" آرت نووو " - Art Nouveau
آشنایی با هنری آشنا در معماری، تزئینات و صنایع دستی‌

" آرت نووو " - Art Nouveau
آشنایی با هنری آشنا در معماری، تزئینات و صنایع دستی‌

"آرت نووو" (۱) به تکنیکی‌ اطلاق می‌‌شود که در فاصله بین سال ۱۸۹۰ تا حدود سال ۱۹۱۰ بخش بزرگی‌ از اروپا و آمریکای شمالی‌ را تحت تاثیر خود قرار داد . تکنیکی‌ که قویا بر خلقِ نما و دکور سازی استوار بود و از فرم‌های غیر هندسی طبیعت شامل گیاهان ، جانوران و انسان الهام می‌گرفت.

نمای ظاهری بسیاری از بنا‌‌ها تزیینات و فرم‌های تازه‌ای گرفتند. علیرغم مشابهت برخی‌ خطوط ، ستون‌ها و شکل‌ها در طرفین شمای بیرونی ساختمان‌ها ، اشکال مدور ، نیمه مدور ، فرم‌های آویخته به تقلید از گیاهان ، حیوانات و پرندگان و دیگر اشکال ابتکاری در رنگ‌های مختلف زینت بخش خانه‌ها گردید.

بهره گیری از معماری و هنر جدید هم بر عکس ادوار سابق دیگر بطور کامل در ید اشراف و طبقات متمول قرار نگرفت و اقشار متوسط جامعه هم تا حدود زیادی به آن دست می‌‌یافتند.

شاید پیدایش آن را بتوان به عنوان واکنشی به تهاجم گسترده تکنولوژی و فراورده‌های عظیم آن به فرهنگ و زندگی‌ روزانه مردم پس از انقلاب صنعتی در اروپا دید. این واکنش هم چنین در بر گیرنده توجه روز افزون اقشار متوسط و کم در آمد به زیبا شناسی‌ در هنر معماری و صنایع دستی‌ بود. کارمندان ، کسبه و نظامیان نیز خانه‌های نه‌ چندان عظیم خود را با طاق‌های کوچک، فرم‌های متفاوت ، شیشه‌های الوان و خطوط موازی تزیین میکردند.

امروزه برخی‌ نیز " آرت نووو" را تکنیکی‌ در تقابل با معماری سنتی، هیستوریسم و الهام گرفته از " روکوکو" ( ۲) دانسته اند.

اما موضوع از چه قرار بود؟


تعادل ، تکرار و آرامش سابق بهم خورده بود. دانش آکادمیک و تکنولوژی جدید با هنرهای دستی‌ و کارگاهی تلفیق پیدا کرده بود. ارزش‌های هنری تازه‌ای به اقشار و طبقات غیر اشرافی راه یافته بودند .هنر سنتی و تکنولوژی مدرن راه‌های مشترکی یافته بودند و بدین ترتیب موج گسترده‌ای از فرم‌های جدید بتدریج چهره شهر‌ها را در قرن تازه دگرگون می‌‌ساخت. فضاهای تردد ، سالن‌ها و اتاقها نیز عموما با سقف‌های بلند بنا‌ می‌‌شدند و محیطهای داخل هم از نور زیادی بهره می جستند . می‌‌توان گفت که ادامه چنین ساختاری کمابیش تا دهه هفتاد میلادی یعنی‌ دوره‌ای که به " بحران انرژی در غرب" نام گرفت ادامه یافت.

صندلی ها، مبلها، کمد‌ها ، میز ها، آینه ها، قفسه ها، لامپ‌ها و وسایل تزئینی داخل منازل نیز اشکال، رنگ‌ها و فرم‌های متفاوت به خود گرفتند که عموما الهام گرفته از فرم‌های قوس دار ، آویخته و غیر هندسی از طبیعت ، حیوانات و پرندگان بودند . اما می‌بایست خاطر نشان کرد که با گذشت زمان بتدریج از ظاهر پیچیده و اجزا این هنر نیز کاسته می‌‌شد و اندیشه "کاربرد عملی‌" و ساده تر اشیای جای فرم و ساختار تشریفاتی سابق را می‌گرفت.

از آرشیتکت‌های نامی‌ این دوره می‌‌توان از "آنتونیو گاودی" نام برد که موفق شد بناهایی را به شکل مجسمه بسازد. وی در برخی‌ از کار‌های خود نماهای خارجی‌ بنا‌‌ها را به شکل صخره‌های طبیعی فرم میداد. نمونه‌هایی‌ از کارهای وی را می‌‌توان در " لا ساگرادا" (۳) در بارسلون دید.
از دیگر نامها میتوان " هکتور گیمارد" از فرانسه را ذکر نمود . وی علی‌ الخصوص بلحاظ ساختن ایستگاه مترو در پاریس شناخته شده است. " گیمارد" مدخل مترو را با ترکیبی‌ از شیشه و آهن مزیّن به لامپ‌های مختلف و در فرم‌های غیر هندسی بنا‌ کرد. در سایر نقاط اروپا نام‌های دیگری چون " چارلز رنی مکینتاش" از اسکاتلند، " ویکتور هرتاس" و " هنری واندی ولده" قابل ذکر اند.

