زندانی بودن والدین، میلیون ها کودک را سرتاسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد

مدرسه فمینیستی: مقاله حاضر متن تحریر شدۀ سخنرانی «ماریا هرزوگ»[1] ، دکترای رشته جامعه شناسی و عضو کمیته حقوق کودکان سازمان ملل از سال 2007 تاکنون، است که در نشست دانشگاه سازمان ملل ماستریخت با عنوان «پیوند محبوس» و به مناسبت سالگرد تصویب «پیمان نامه حقوق کودک» در آبان ماه امسال ارائه شده است. این نشست به بهانه آن برگزار شد که امسال در بیست و دومین سالروز تصویب پیمان نامه حقوق کودکان، برای اولین بار «کمیته حقوق کودک سازمان ملل» یک روز را به کودکان زندانیان (یعنی فرزندانی که پدر یا مادرشان در زندان هستند) اختصاص داده است. برگردان این مطلب، توسط «سحر مفخم» برای ویژه نامه مدرسه فمینیستی با نام «کودکان زندانیان در سایه» انجام گرفته است.

کمیته حقوق کودک سازمان ملل متحد در ماه سپتامبر 2011 و به رسم هر سال جلسه ای برای تبادل نظر عمومی برگزار کرد .تشکیل این جلسه در مقررات آئین نامه کنوانسیون حقوق کودک گنجانده نشده است اما امکان برگزاری یک و یا دو نشست سالانه برای تبادل نظری عمومی برروی یکی از مواد مشخص کنوانسیون وجود دارد. هدف از اختصاص روزی مشخص برای بحث و تبادل نظری عمومی،تسهیل درک پیچیدگی های محتوایی کنوانسیون است. نقش آفرینان اصلی این جلسات نمایندگان دولت ها ،سازمان های غیردولتی ، پژوهشگران، فعالین حقوق کودک، هیات حقوق بشر سازمان ملل متحد و آژانس های متخصص در این زمینه، افراد مستقل و حتی کودکان هستند. در طی برگزاری این نشست علاوه بر یک جلسه عمومی، کارگاه هایی هم برای شرکت کنندگان و اعضای کمیته برگزار می شود که با جزئیات موضوعات مطرح شده آشنا شوند.

همیشه فهرست بالا بلندی از موضوعات پیشنهادی برای کمیته ارسال می شود که در این نشست ها به آنها پرداخته شود و نهایتاً کمیته حقوق کودک تصمیم میگیرد که کدام موضوع باید انتخاب شود . در سال 2011 موضوع فرزندان زندانیان انتخاب شد . و در سال 2012 در مورد کودکان مهاجرت بررسی و بحث خواهد شد.

هدف نشست اخیر در خصوص کودکان زندانیان افزایش آگاهی در مورد کودکانی بود که از سیستم های قضایی کیفری آسیب می بینند. البته این برنامه همه اشکال بازداشت والدین کودک را پوشش نمی داد. هدف این نشست همچنین بررسی تمام جنبه ها و مراحل درگیری والدین در سیستم کیفری و قضایی بود که شامل دستگیری،بازجویی، دوران بازداشت پیش از تشکیل دادگاه، تشکیل دادگاه و محکومیت، دوران حبس و در نهایت آزادی از بند و پیوند دوباره با خانواده و جامعه بود. در این نشست دوره های مختلف زندگی یک کودک و خانواده اش در طی دوران حبس پدر یا مادر به عنوان چارچوب بحث در نظر گرفته شد و مجموعه مقالات و گزارشاتی که کمیته دریافت کرده بود مورد بررسی دقیق قرار گرفت.

کمیته حقوق کودک جلسه روز سوم سپتامبر سال 2011 را به شنیدن نظرات و دیدگاههای کودکان و خانواده هایی که یکی از والدین را در حبس یا بازداشت داشتند اختصاص داد. سازمانهای مرتبط به کودکان و والدین هم در این نشست مشارکت داشتند. هدف این بود که پیشنهاداتی به کشورهای عضو و دیگر شرکت کنندگان ارائه شود تا به واسطه آن بتوانند حقوق کودکان زندانیان را بر اساس کنوانسیون حقوق کودک ترویج و حمایت کنند.

کودکان زندانیان میلیون ها کودک را شامل می شود که ماده 9 کنوانسیون حقوق کودک به آنها اشاره کرده است:

1- دولت‌هاي عضو تضمين خواهند كرد كه كودك نباید بر خلاف میل خود از والدينش جدا نشود، مگر در مواردي كه مقامات واجد صلاحيت مطابق قوانين و مقررات قابل اعمال و پس از بررسي‌هاي قضايي حكم دهند كه اين جدايي براي تأمين منافع عاليه كودك ضروري است. چنين حكمي ممكن است در مواردي خاص، از قبيل سوءاستفاده از كودك يا بي‌توجهي به او توسط والدين، يا زماني كه والدين جدا از يكديگر زندگي مي‌كنند و بايد در مورد محل اقامت كودك تصميم‌گيري شود، ضروري باشد.

2- در هر يك از دادرسي‌هاي مرتبط با بند 1 اين ماده، بايد به همه‌ي طرف‌هاي ذي‌نفع فرصت داده شود در دادرسي‌ها شركت كنند و نظرات خود را ابراز نمايند.


3- دولت‌هاي عضو حق كودك جدا شده از يك يا هر دو والد خود را براي حفظ روابط شخصي و تماس مستقيم و منظم با هر دو والد محترم خواهند شمرد مگر آن كه اين امر مغاير با منافع عاليه‌ كودك باشد.

