رئیس جمهور منتخب مردم دکتر حسن روحانی با دو سخنرانی خود دراجلاس سران سازمان ملل در25 سپتامبر 2013 و اجلاس مجمع عمومی خلع سلاح هسته ای در 26 سپتامبر مبانی مهمی را در راستای دسترسی به صلح پایدار درمنطقه خاورمیانه و در جهان مطرح نمود. لذا تکیه به اصول مطرح شده وتعبیرآنها برای موفقیت در سیاست گذاری از دورنمای صلح طلبی لازم به نظر میرسد، بخصوص اینکه درگیریها وچا لشهای عمده جمهوری اسلامی با غرب همگی در پیش پای دولت قرار دارند.
روحانی دراجلاس سران با برشماری واقع بینانه ای ازنمونه های خشونت زا وجنگ افروز یک دهه گذشته و اشاره به ریشه های اقتصادی، سلطه گری وبرتری گرائی گذشته و موجود که همگی با خصومت و خشونت همراه بوده و غیر از برهم ریختن توازن قوا، وجنگ هم از نوع جنگهای داخلی و هم از نوع تعرض از خارج برای تغیر رژیم و اشاره به آسیب ها و پیامدهای خردکننده آنها برای انسانها و منابع حیاتی از رهبران جهان میطلبد که "آری به صلح و نه برای جنگ" بگویند. وی هشدار داد که "در این گذر حساس در تاریخ مناسبات جهانی، عصر بازی های با حاصل جمع صفر پایان یافته است". وی بخصوص از سران کشورهای غربی خواست فرهنگ جنگ سرد "تقسیم دو اردوگاهی جهان به "ما ی برتر" و" دیگران دون تر" را رها کنند وازپنهان کردن" اهداف استراتژیک و توسعه طلبانه و بهم ریختن توازن و تعادلهای منطقه ای پشت کلمات بشردوستانه" به پرهیزند ودر عوض در راستای "هدف مشترک جامعه بین المللی" که "خاتمه سریع به کشتار مردم بی گناه میباشد" قدم بردارند. روحانی ظمن تاکید بر آینکه "تضمین صلح و دمکراسی، و تامین منافع مشروع همه کشورها در جهان، و از جمله در منطقه خاورمیانه، با نظامیگری محقق نمیشود" در قبال صدای مسلط اما غیر قانونی و نا کارآمد این سا لها که "گزینه جنگ روی میز است" دورنمای "صلح در دسترس است" را طرح نمود و به سازمان ملل پیشنهاد نمود طرح "جهان علیه خشونت و افراطیگری" را در دستور کار خود قرار دهد و بجای گزینه ناکارآمد "ائتلاف برای جنگ" در مناطق مختلف جهان به " ائتلاف برای صلح پایدار" بیاندیشد. افسوس از اینکه روحانی نظریات صلح جویانه خود را با طرح "گفتگوی تمدن های " محمد خاتمی که منجر به تصمیم سازمان گردید که اولین دهه قرن 21 را به دهه گفتگوی تمدنها دثبت کنند اتصا ل نداد واز این فرصت به اینکه نظریاتش در راستای تداوم منش پیشنهادی خاتمی درایجاد روابط بین المللی نوین قرار دارد استفاده نکرد.
