دمکرات راستین وصفی ست زیبنده استفان هسل. برای ما و برای همه کسانی که از آزادی، برابری و عدالت اجتماعی دفاع می‌کنند و در برابر فاشیسم، نژادپرستی، استعمار و صهیونیسم از دل و جان مقاومت می‌کنند، استفان هسل یک نمونه بود. این تاریخ و مبارزه اجتماعی و سیاسی و فرهنگی فرانسه است که شخصیتی مانند او را پرورده بود. در این سال‌های تبعید هر جا سخنی از فلسطین بود او حضور داشت و دلگرمی می‌داد. اینکه مردی یهودی تبار را در سنین سالخوردگی با اراده آهنین در صدر تظاهرات ببینی که همراه با جمعیت فریاد می‌زند: «اسرائیل قاتل است» و «زنده باد مبارزه مردم فلسطین» دلیلی قاطع بود بر اینکه هنوز وجدان‌های بیدار، سرسخت و استوار به حمایت از مبارزه مردمی می‌پردازند که بیش از ۶۰ سال است مشعل مبارزه آزادیخواهی، ضد استعماری و ضد امپریالیستی را در خاورمیانه، و‌گاه به نیابت از دیگران، فروزان نگه داشته است.
متولد ۱۹۱۷ بود، به گفته خودش سال انقلاب روسیه، که در ۱۷ سالگی (۱۹۳۴) همراه با خانواده از آلمان به فرانسه مهاجرت کرد. فارغ التحصیل دانشگاه معتبر مدرسه عالی نرمال بود. پس از اشغال فرانسه به دست نازی‌ها (۱۹۴۰) به لندن رفت و به دوگل پیوست. برای شرکت در مقاومت مسلحانه به فرانسه بازگشت. به اسارت نازی‌ها درآمد و به ارودگاه‌های کار اجباری و مرگ فرستاده شد. از آنجا فرار کرد و دوباره به مقاومت پیوست. پس از جنگ، در ۱۹۴۸ یکی از تدوین کنندگان بیانیه جهانی حقوق بشر بود. در وزارت خارجه فرانسه منصب سفیر داشت و این عنوان را تا به آخر حفظ کرد. در ۱۹۶۷ که جنگ اسرائیل و اعراب صورت گرفت، دریافت که اسرائیل رفتاری تجاوزگرانه و ظالمانه دارد و از آن به بعد بی‌هیچ دریغی به نفع ستمدیدگان فلسطینی و مبارزه عادلانه‌شان موضع گرفت. بار‌ها به رغم اکراه و کارشکنی‌های مقامات اسرائیلی از سرزمین‌های اشغالی دیدن کرد و مشاهدات خود را از فاجعه‌ای که در فلسطین جاری ست به اشکال مختلف به آگاهی جهانیان رسانید. در سال‌های اخیر از بنیانگذاران «دادگاه راسل در باره فلسطین» بود (۱). بیدلیل نبود که انجمن نمایندگی نهادهای یهودی فرانسه (کریف) از اینکه از سخنرانی استفان هسل در مدرسه عالی نرمال جلوگیری شد و مانع آزادی بیان او گردیدند ابراز خوشوقتی کرد و از کسانی که بر وزیر آموزش عالی (در دولت سرکوزی) فشار آوردند سپاسگزاری نمود. این کسان عبارت بودند از چهره‌های برجسته صهیونیسم در فرانسه مانند برنار هانری لوی، فینکل کراوت و کلود کوهن تانوجی و دیگران. این اجتماع که قرار بود به حمایت از فلسطین برگزار شود لغو شد ولی به جای آن در همان ساعت و در همان نزدیکی، در میدان پانتئون، می‌تینگ بزرگی برپا شد (۱۸ ژانویه ۲۰۱۱). تاثیر این می‌تینگ به مراتب بیش از آن جلسه بود و ۳۰۰ نفر از شخصیت‌های فرانسوی و اسرائیلی لغو آن جلسه را محکوم کردند (۲). باید در آن هوای سرد می‌بودی و عزم استوار این سالخوردهء آینده نگر را می‌دیدی که کلاه سرخ رنگ سنتی انقلاب فرانسه را بر سر کشیده و با کلام آتشین و صمیمی خود از پرنسیپ‌های شورش محرومان و مقاومت در برابر خفه کنندگان آزادی سخن می‌گوید. استفان هسل از کارزار بایکوت اسرائیل نیز قاطعانه دفاع می‌کرد و از همین رو مورد حملات بیشرمانه صهیونیست‌های ریز و درشت بود.
