رشد ۵/۳ برابری بدهی بانک ها به بانک مرکزی

سرمایه، راشل آرامیان: مقایسه اضافه برداشت شبکه بانکی از خزانه بانک مرکزی در پایان سال 86 نسبت به سال 83 (آغاز به کار دولت نهم) نشان می دهد میزان اضافه برداشت بانک ها به ویژه بانک های دولتی از بانک مرکزی در مدت مزبور شتابی فزاینده یافته است. براساس گزارش عملکرد شبکه بانکی کشور مجموع بدهی تمامی بانک ها به بانک مرکزی در سال 83 رقمی بالغ بر 46 هزار و 600 میلیارد ریال بوده که این رقم تا پایان سال 86 (براساس داده های خود بانک ها) به 208 هزار و 224 میلیارد ریال افزایش یافته است. مقایسه این دو رقم افزایش 347 درصدی بدهی کل بانک ها به بانک مرکزی را نشان می دهد. براین اساس سهم بدهی بانک های دولتی از مجموع بدهی های شبکه بانکی به بانک مرکزی در سال 83 به میزان 46 هزار و 437 میلیارد ریال و سهم بانک های خصوصی براساس این شاخص تنها 163 میلیارد ریال است. اما این رقم تا پایان سال 86 با رشدی چشمگیر مواجه می شود به طوری که سهم بانک های دولتی از مجموع کل بدهی های بانک ها به بانک مرکزی به 204 هزار و 930 میلیارد ریال می رسد. سهم بانک های خصوصی نیز از عدد مزبور، تنها سه هزار و 294 میلیارد ریال است. در این میان هر یک از بانک ها نقش متفاوتی را در روند شکل گیری و افزایش اضافه برداشت ها به بانک مرکزی داشته اند. براساس آمار های مربوطه، بانک ملی در میان بانک های دولتی با 46 درصد برداشت در سال 83 رتبه نخست را احراز کرده است. همچنین بانک کشاورزی با 18 درصد و بانک تجارت با 14 درصد در رتبه های بعدی قرار می گیرند. مقایسه این روند با آمار پایان سال 86 تغییری محسوس به چشم نمی آید. بانک ملی مانند سال 83 با اختصاص 28 درصد بدهی های بانک مرکزی از مجموع کل بدهی های شبکه بانکی به خود همچنان در رأس باقی مانده. اما بانک کشاورزی که با 17 درصد بدهی به بانک مرکزی به مقام سوم تنزل کرده جایگاه خود را به بانک سپه با 25 درصد بدهی داده است.

بیشترین رشد اضافه برداشت ها مربوط به دولتی هاست

اگرچه بانک های ملی، سپه و کشاورزی در سال 86 بیشترین سهم از بدهی به بانک مرکزی را به خود اختصاص داده اند اما نکته ای که در اینجا حائز اهمیت به نظر می رسد رشد تامل برانگیز بدهی برخی بانک های دولتی به بانک مرکزی در سال 83 نسبت به سال 86 است. بدهی های بانک مسکن با رشدی به میزان 3647 درصد مواجه شده و بدهی های بانک سپه به بانک مرکزی نیز رشد 1616 درصدی را نشان می دهد. بانک ملت نیز اگر چه تنها نزدیک به چهار درصد در شکل گیری اضافه برداشت ها نقش داشته اما بدهی این بانک به بانک مرکزی در سال 86 نسبت به سال 83، 534 درصد رشد را نشان می دهد. این شاخص در بانک هایی چون رفاه و توسعه صادرات در مدت مزبور با رشد منفی مواجه شده است.

رشد 56 درصدی بدهی بانک ها به موسسات مالی

افزایش بدهی بانک ها تنها به خزانه بانک مرکزی منحصر نمی شود و به خزانه دیگر بانک ها و موسسات مالی نیز کشیده شده است. بدهی شبکه بانکی به بانک ها و موسسات اعتباری در پایان سال 83 رقمی حدود 125 هزار و
5/123 میلیارد ریال بود که با افزایش
56 درصدی در سال 86 به 195 هزار و 192 میلیارد ریال رسیده است.
کارشناسان معتقدند اگر منابع ارزان قیمت دیگر بانک ها که به راحتی در میان شبکه بانکی به گردش درمی آیند با محدودیت مواجه نبود بانک ها به سوی اضافه برداشت از خزانه بانک مرکزی با سود 34 درصدی روانه نمی شدند.
آنچه در خصوص بدهی بانک ها به بانک مرکزی گفته شده دراین بخش نیز صادق است با این تفاوت که سهم بانک های خصوصی از مجموع بدهی این بخش در سال 86 نسبت به سال 83 با افزایش 867 درصدی مواجه شده به طوری که بدهی این بانک ها به دیگر بانک ها و موسسات اعتباری در سال 83 به میزان 5/950 میلیارد ریال بود که در سال 86 به 9 هزار و 193 میلیارد ریال رسیده است. سهم بدهی بانک های دولتی به بانک های دیگر و موسسات اعتباری در سال 86 نسبت به سال 83 با رشد 56 درصدی مواجه شده به طوری که سهم بانک های دولتی از مجموع بدهی های این بخش در سال 83 رقمی بالغ بر 124 هزار و 173 میلیارد ریال بود که این شاخص در سال 86 عدد 185 هزار و 999 میلیارد تومان را نشان می دهد.

بانک های خصوصی در صدر بدهی به موسسات مالی

با آنکه بانک های خصوصی به نسبت بانک های دولتی نقش کمرنگ تری در ایجاد بدهی به بانک ها و موسسات مالی داشته اند اما بدهی این بانک ها در سال 86 نسبت به سال 83 رشدی قابل ملاحظه را تجربه کرده است به طوری که بانک کارآفرین با 3500 درصد افزایش در مدت زمان مزبور بیشترین رشد را در این بخش از آن خود کرده. پس از آن نیز بانک اقتصادنوین (سال تاسیس 84) با رشد 3480 درصدی با فاصله ای کم از این بانک قرار می گیرد. بانک سامان نیز با رشد 254 درصدی سومین بانک در این رده بندی است و دیگر رتبه ها از آن بانک های دولتی است که در رأس تمامی آنها بانک ملی با 204 درصد رشد در بدهی به بانک ها و موسسات مالی در سال 86 نسبت به سال 83 خودنمایی می کند.در ادامه گزارش عملکرد شبکه بانکی کشور که آمار آن از سوی خود بانک ها تهیه شده است بدهی پست بانک به دیگر بانک ها عدد صفر را نشانه رفته و بانک رفاه نیز حکایت از رشد منفی
36 درصدی دارد.