majidsedghi@yahoo.com
سال پیش زمانی که اعلام شد دومین فیلم بلند عتیق رحیمی نویسنده و کارگردان افغانی تبار به نام سنگ صبور در جشنواره تورنتوی کانادا به نمایش درخواهد آمد خوانندگانی که رمان را خوانده بودند نگران نتیجهٔ کار بودند. اقتباس از رمان‌های مشهور سالهاست که در سینما مرسوم است ولی به ندرت با واکنش‌های مثبت کتابخوان‌ها (که متاسفانه در سالهای اخیر تعدادشان براساس آمارهای منتشر شده بسیار کمتراز گذشته شده) همراه بوده است. به عنوان نمونه بسیاری از شیفتگان آثار با ارزش نویسنده بزرگ انگلیسی ویلیام شکسپیرهربار که فیلمی برمبنای آثارش ساخته می‌شد – حتی اگر فیلمسازان بزرگی مانند اورسن ولز و یا لارنس اولیویه به اقتباس سینمایی آثار شکسپیر مباردت می‌کردند – خواندن داستانهای شکسپیر را بردیدن فیلمهایی اقتباسی ترجیح می‌داد ند. ولی گویا ا ین باراکثرکسانی که رمان عتیق رحیمی را خوانده بودند و نیز منتقدان سینمایی از فیلمی که براساس رمان ساخته شد ه راضی هستند. شاید به این دلیل که این بار یک کارگردان از یکی از نوشته‌های خود فیلم ساخته و بنابراین مسلم است به کتابی که خود نوشته نزدیک باشد. ضمن اینکه در نگارش فیلمنامه مزبور یکی از معتبر‌ترین فیلمنامه نویسان فرانسوی ژان کلود کاریر با کارگردان همکاری کرد.
رمان موفق ۱۵۵ صفحه‌ای سنگ صبور که در دهم نوامبر ۲۰۰۸ جایزه معتبر ادبی گنکو (GONCOURT) در فرانسه را دریافت کرد یکی از پرفروش‌ترین رمان‌های سالهای اخیراست. روایت یک زن ا فغان که محبوراست در یک اتاق محقر از شوهرش که درجنگ به دلیل اصابت گلوله به گردنش بی‌حس و حرکت مانده پرستاری کند. بیماری شوهر موجب می‌شود تا زن به راحتی با مردش حرف بزند. چیزی که پس از گذشن ده سال زندگی مشترک تاکنون این فرصت به او داده نشده بود.
در حالی که جشمان مرد به نقطه‌ای خیره شده وبدنش مثل یک سنگ بی‌حرکت است زن که حالا اورا به مثابه یک سنگ صبور پذیرفته خاطرات گذشته را مرور می‌کند. این خاطرات در واقع بیان درد و رنجی است که زن افغانی مجبور به پذیرش آن است. فیلم که از بیستم فوریه در سینماهای فرانسه به نمایش در آمده اشاره‌های صریحی به دشواری‌های زن بودن در فضایی مخوف که برخاسته از باورهای تند مذهبی است دارد واین به خوبی در فیلم به تصویرکشیده شده است. ملای محل که با میکروفنی در دست مردم را به جهاد دعوت می‌کند به زن می‌گوید که تنها دعا بخواند و شوهرش را لحظه‌ای ترک نکند.
فیلم سنگ صبور با بازی تحسین برانگیز گلشیفته فراهانی که خود با مهاجرت به فرانسه به نوعی ازدیکتاتوری جمهوری اسلامی ایران گریخته می‌تواند با نقشی که در فیلم باز کرده همخوانی داشته باشد. درآغاز انقلاب زمانی که به زن ایرانی با بی‌شرمی گفته شد (یا روسری یا توسری) در واقع پایه‌های یک دیکتاتوری نوین ریخته شد که گرچه بعد‌ها افغانستان در این مورد گوی سبقت را از ایران اسلامی ربود ولی در بطن ماجرا هیچ تفاوتی با هم نداشتند. درصحنه‌ای از فیلم زن به شوهرش می‌گوید: ملا گفت که پس از دو هفته خوب می‌شوی ولی الان شانزده روز گذشته است.
عتیق رحیمی در گفت‌و‌گویی با BBC در مورد انتخاب بازیگران برای فیلم و به ویژه بازیگر زن گفته بود: بعضی اوقات فکرمی کنم اگر گلشیفته نبود فیلم را می‌ساختم یا نه. واقعا در آغاز اینکه بازیگری را پیدا کنم مشگل بود. در آلمان هم که بودم چند بازیگر ایرانی هم دیدم.
رحیمی همچنین در مورد فضای فیلم گفته بود: نمی‌خواستم آسمان آبی ساختگی باشد می‌خواستم آسمان آبی مثل اسمان کابل را پیدا کنم. جایی که این آسمان را داشت مراکش بود اما مرکش کوه نداشت.
هرچند سرانجام فیلم در مراکش فیلمبرداری شد اما برای نشان داد نیک نما از کوه رحیمی از یک دکور کوه دراستودیویی در کازابلانکا استفاده کرد. کارگردان بجز گلشیفته از حمید رضا جاودان هنرمند ایرانی مقیم فرانسه که تابعیت فرانسوی دارد دعوت کرد تا نقش شوهر گلشیفته را در فیلم بازی کند. جاودان متولد ۱۹۵۳ در تهران است. ایرانی دیگر خانم ملک جهان خزاعی است که طراحی صحنه ولباس را برعهده گرفت ضمن اینکه در نقش بسیار کوتاهی در فیلم ظاهر شد.
عتیق رحیمی به گفته دانشنامهٔ آزاد ویکی پدیا‌زاده ۲۶ فوریه ۱۹۶۲ درکابل است. او در دبیرستان فرانسوی کابل تحصیل کرد و زان فرانسه را دره‌مان دوران فراگرفت. در زمان جنگ‌های داخلی افغانستان در سال ۱۹۸۴ در سن بیست و دوسالگی به پاکستان گریخت و پس از درخواست پناهندگی از سفارت فرانسه به پاریس رفت. رحیمی در فرانسه در دانشگاه روئن به تحصیل ادبیات مدرن فرانسه پرداخت و پس از آن مدرک دکترایش را در رشتهٔ سینما از دانشگاه سوربن دریافت کرد.
نخستین رمانش به نام خاک و خاکس‌تر را در سال ۱۹۹۶ نوشت. این رمان در سال ۲۰۰۰ به زبان فرانسه ترجمه شد و در همان سال انتشاریافت. درسال ۲۰۰۴ براساس این رمان نخستین فیلمش را به همین نام ساخت. این فیلم در همین سال در بخش نوعی نگاه در جشنواره سینمایی کن فرانسه به نمایش در آمد و موفق به دریافت جایزه شد.