اما مسئله مهم دیگری که شاید تا بحال مورد توجه قرار نگرفته شده باشد اما با اهمیت است ، درک دقیق روحانی از وجود جناح های سیاسی درون حاکمیت در آمریکا ست، زیرا حل دیپلماتیک مناقشه هسته ای با آمریکا بدون شناخت راهبردهای مختلف و حتی متضاد این جناحها منجر به اشتباهاتی ترمیم ناپذیر خواهد گردید. وی در سخنرانی خود با اشاره به اینکه "سخنان امروز پرزیدنت اوباما را با دقت دنبال کردم" با توجه به ضعف بارز اوباما بطور ضمنی و هوشمندانه از او میخواهد که نسبت به "گروه های فشار جنگ طلب" و در قبال منافع این گروه ها "عزم سیاسی" بکار برد، زیرا فقط "دراین صورت است که"میتوان به چارچوبی برای مدیریت اختلاف رسید" و این در حالیست که"اتنظار ما از واشنگتن شنیدن صدای واحد است" این هشدار روحانی به رئیس جمهور آمریکا کاملا بجاست، زیرا اوباما تا کنون در روابط داخلی خود با جمهوری خواهان و بخصوص رهبران نئوکن آنها از قبیل مک کین در موارد بسیاری هم در سیاستهای داخلی از قبیل اصلاحات در زمینه سیستم بهداشتی آمریکا و هم در ارتباط با سیاستهای خارجی از قبیل درگیری هسته ای با ایران و تصمیمات خشونت مدار او در مورد سوریه نشان داده است که درقبال جناح جنگ طلب جمهوری خواهان آسیب پذیر است و بساده گی میتواند به ابزاری مفید در دست آنها تبدیل شود.
برای نمونه مبتکرین اصلی تشدید تحریمهای سال جاری علیه ایران جمهوری خواهان و لابی اسرائیل در کنگره آمریکا بودند که رئیس جمهور را به بسوی تشدید درگیری با ایران سوق دادند. نمونه دوم دنباله روی از موضع اسرائیل در بلوکه کردن کنفرانس سازمان ملل برای منطقه خاورمیانه خالی از تسلیحات کشتار جمعی میباشد که قرار بود در نیمه دوم دسامبر 2012 در هلسینکی تشکیل شود.و این درحالیست که اوباما بدین منوال شانس بزرگی را برای حل مناقشه هسته ای با ایران را در مناسب ترین چارچوب حقوقی بین المللی وخلع سلاح های هسته ای در کل خاورمیانه از دست داد. نمونه سوم تصمیم اوباما پس از بکار بردن سلاح شیمیائی درسوریه بود که وی اسد را بعنوان مقصره اعلام نمود وتصمیم گرفت دست به بمباران مجازاتی چند روزه بزند و این تصمیم خود را درکنکره آمریکا به رای نماینده گان بگذارد. اما مک کین متن پیشنهادی رئیس جمهور در کمسیون روابط خارجی سنای آمریکا را آنگونه تغیر داد که جنگ سوریه به بمباران چند روزه محدود نشود ورئیس جمهور به جنگ طولانی و با هدف تغیر رژیم کشانده شود. خوشبختانه ابتکار روسیه مانع ازگزینه جنگ شد، اما این تجربیات نشان میدهند که نئو کن ها با توافقات احتمالی اوباما با دولت روحانی در باب مناقشه هسته ای بیکار نخواهند نشست. اینکه اوباما در 30 سپتامبر اعلام نمود که وی" کلیه مذاکرات آمریکا با ایران را با اسرائیل در میان خواهد گذارد و گزینه جنگ نیز هنوز روی میز است" نشانه ای در تائید این پیش بینی میباشد. در هرصورت نمیتوان نادیده گرفت که نئو کن ها با اهداف سلطه گرایانه خود وهمدستان منطقعه ای آنها بخصوص اسرائیل و عربستان سعودی کوشش خواهند کرد به تحریکاتی مخربانه علیه راه حلهای دیپلماتیک و صلحجویانه مناقشه هسته ای دست بزنند، همانگونه که آنها در سوریه هم هیزم آور آتش جنگ داخلی آنجا میباشند. لذا لازم به نظر میرسد که دولت روحانی از هم اکنون و همزمان با کوشش برای رسیدن به تفاهم در چارچوب مذاکرات 5+1 خود را برای ارائه گزینه مطلوب دیگری نیز آماده نماید مقصود از این گزینه همان کنفرانس سازمان ملل برای خاور میانه خالی از سلاحهای کشتار جمعی(کنفرانس هلسینکی) است که اسرائیل مانع از تشکیل آن شد وبه باورنویسنده برای جمهوری اسلامی در راستای دفاع از منافع ملی و اهداف صلح جویانه نوعی رسالت تاریخی و مسئولیت اخلاقی بوجود آورد که ساکت ننشیند و در تشکیل آن نقش عمده ای را بعهده بگیرد.
