشوری دیگر برای برگزاری این دوره از بازی‌ها انتخاب گردد، تقویت شده است. با این وجود و علیرغم گمانه‌زنی‌هایی از این دست، کار ساخت و ساز و اماده سازی استادیوم‌ها برای برگزاری مسابقه‌ها شروع شده که همین امر موجب مهاجرت هزاران کارگر مهاجر است به قطر.
شواهد جمع‌آوری شده توسط سازمان‌های حقوق بشری خطرناک بودن شرایط کار برای کارگران مهاجر در قطر را اثبات می‌کند. بهره‌برداری از نیروی کار کارگران مهاجر و بی حقوقی آنها موضوعی است آشکار که مقامات قطری سعر در مسکوت گذاشتن آن دارند.
خروج ممنوع
در یک بررسی که نمایندگان شورای حقوق بشر از شرایط کار در قطر داشته‌اند و نتیجه‌ی آن را هفتم ماه می سال جاری منتشر کرده‌اند، حاکی است که مقام‌های سیاسی، اقتصادی و ورزشی قطر از نیروهای کار مهاجر بهره‌برداری غیرانسانی می‌کنند. "گزارش‌های گسترده‌ای در مورد استفاده از خشونت علیه کارگران و نقض حقوق کارگران مهاجر در این کشور منتشر شده است. یادآور شوم که این گزارش‌ها اشاره مستقیم دارد به تدارکات ساخت و ساز و امادگی برای برگزاری بازی‌های سال 2022 فوتبال". یکی از نمایندگان ایرلندی شورای حقوق بشر می‌گوید: "از مقام‌های قطری خواستیم که سیستم کفالت را حذف کنند. بر اساس این سیستم، کارگر مهاجر برای دریافت ویزای کار، نیاز به ضمانت و تأیید کسی نیاز دارد که مورد اعتماد دولت قطر باشد که به طور معمول از کارفرمایان قطر چنین ضمانت‌نامه‌هایی را برای کارگران مهاجر صادر می‌کنند. بر اساس این قرارداد که بین کارفرما و کارگر مهاجر امضا می‌شود، کارگر حق ترک قطر بدون اجازه‌ی کارفرما را ندارد. این سیستم، هر نوع دفاع از حقوق زنان و دختران کارگر مهاجر را منع می‌کند. در این معنا، حشونت و سوء استفاده جنسی از زنان و دختران کارگر مهاجر مجاز است و مجازاتی هم ندارد. گزارش عفو بین‌الملل حاکی است که اکنون بیش از هشتاد و چهار هزار زن مهاجر به عنوان خدمتکار در خانه‌ها مشغول به کار هستند که از هیچ حقوقی برخوردار نیستند مگر دستزدی ناچیز. همین گزارش می‌افزاید که در قطر زنان کارگر خانگی، گاه واداشته می‌شوند که بیش از صد ساعت در هفته کار کنند، بی آن که اضافه حقوقی دریافت نمایند یا حتا ماهی یک روز مرخصی داشته باشند.
گزارشی از سوی مقامات اندونزی، یکی از کشورهای تأمین کننده خدمتکار زن برای قطر، نشان می‌دهد که هیچ قانونی که بشود بر اساس آن از حقوق زنان کارگر خانگی دفاع کرد، وجود ندارد. زن بودن در این کشور، نحس است و برابر با خواری و خفت. بدیهی است که این وضعیت برای زنان قطری نیز مصداق دارد؛ در این کشور زن یعنی بی حقوقی، یعنی کارخانه تولید نسل، یعنی دستگاه ارضای میل جنسی مردان، یعنی هیچ و پوچ بودن. چنانچه فیلیپ لوتر، مدیر برنامه‌های عقو بین‌الملل در خاور میانه و شمال آفریقا، در گزارشی به شورای حقوق بشر می‌گوید: "ادامه جلوگیری از تنظیم مقرراتی که طبق آن بشود از خشونت خانگی علیه زنان جلوگیری کرد، آن هم از سوی دولت قطر، توجیه ناپذیر است. این کنش خود لکه‌ی تاریکی است بر دامن کشوری که ادعا می‌کند، یکی از کشورهای پیشرو منطقه در زمینه‌ی دفاع از حقوق زنان می‌باشد. برای اثبات این ادعا، قطر باید تمام قوانینی که تبعیض علیه زنان را ممکن می‌کند و خشونت خانگی را مجاز می‌داند، ملغی کند.
به طور ویژه، قطر باید از رابطه جنسی خارج از ازدواج جرم‌زدایی کند. زنانی که تجاوز جنسی یا خشونت خانگی را به پلیس گزارش می‌دهند، باید از هر نوع مجازاتی مصون باشند. چرا که در این کشور، اگر زنی تجاور به زور یا خشونت خانگی را به پلیس گزارش دهد، این خطر وجود دارد که به جرم داشتن رابطه جنسی نامشروع، به زندان محکوم شود.