4- هرگاه اين جدايي ناشي از اقدامات يك كشور عضو از قبيل بازداشت، حبس، تبعيد، اخراج يا مرگ يك يا هر دو والد يا كودك (از جمله مرگي كه به هر دليل در حين توقيف شخص توسط دولت روي مي‌دهد) باشد، كشور عضو، بنا به درخواست، اطلاعات ضروري مربوط به محل اقامت عضو (يا اعضاي) غايب خانواده را در اختيار والدين، كودك يا در موارد مقتضي، يكي ديگر از اعضاي خانواده قرار خواهد داد، مگر آن كه ارايه اين اطلاعات مخل رفاه كودك باشد. علاوه بر اين، كشورهاي عضو تضمين خواهند كرد كه تسليم اين درخواست، في‌نفسه تبعات نامطلوبي براي فرد (يا افراد) ذي‌نفع در پي نداشته باشد.

دو کارگروه موضوعی که در این نشست برگزار شد به موضوعات تقسیم شده بود.

1- نوزادان و کودکانی که با پدر و مادر زندانی در زندان زندگی می کنند
2- فرزندانی که بیرون زندانی هستند در حالیکه پدر یا مادر در زندان به سر می برند.

در طی برگزاری این کارگاه ها و بحث ها شرکت کنندگان نظرات، دانش و تجربیات خود را حول مسائل حقوقی کودک در رابطه با پدران و مادران محبوس درمیان گذاشتند. نمونه سیاستهای موفق و راههای عملی موثر مورد بررسی قرار گرفت و با جمع بندی نظرات مطرح شده ، پیشنهاد ها و راهکارهایی برای دولت ها و افراد ذی نفع تهیه شد تا به صورت بومی و یا بین المللی به اجرا در آید .

پژوهش های محدودی در رابطه با اثرات حبس والدین بر روی کودک موجود است چرا که تاکنون توجه کمی به این کودکان آسیب خورده شده است. بیشتر نمونه ها از کشورهای غربی و انگلیسی زبان است و یکی از دلایل کمبود اطلاعات عدم آشنایی به زبان های دیگر است. و مشکل دیگر در دسترس نبودن مطالعات میدانی در نقاط مختلف دنیا است.

فرزندان والدین دربند خودشان هم قربانی زندان هستند .تمام ابعاد زندگی آنان با این حقیقت که پدر یا مادرشان در زندان است پیوند خورده است .این اثرات خیلی به ندرت در فرایند کیفری و قضایی در نظر گرفته می شود در حالیکه توان بخشی به این قربانیان و حمایت های فراهم شده برای انان می تواند اثرات مختلفی داشته باشد .

میان کودکانی که با والدین شان، معمولا مادر، در زندان به سر می برند با آنهایی که بیرون زندان باقی می مانند تفاوت های بنیادینی وجود دارد .در هر دو حالت تمام جوانب حقوق کودک باید لحاظ گردد و.عواقب مستقیم و همچنین طولانی مدت باید بررسی شود . این عواقب شامل بی حرمتی،فقر و محرومیت مادی و احساسی، خطر درگیر شدن در جرایم و کارهای خلاف، دور ماندن از مدرسه و عواقب منفی دیگر نیز می شود.

اصل مهم این است که کودکان والدین محبوس درست مانند دیگر کودکان مشمول حقوق کودکان هستند. از آنجایی که آنها خود هیچ جرمی مرتکب نشده اند که به خاطر آن تنبیه شوند نباید به خاطر آنکه والدینشان در زندان است مورد تبعیض قرار گیرند. کودکانی که در زندان زندگی می کنند نیز زندانی محسوب نمی شوند و باید تمام حقوق و آزادی ها و فرصت ها را به مانند دیگر کودکان داشته باشند.

زندانی بودن والدین میلیون ها کودک را سر تا سر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. خیلی از آنها از گروه های اجتماعی فقیر یا آسیب پذیری می آیند. یکی از وخیم ترین مشکلات کودکان زندانیان این است که اگر حکم اعدام والدین نیز اجرا شود کودک باید با غم و پذیرش از دست دادن یکی از والدین دست و پنجه نرم کند. اطلاعات کمی در مورد این کودکان موجود است و بسیار مهم است بدانیم که چه تعداد کودک به واسطه زندانی بودن والدین خود دچار مشکل و آسیب می شوند. و البته مهم است که بدانیم بهترین راه تماس با پدر و یا مادر زندانی برای آنها چیست و حمایت هایی مفید برای کل خانواده داده شود تا بتوانند با موقعیت جدید دست و پنجه نرم کنند و از احساس شرمساری یا احساس گناه بپرهیزند .چشم پوشی از زندانی کردن والدین در شرایطی که به خاطر حفظ سلامت کودک صورت می پذیرد نه تنها اجرای صحیح مواد حقوق کودک است بلکه برای پیوند دوباره فرد محکوم که جرمی را مرتکب شده به جامعه نیز مفید است.

آموزش سیاست گذاران، نیروهای پلیس، قضات،دادستان ها،کمک به متخصصین امر و بالابردن هوشیاری عمومی نسبت به کودکان زندانیان می تواند به درک بهتر پیچیدگی های مسائل اجتماعی منجر شود .و این خود با اجرای صحیح و بدون کم و کاست مواد حقوق بشر و حقوق کودک مرتبط است.


پانوشت:
[1] Maria Herczog