استفان هسل به مبارزات اجتماعی زحمتکشان فرانسه و جهان توجه فراوان مبذول می‌داشت و با بیانیه‌ها و سخنان خود و با استفاده از اعتبار کم نظیری که در جامعه فرانسه داشت در حمایت از محرومان، مهاجران بدون کارت اقامت، بازنشسته‌ها و نیز علیه سرکوزی موضع می‌گرفت. در فرهنگ اصطلاحات چپ، او اصلاح طلب بود و جانبدار عدم خشونت، که به نافرمانی عمومی و شورش فراخوان می‌داد. یکی از برجسته‌ترین موضع گیری‌های او نگارش کتابی پر مغز، ابتکاری اما کم حجم بود که در سال ۲۰۱۰ با عنوان «برآشوبید!» منتشر شد و در فاصله اندکی میلیون‌ها نسخه از آن به فروش رسید و به زبان‌های متعدد ترجمه گشت (۳). موفقیت بی‌نظیر (۴) این فراخوان به اعتراض و شورش، باعث شد که وی فراخوان دیگری در ادامه آن تحت عنوان «دست به کار شوید!» منتشر کند. استفان هسل شاعر، دیپلمات، مبارز سیاسی، مدافع سرسخت حقوق بشر می‌کوشید تجسم ارزش‌های والای انقلاب فرانسه و شورای ملی مقاومت ضد فاشیستی این کشور باشد. فراخوان «برآشوبید!» در واقع به مانیفست تظاهرات وسیعی بدل شد که در اسپانیا و آمریکا به اشغال خیابان‌ها و میادین عمومی انجامید و حادثه مهمی را در مبارزات اجتماعی ستمدیدگان در آغاز قرن بیست و یکم رقم زد. وی در حمایت از مبارزات مردم تونس و مصر و جاهای دیگر موضعی مستحکم داشت و انقلاب توده‌ای در این کشور‌ها را الهام بخش مردم اروپا و در راستای آرزو‌ها و چشم اندازی می‌دانست که برای جامعه بحران زده بشری تصور و تبلیغ می‌کرد. من بر می‌آشوبم، تو بر می‌آشوبی، او بر می‌آشوبد، ما بر می‌آشوبیم... مقاومت خلاقیت است، خلاقیت مقاومت است.
در باره او که دیروز ۲۷ فوریه خاموش شد بسیار نوشته و می‌نویسند، و به نظرم از نقش همسرش کریستیان نیز در مبارزه پیگیر او نباید غافل بود. چنانکه باید به نقش مادر او هلن هم اشاره کرد که هسل هر بار که از عشق سخن می‌گفت و شعری به آلمانی از شعرای مورد علاقه‌اش زمزمه می‌کرد، یاد او را گرامی می‌داشت. برای هسل مادر او سمبل عشق و گستاخی و آزادمنشی بود.