پلاکارد ها:

تکنولوژی جدید، ازدیاد تولید و رشد مصرف از جمله دلایلی بودند که تهیه و پخش پلاکارد‌های تازه را ضروری میساخت. رقابت در بازار و سیاست جلب مشتری در این دوره نیز اوراق تبلیغاتی را تحت تاثیر خود قرار میداد . پلاکارد‌های سابق که عموما خط نوشته و توضیحی بودند جای خود تا به انواع جدیدی میزین به تصاویر که عمیقا متاثر از موج جدید هنر "آرت نووو" بودند قرار میداد. یکی‌ از نامی‌‌ترین اسم‌ها " هنری تولو لاتری " بود که البته کار و تولید هنری وی تحت تاثیر هنر نقاشی کشور ژاپن بود. دیگر اسامی آشنا از جمله " یولس چرات" ، " ج‌ اف. ویلیامسن"، " تی‌.اچ‌. بینس بول" بودند.

مبل ها، هنر و صنایع دستی‌:

در کشور فرانسه شهر‌های پاریس و نانسی مرکز اصلی‌ تجمع، کار و خلاقیت این گروه از هنرمندان بود. فرم‌های متفاوت و مواد مختلف یکی‌ پس از دیگری آزمایش می‌شدند و به نمایش در می‌‌آمدند. میز و صندلی و مبلمان با بکارگیری از چوبهای محکم و بارزش ساخته می‌‌شد و تزیین می‌‌یافتند. لبه‌های خمیده ، فرم‌های مدور و ابتکاری همراه با روکش‌های دست بافت از مشخصات عمده مبلهای مدرن این زمان شد. هنرمندانی چون "لویی ماجورل" ، " میل گاله" و " فیلیپه ولفرز" مبتکر و خالق آثار بسیار با ارزشی شدند. می‌بایست توجه داشت که فرم و ترکیب بدن زنان با اندام‌های کشیده ، موهای تابدار و آویخته موضوع و الگو‌های عمده در ساخت لامپ، آبدان ، شمعدان و ... قرار می‌‌گرفت. در شمال اروپا و در کشورهای اسکاندیناوی نیز صنعت سرامیک در ساخت بشقاب ، فنجان ، دیس، گلدان و غیره با هنر و ظرافت کم نظیری جای خود را باز می‌‌کرد. در طول این دو دهه اتاق‌های پذیرائی و آشپز خانه خانواده‌های سلطنتی و نیز منازل اشراف مملؤ از هنر‌های دست ساخت و کم نظیر گردید.

در این منطقه از اروپا " توروالد بینه بول" در زمینه معماری، زیور آلات، پلاکارد و سرامیک و " جورج ینسن" در سنت طلا سازی و نقره کاری سر آمد دیگران بودند.

کاغذ دیواری

گًل‌ها و گیاهان در اینجا نیز حضور چشمگیری داشتند و کاغذ دیواری ماشین ساخت نیز بازار مصرف را به اشغال خود در آورده بود. " ویلیام موریس " انگلیسی نیز از مبتکران انواع مختلف کاغذ دیواری بود که تصویر نمونه‌هایی‌ از آن در زیر خواهد آمد.

رنگ ها

در سال‌های مابین ۱۸۹۰ تا ۱۹۱۰ رنگ‌ها عموما تیره‌، قهوه‌ای و خاکی بودند. رنگ‌های دیگر نیز چون سرخ ، آبی‌ و سبز نیز در نوع تیره‌ خود به چشم میخوردند. بدین ترتیب ترکیب رنگ‌ها بطور کلی‌ غیر برجسته، آرام برداشت می‌‌شدند و زیاد محسوس نبودند . دیوار‌ها نیز یکرنگ میشدند و سپس با روش‌های دیگری تزیین می‌‌یافتند. در ساخت بسیاری از دکوراسیون‌ها و طرح‌ها بتدریج از شابلون استفاده میشد ، چرا که هم تکرار آن ممکن بود و هم وقت کمتری را طلب می‌‌نمود.

این دوره از هنر دستی‌ و معماری با رشد " فونکسیونالیسم " و در حدود سالهای ۱۹۱۰ تا حدود زیادی منسوخ شد.

پانوشت ها :

____________

۱- " آرت نووو" Art Nouveau در کشور‌های مختلف عنوان‌های متفاوتی به خود گرفت . در فرانسه، بلژیک و سوئیس " Art Nouvwau" ، در آلمان، اتریش و چکسلواکی "Jugend Stil"، در ایتالیا "Liberty" و در دانمارک " Skønvirke" نام گرفت.

۲- "روکوکو" Rokoko را می‌بایست به سالهای ۱۷۲۰ تا اواخر ساده ۱۷۸۰ مربوط دانست. تکنیکی‌ که طبیعت ، ظرافت و زیبائی را با هنر شرق ( آسیا) در خود جمع داشت. روکوکو دارای اشکال غیر هندسی مبتکرانه اما منظم بود. برای سهولت کلام در اینجا شاید بتوان آنرا به منبتکاری خودمان تشبیه کرد. روکوکو علیرغم عمر نسبتا کوتاه خود تاثیر شگرف و گسترده‌ای در معماری و صنایع دستی‌ اروپا بجای نهاد .

۳- La Sagrada Famillia - Barcelona

۴- اسامی هنرمندان صنایع دستی‌، آرشیتکت‌ها و مبتکرینی که در بالا از آنان ذکری رفته است:Antonio Gaudi - Hector Guimard - Charles Rennie Mackintosh - Victor Hortas - Van De Velde - Louis Majorelle - Emile Gallé - Phillipe Wolfers - Thorvald Bindesball . Georg Jensen - Henri Toulouse Lautrec - JF Willeumsen - Jiles Cherat - William Morris