و در حقیقت شخص رئیس جمهوردکتر روحانی با سخنرانی دوم خود در نیویورک که در 26 سپتامبر دراولین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در خصوص خلع سلاح هسته ای ایراد نمود، زمینه مناسبی
را در این راستا بوجود آورد. روحانی در این سخنرانی بسیار مهم خود ضمن تاکید به اینکه" هرگونه استفاده از سلاح هسته ای، نقض منشور ملل متحد و جنایت علیه بشریت است" و لذا " تنها راه رفع تهدید این سلاح ها، امحای کامل آنهاست" مصرانه از دولت های هسته ای درخواست نمود که " به امضای هرچه سریعتر و بدون تحفظ پروتکل مربوط به معاهده منطقه عاری از سلاح های هسته ای، منطقه جنوب شرق آسیا و اسناد مربوط به آن مبادرت نمایند." از همه مهمتر اینکه روحانی در همان سخنرانی تاکید نمود " که دولت های غیر متعهد عضو پیمان عدم اشاعه هسته ای مصرانه خواستار برگزاری فوری کنفرانس ایجاد منطقه عاری از سلاح های هسته ای و دیگر سلاح های کشتار جمعی در خاورمیانه، با مشارکت همه کشورهای این منطقه هستند تا از هرگونه پیامد ناخواسته ای در این زمینه، پیشگیری گردد."اما همانطوریکه در بالا آورده شد با توجه به اینکه آمریکا با فشار اسرائیل مانع شروع رسمی این کنفرانس شد و ممکن است در آینده هم از شروع آن جلوگیری کند،.ایران نمیتواند به درخواست شروع کنفرانس اکتفا نماید و منتظر تغیر سیاست اسرائیل یا آمریکا شود، همانطوریکه هردوی این کشورها بیش از 15 سال ازاینکه سازمان ملل تشکیل این کنفرانس را به تصویب برساند، هم جلوگیری نمودند. واین درحالیست که شروع این کنفرانس موقعیت مناسبی را برای ایران بوجود میاورد که پرونده هسته ای اواز شورای امنیت به این نهاد که اعضای آن از حقوق متساوی برخوردارند، انتقال پیدا کند وگزینه تهدید، تحریم و حرکت به سوی جنگ بی زمینه شود، زیرااز یکطرف مهمترین استدلال ایالات متحده در درگیری با ایران، جلوگیری ازاشاعه سلاح های هسته ای میباشد واز طرف دیگرهم هدف اصلی کنفرانس سازمان ملل هم این است که تسلیحات کشتارجمعی در همه کشورهای خاور میانه از جمله درایران ممنوع شوند. لذا این کنفرانس تنها محلی است که در صورت شکست مذاکرات 5+1 میتواند با تکیه به حقوق بین المللی مناقشه هسته ای با ایران را دردستور کار خود قرار دهد وبه نتیجه مثبتی هم برسد. البته در اینجا این سئوال مطرح است که آیا رسالت تاریخی و مسئولیت اخلاقی ایران برای خروج این کنفرانس از بن بست موجود، آنطور که نویسنده در بالا مطرح نمود فقط یک شعار بیهوده است و یا اینکه دلائل قوی میتوان برای آن ارائه نمود. بهمین صورت هم لازم به توضیح است که در صورت مصمم شدن دولت جمهوری اسلامی به ابتکار در این راستا چه مشگلات اصولی وجود دارند و چگونه میتوان موانع احتمالی را از میان برداشت
به باور نویسنده ایران در شرایطی قرار گرفته است که در تهدید تحریمهای سنگین غرب قرار گرفته وجناحهای جنگ طلب جهانی مناقشه هسته ای با ایران را.زیرکانه به دستاویزی برای ادامه تهدیها، ایجاد خشونت ودر صورت امکان حتی جنگ تبدیل نموده اند، در حالیکه برای ایران نوئی اجبار سیاسی بمنضور دفاع از تمامیت عرضی و استقلال میباشد که از کلیه امکانات معقول و منطقی موجود استفاده نماید که بتواند هر چه زودتر از این محلکه خلاص یافته و بازی های برد وباخت سلطه گرایان را به بازی برد برد بنغع ایران و جامعه جهانی تمام کند. علاوه براین امر مهم، ایران کشوری است با ظرفیتهای انسانی وسیع ، منابع وفور طبیعی، فرهنگ قوی، تنوع قومی زیاد و موقعیت نادر سوق الجیشی در خاورمیانه به گونه ائیکه اگر موفق به جلوگیری از جنگ نشود از کلیه کشورهای منطقه بیشتر صدمه خواهد دید و اگربر عکس موفق به استقرار روابط همکاری مشترک و صلح آمیز در منطقه و با جامعه جهانی بشود، نه تنها مانع فروپاشی کشورو به آتش کشیدن کل منطقه خواهد شد بلکه خود نیز از همه بیشتر از روابط دوستی با همسایه های خود سود خواهد برد وحتی قادر هم خواهد بود که شرایط ایجاد بازار مشترک منطقه ای رانیز فراهم نماید. علاوه بر همه این مشخصات مثبت ومنحصر به فرد، ایران بیشتر از هر کشور دیگری در منطقه همسایه دارد واین خصلت نیزدر تائید پیشقدمی وشرکت فعال در جنبش صلح طلبی منطقه ای میباشد .لذا اگر کشوری در منطقه رسا لت تاریخی و مسئولیت اخلاقی حمایت ازپروژه بزرگی مانند کنفرانس منطقه خا لی ازسلاح های کشتار جمعی را درخاورمیانه داشته باشد ،این کشور قطعا ایران است.
واما موانع دست بکار شدن ایران کدامند و چگونه میتوان آنها را بر طرف نمود؟ مهمترین مانع اینست که سازمان ملل برای آماده کردن کنفرانس هلسینکی و شروع آن نیز روندی را تعین نموده و کشور فئلاند را نیز بعنوان کشور مهماندار کنفرانس انتخاب نموده است و دیپلمات فئلاندی آقای یا کوب لا ایاوا را مسئول برنامه ریزی و کارهای تشکیلاتی کنفرانس کرده است. لذا ایران الزاما باید در چارچوب موجود فعالیت کند. ولی ازطرف دیگر سازمان ملل با این فرضیه درست که اسناد کنفرانس باید از طرف کلیه کشورهای منطقه از جمله اسرائیل تائید شوند، زیرا قرارداد ممنوع کردن سلاح های کشتار جمعی در منطقه بدون امضای تنها کشوری که بیش از 200 کلاهک هسته ای در اختیار دارد بی معنی خواهد بود، شروع کنفرانس را نیز منوط به شرکت همه کشورهای منطقه کرده است و بدین ترتیب ناخواسته عملا حق وتوی برای هر کشوری که با اهداف کنفرانس مخالف است بوجود آورده است. .ودیدیم که اسرائیل از این موقعیت گستاخانه سوئ استفاده نمود وموفق گردید از شروع کنفرانس هلسینکی در دسامبر 2012 با جلوگیری کند. لذا با پیشبینی از چنین وضعی که با هدف کنفرانس در تضاد است، لازم بود سازمان ملل شروع کنفرانس را منوط به شرکت کلیه کشورهای منطقه نمیکرد وفرصت بلوکه کردن کنفرانس را از کشورهائی مانند اسرائیل میگرفت. در حقیقت دلیل منطقی و حقوقی هم وجود ندارد که برای شروع کنفرانس حضور همه کشورها اجتناب ناپذیر باشد. مهم اینست که کنفرانس بتواند به کار خود شروع نموده و با پیشرفت کارو بخصوص با جلب افکار عمومی جهان چنان دینامیسمی را بوجود آورد که هیچ کشوری، حتی اسرائیل هم نتواند از شرکت خود در آن خود داری نماید. درست درهمین رابطه، ایران در موقعیتی قرار دارد که با سیاستگذاری حساب شده میتواند مناقشه هسته ای را به کنفرانس منطقه خالی از سلاح های هسته ای در خاورمیانه اتصا ل دهد وبا طرح پیشنهادهای شفاف آماده گی خود را برای حل مناقشه هسته ای منوط به شروع هرچه زودتر کنفرانس نماید واز این طریق افکار عمومی جهانیان را به پشتیبانی از پیشنهادها ی خود بنماید. نقشه راه ذیل که از طرح نه ماده ای نویسنده در نامه سرگشاده مورخ 25 آبانماه 1391 وی به رهبران جمهوری اسلامی استنتاج شده، میتواند در این راستا مفید واقع شود:
، 1 پافشاری جمهوری اسلامی به شروع هر چه زودتر کنفرانس سازمان ملل برای منطقه خالی از تسلیحات کشتارجمعی در خاورمیانه (کنفرانس هلسینکی)، حتی اگر اسرائیل از شرکت خود در آن خودداری کند.