خانم لیلا شهید سفیر فلسطین نزد اتحادیه اروپا در بزرگداشت استفان هسل می‌گوید:
«آخرین بار طی سفری کوتاه که به بروکسل آمده بود تا در صدمین سال اعطای نخستین جایزه نوبل به هانری لافونتن شرکت کند او را دیدم و طبق معمول از او درخواست کردم که خود را زیاد خسته نکند و بیش از حد دعوت‌ها را نپذیرد... جواب داد:» منظورت چیست؟ من می‌خواهم تا آخرین لحظه زندگیم فایده‌ای داشته باشم. من می‌خواهم ایستاده بمیرم. «متوجه شدم که چقدر حق با اوست و به او گفتم:» تا آخرین لحظه زندگی‌ات مفید بمان. این بهترین درسی ست که تو می‌توانی به ما بدهی «. فکر می‌کنم که او خود درس بزرگی بود برای همه کسانی که او را می‌شناختند و نیز آنان که او را نمی‌شناختند. از طریق نوشته‌ها و کردارش از مقاومت ضد نازی گرفته تا دفاع از توده فقرا و دفاع از ملت فلسطین. استفان هسل را همگان به عنوان پشتیبان ملت فلسطین می‌شناختند. او پشتیبان همه کسانی بود که ایستاده، فرا‌تر از ملیت و هویت فرهنگی، سیاسی یا ایدئولوژیک خود برای کرامت و حیثیت انسانی مردمان مبارزه می‌کنند. ملت فلسطین آخرین ملتی ست که علیه استعمار می‌رزمد. برای استفان که برای حق آزاد زیستن مبارزه می‌کرد بدیهی بود که بر ضرورت پایان گرفتن اشغال نظامی اسرائیل که ۴۵ سال است ادامه دارد تاکید ورزد. وقتی ۱۵ سال پیش تصمیم گرفت وضعیت سلطه اسرائیل بر فلسطین اشغالی را همراه با همسرش از نزدیک ببیند متوجه فاجعه رسوای این اشغالگری شد که دنیای غرب نسبت به آن بی‌تفاوت است.»
لیلا شهید می‌افزاید «چیزی که کمتر کسی می‌داند فروتنی عظیم اوست. نوعی فروتنی فلسفی. درک او از زندگی درک یک انسان بود که در دنیایی به سر می‌برد با مردان و زنانی دیگر. با توانایی ناشی از این فروتنی، عشق به دیگران و بازتاب آن بود که او توانست تا ۹۵ سالگی مبارزه کند. چیزی که از آن بسیار متاسفم این است که درست ۲ هفته پیش از آخرین اجلاس» دادگاه راسل در باره فلسطین «که خودش همراه با حقوقدانان، روشنفکران و مبارزان دیگر پایه گذاری کرده بود از میان ما رفت. روز ۱۶ و ۱۷ مارس که در آخرین اجلاس گرد هم می‌آییم، فقدان او را بیش از پیش احساس خواهیم کرد. ما خواهیم کوشید به سبک دادگاه عقیدتی ژان پل سار‌تر در باره ویتنام بر حقوق همه خلق‌ها و حقوق خلق فلسطین تاکید ورزیم.» (برگرفته از نوول ابسرواتور نوشته سلین لوساتو ۲۷ فوریه ۲۰۱۳)
سطور فوق را که می‌نوشتم چهره مردی در ذهنم بود که دست کم سه نقطه مشترک با استفان هسل دارد: سالخوردی سرموضعی، مدافع حقوق بشر و پشتیبان دیرین مبارزات همه جانبه مردم فلسطین، علی اصغر حاج سید جوادی. لذا این نوشته را با احترام به او و قدر‌شناسی به پایان می‌برم.
---------------------------------
1- پیرامون دادگاه راسل در باره فلسطین و نیز پشتیبانی جمعی از روشنفکران ایرانی از آن رک به دو لینک زیر:
http://www.peykarandeesh.org/felestin/Russell-Tribunal-on-Palestine.html
http://www.peykarandeesh.org/felestin/Russell-Tribunal-on-Palestine-Poshtibani.html
2- http://blogs.mediapart.fr/edition/soutenons-stephane-hessel-et-les-pacifistes-de-la-campagne-bds/article/140111/le-crif-r
3- به زبان فارسی سه ترجمه از آن منتشر شده با نشانی های زیر:
http://mllliran.perso.neuf.fr/2013/INDIGNEZ_VOUS_PERSAN.pdf
http://akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=44074
و مجله آرش شماره 107 ص 17. ناگفته نگذاریم که جای ترجمه ای کامل و درخور از آن همچنان خالی ست.
4- http://www.peykarandeesh.org/free/555-sarzaminenefrat.html
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