خواب، تنها استراحت من است
محدودیت‌های بی اندازه‌ی کارگران خانگی منتهی شده به محدود شدن آزادی بیان آنها. به گزارش ساسا هاشاش، نماینده عفو بین‌الملل، یکی از دشواری‌های روزنامه‌نگاران در قطر، دست یابی به زنان کارگر مهاجر است. "زنانی که با هزار ترفند توانستیم با آنها رابطه برقرار کنیم، از ارتباط با روزنامه‌نگاران ناخشنود هستند". او می‌افزاید: آنها از روزنامه‌نگاران هراسی ندارند، بل‌که هراس‌شان از این است که در صورد کشف رابطه‌شان با کسانی غیر از ارباب‌شان، موجب شود که تأثیری منفی بر قرارداد کارشان داشته باشد. تجربه‌ی همه‌ی زنان کارگر خانگی مهاجر این است که با ورود به قطر، متوجه این نکته می‌شوند که همه‌ی قول و قرارهای شفاهی در مورد دستزد، مرخصی و حقوق اجتماعی، بیهوده بوده و مگر نقض عهد چیز دیگری شاهد نبوده‌اند. جیمز لینچ، یکی از پژوهش‌گران امور پناهندگی و حقوق مهاجرین در عفو بین‌الملل، می‌نویسد: "زنان خدمتکار منع می‌شوند که از خنه خارج گردند. آنها باید هفت روز هفته را کار کنند. پاسپورت این زنان در اختیار صاحب کار است و اگر بدون اجازه‌ی او از خانه خارج شود، این خطر وجود دارد که دستگیر شود". در گزارش اخیر عفو بنی‌الملل که مشهور است به «خواب تنها استراحت من است»، این نهاد جهانی از جامعه‌ی بین‌الملل و مقام‌های قطر خواسته است که هر چه زودتر در فکر رفاه و آسایش بیشتر برای کارگران مهاجر و به ویژه زنان خدمتکار در این کشور باشند. شرایط زندگی این کارگران در قطر به کلی انسانی نیست. باید فکری برای آنها شود.
در گزارش سازمان‌های معتبر جهانی آمده است که زنان کارگر در قطر در صورتی که مورد بهره‌برداری چنسی، خشونت یا تجاوز قرار گیرند، راهی برای شکایت یا فرار هم ندارند. اگر زنی کارگر پس از ورود به قطر دریابد که همه‌ی آنچه در مورد شرایط کار، دستزد، حقوق کارگری و غیره که به او گفته شده، فریبی بیش نبوده و او اکنون اسیر دست کارفرما است، این که بتواند کارش را عوض کند یا حتا بازگردد به کشورش، بستگی دارد به میل کارفرما که این اجازه را می‌دهد با نه. در آنجا گفته می‌شود که هر فرد مسئول کردار خویش است. اگر سوء استفاده‌ای هست، می‌بایست با چشم باز وارد قرارداد کار می‌شدی. اکنون هم کارفرما صاحب شما است و حق دارد آن طور که منافع‌اش ایجاب می‌کند، عمل کند.
به‌واقع، قوانین قطر توان حمایت از زنان خدمتکار خانگی، آشپزها، رانندگان و باعبان‌ها را ندارد. این‌ها به طور ویژه‌ای از قوانین حمایتی کنار گذاشته شده‌اند. شرایط چنان پلشت و زشت است که حتا قراردادی بر اساس هنجارهای معمول هم نمی‌تواند از حقوق کارگر مهاپر و به ویژه کارگر زن مهاجر، دفاع کند.
قطر: کشور برده‌داری
قطر در حال آماده سازی کشور است برای پذیرایی از هراران گردش‌گر و علاقه‌مند به فوتبال که در سال 2022، وارد این کشور خواهند شد. برای این مهم، پروژه‌های زیادی از جمله ساخت و ساز هتل‌های مجلل و دهکده‌ی مخصوص ورزشکاران در حال ساخته شدن است و بر اساس گزارشی که دولت قطر در ماه مه امسال منتشر کرده، تا کنون هزار کارگر مهاجر که در بخش ساختمان سازی مشغول به کار هستند، به هلاکت رسیده‌اند. بنابراین دور از انتظار نیست که قطر را «دولت برده‌داری قرن بیست و یکم» نام داد. شاران بارو، مدیر کل فدراسیون تجارت جهانی، پیش بینی می‌کند که تا شروع بازی‌ها، علاوه بر این هزار نفر، بیش از چهار هزار نفر دیگر هم جان خود را از دست بدهند. جرمی شاپ یکی از گزارشکران تلویزیون آمریکا در یکی از گزارش‌های خود می‌گوید: مرگ کارگران مهاجر در قطر به خاطر شرایط فوق‌العاده دشوار کار است. قطر یکی از گرم‌ترین مناطق کره‌ی خاکی است. کارگران مهاجر در محیط‌های غیربهداشتی زندگی می‌کنند. آنها با بیماری‌های فیزیکی، روانی و استرس‌های مداوم درگیر هستند. به طور رسمی گفته می‌شود بسیاری از آنها که جوان هم هستند، به سبب ایست قلبی جان می‌سپارند. این که ایست قلبی تا چه اندازه موجب مرگ کارگران مهاجر است، موضوعی است قابل تأمل. جرمی شاپ در گفتگویی با جرمی هابسون، در برنامه اکنون و اینجا می‌گوید: "در قطر، کارگران مهاجر از هیج حقوقی برخوردار نیستند. با آنها رفتاری مانند انسان نمی‌شود". هم‌او می‌افزاید، ارزیابی اخیر نشان می‌دهد که اکنون یک میلیون و چهارصد هزار کارگر مهاجر در قطر مشغول به کار است که بیشتر آنها از آسیای جنوبی آمده‌اند. این یعنی نود و چهارصد نیروی کار قطر را نیروهای کار مهاجر شامل می‌شود.
این کارگران، پیش از ورود به قطر نمی‌دانند که شرایط کار دشواری در انتظار آنها است. بسیاری از این نیروهای کار، به این نیت راهی قطر می‌شوند که زندگی بهتر و دستزد بهتری برای خود و خانواده‌شان رقم بزنند. این آرزو، برای بسیاری از آنها گورشان می‌شود.
اطلاعات مفیدی در مورد قطر:
واقعیت‌هایی در مورد زنان
§ بر اساس آمار منتشر شده در سال 2013، قطر در مورد رعایت برابری جنسیتی، بین 136 کشور جهان، رتبه‌ی 115 را دارد.
§ در قطر در برابر هر مرد، پنج زن راهی دانشگاه می‌شود و از تحصیلات عالی برخوردار می‌گردد. اما با این وجود، مردان مشغول به کار دوبرابر زنان است.
§ در قطر، قضاوت در امور خانواده و احوال شخسیه، در دادگاه‌هایی با رعایت اصول اسلامی برگزار می‌شود. در این دادگاه‌ها قاضی بر اساس تفسیر و تدویل خود از احکام اسلامی، حکم صادر می‌کند.
§ در قطر اگر زنی به خاطر تجاوز جنسی یا آزار جنسی به دادگاه شکایت برد، این خطر وجود دارد که به جرم «رابطه نامشروع» دستگیر و زندانی شود.
§ در قطر قانونی که خشونت خانگی را جرم بشناسد، وجود ندارد.
§ در سال 2010، اولین زن قطری بر کرسی قضاوت تکیه زد.
واقعیت‌هایی در مورد مهاجرین
§ ترخ مهاجرت: از کل جمعیت قطر، بیست و هفت و نیم درصد آن، مهاجرین هستند که در این معنا، بعد از لبنان، رتبه دوم را در جهان دارد.
§ در قطر تعداد کارگران خارجی مهاجر یک میلیون و جهارصد هزار نفر است که نود و چهارصد کل نیروی کار را شامل می‌شود. بیشتر این کارگران از آسیای جنوبی و جنوب شرقی به این کشور آمده‌اند.
§ بر اساس قوانین مدون قطر، کارگران مهاجر حق شرکت جستن در اتحادیه‌های کارگری یا حتا تلاش برای پیوستن به آنها را ندارند.
§ بر اساس سرشماری قطر در سال 2010، از مجموع 132401 کارگر با ملیت خارجی، که در بخش کار خانگی استخدام شده‌اند، 84164 نفر زن و بقیه مرد بوده‌اند.
§ کارگران خانگی در معرض سوء استفاده جدی هستند؛ از جمله در مورد میزان دستمزد و ساعات کار. علاوه بر این، محدودیت آنها برای خروج از خانه بدون اجازه صاحب خانه، خشونت جنسی و فیزیکی هم در مورد آنها اعمال می‌شود.
واقعیت‌هایی در مورد قطر:
§ پایتخت: دوحه
§ جمعیت: 2123160
§ امیر: تمیم بن حامد آل‌ثانی که به صورت موروثی به این سمت رسیده است.
§ درآمد ناشی از نفت و گاز، این کشور را از نظر سرانه‌ی ملی یکی از بهترین کشورهای جهان نشان می‌دهد که کمترین نرخ بیکاری را هم دارد.
§ دوم دسامبر سال 2010، قطر برای برگزاری جام جهانی فوتبال در سال 2022، انتخاب شد.
§ اول ماه جون 2014، روزنامه‌ی ساندی تایم، مدعی شد که مدارکی در دست دارد که نشان می‌دهد، محمد بن همام، یکی از مسئولین فوتبال قطر، برای برنده شدن قطر، مبلغ زیادی رشوه داده است.
قطر تمام این ادعاها را مردود می‌داند.
معاون فدراسیون جهانی فوتبال، جیم باسی، می‌گوید: اگر بررسی‌ها نشان دهد که فساد و رشوه برای انتخاب قطر در کار بوده، او از بررسی مجدد نامزدها برای انتخاب کشوری دیگر، پشتیبانی می‌کند.
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