2 تقاضای جمهوری اسلامی برای انتقال مذاکرات 5+1 به کنفرانس هلسینکی
3 اعلام آماده گی جمهوری اسلامی برای حل کامل و نهائی درگیری هسته ای در چارچوب کنفرانس وبمنظور اعتمادسازی، تعلیق داوطلبانه و یکطرفه تغلیظ اورانیوم از 5 درصد به بالا برای مدت 3 ماه و اعلام تمدیداین مدت در صورتیکه ایالات متحد و اتحادیه اروپا بخش وسیعی از تحریم های خود را علیه جمهوری اسلامی خاتمه داده باشند واماده گی خود را برای قطع بلافاصله کلیه تحریمهای باقیمانده در مرحله بعدی اعلام نمایند..
4 اعلام آماده گی جمهوری اسلامی برای کنترل کلیه مراکز هسته ای ایران به وسیله کمیسیونی در چارچوب آژانس انرژی هسته ای که مورد توافق غرب و ایران باشد و تعطیل آن مراکزی که این کمیسیون برای دایره انرژی هسته ای لازم نمیداند، در صورتیکه کشور اسرائیل رسما پیوستن خود را به ن پی تی در آینده واعلام کرده باشد.(طبق پیمان ن تی اسرائیل زمانی میتواند عضواین پیمان گردد، که خالی از کلیه سلاحهای هسته ای شده باشد.، زیر این کشور جزو آن گروه از کشورهای صاحب تسلیحات هسته ای میباشد، که آزمایش هسته ای را پس از 1965 به اجرا درآورده است).
5 اعلام آماده گی جمهوری اسلامی بمنظوربستن قرارداد ایجاد منطقه خالی از سلاحهای کشتارجمعی(هسته ای شیمیائی و باکتریولوژیک) طی 2 سال آینده
6 اعلام آماده گی جمهوری اسلامی بمنظوربستن قراردادهای دوجانبه عدم تعرض با کلیه کشورهای منطقه
7 اعلام آماده گی جمهوری اسلامی بمنظور همکاریهای مشترک اقتصادی، فرهنگی و علمی و وضع قراردادهای لازم در این راستا بموازات کنفرانس هلسینکی.
8 اعلام آماده گی جمهوری اسلامی بمنظورشروع بلاواسطه مذاکرات مقدماتی برای مهار نمودن مسابقه تسلیحاتی در حوزه تسلیحات نظامی.کنوانسیونل با تکیه به قراردادهای بین المللی موجود( از قبیل پیمان سی اف ای و پیمان تکمیلی بالکان ) و اقدامات اعتمادسازی آنها وبستن پیمانهای مورد توافق پس از پیشرفتهای محسوس در ایجاد منطقه خالی از تسلیحات کشتاردستجمعی و به موازات کنفرانس هلسینکی.
9 اعلام آماده گی جمهوری اسلامی بمنظور ایجاد میان مدت امنیت مشترک منطقه ای و اقدامات لازم در این زمینه بموازات کنفرانس هلسینکی.
پرفسور محسن مسرت
14 مهر 1392 مطابق با 6 اکتبر 2013
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
