تشریح 'ابعاد نظامی احتمالی' برنامه اتمی ایران توسط آژانس

بی بی سی: آژانس می گوید که ابعاد نظامی احتمالی هسته ای ایران در چارچوب 'برنامه آماد' انجام می شد
یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در گزارش جدید خود، 'ابعاد نظامی احتمالی' برنامه هسته ای ایران را برای اعضای هیات حکام این نهاد تشریح کرده است.
تازه ترین گزارش آقای آمانو قرار است رسما روز چهارشنبه (نهم نوامبر) منتشر شود اما نسخه ای از آن در اختیار ۳۵ کشور عضو شورای حکام قرار گرفته و به رسانه ها درز کرده است.
مدیرکل آژانس می گوید که این نهاد به طور جدی نگران جوانب نظامی احتمالی برنامه اتمی ایران است.
این در حالیست که ایران برنامه اتمی خود را صلح آمیز می داند.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) در اولین واکنش، گزارش یوکیو آمانو را "تکرار ادعاهای رد شده" آمریکا و اسرائیل خوانده است.
ایرنا می نویسد: " آمانو - برخلاف آنچه ادعا می کرد - هیچ اطلاعات روزآمدی ندارد و همان مطالب تکراری رد شده را منتشر کرده که نشان می دهد همه ادعاها مبنی بر اینکه آژانس اطلاعات نظامی بودن فعالیت های هسته ای ایران را در دست دارد، کذب است."

"اطلاعات معتبر"
آمانو می گوید که سازمان تحت نظارت وی حداقل از ۱۰ کشور درباره جوانب نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران اطلاعات جامعی دریافت کرده و این اطلاعات "در مجموع" معتبر است.
بنا بر این گزارش، پیش از پایان سال ۲۰۰۳ میلادی، فعالیت های اتمی نظامی احتمالی ایران در چارچوب یک برنامه سازمان یافته انجام می شد و این امکان وجود دارد که در حال حاضر نیز برخی از این فعالیت ها ادامه داشته باشد.
آژانس می گوید مدارکی به حجم بیش از یک هزار صفحه اعم از مراسلات، گزارش ها، نمودارها، طرح های مهندسی و ویدیوها بدست آورده که حاکی از اطلاعاتی "پیچیده" است که با هم ارتباط دارند.
این نهاد وابسته به سازمان ملل متحد می گوید که با مطالعه مدارک یاد شده، به خوبی به سازماندهی جوانب نظامی احتمالی برنامه اتمی ایران پیش از سال ۲۰۰۳ میلادی پی برده اما توانایی اش برای درک این جوانب پس از سال ۲۰۰۳ کم تر است.
بر اساس گزارش آژانس، ایران در بعضی موارد به سوالات این نهاد درباره اطلاعات مذکور پاسخ داده اما در اغلب موارد دیگر جوابش "غیردقیق" و "ناقص" بوده است.

"برنامه آماد"
آژانس می گوید که ایران برنامه ای محرمانه به نام "برنامه آماد" داشته که فردی به نام محسن فخری زاده آنرا هدایت می کرده و بیشتر فعالیت هایش نیز بین سال های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۳ میلادی بوده است.
بنا بر اطلاعات آژانس، محسن فخری زاده پس از چند بار نقل و انتقال، هم اکنون ریاست "سازمان تحقیقات و نوآوری امور دفاعی" ایران را برعهده دارد.
آژانس می گوید برنامه آماد دارای سه بخش بود: پروژه نمک سبز، طرح تولید چاشنی انفجار با قدرت بالا و طراحی مجدد موشک شهاب ۳ برای نصب کلاهک هسته ای احتمالی بر روی آن.
آژانس می گوید که پروژه نمک سبز (پروژه ۵/۱۳) بخشی از پروژه بزرگ تری به نام پروژه ۵ برای تولید اورانیوم با هدف استفاده در یک برنامه غنی سازی مخفی بوده که قرار بود محصولش فلز قابل کاربرد در کلاهک جدید موشکی ( تولید برنامه ۱۱۱) باشد.
بنا بر اطلاعات ارائه شده به آژانس اتمی، برنامه آماد به دستور مقام های ارشد ایران در اواخر سال ۲۰۰۳ میلادی و به دلیل نگرانی های موجود پس از حمله آمریکا به عراق، به طور ناگهانی متوقف شد اما کارکنان اتمی ایران دستاوردهای خود را ثبت کردند و سپس مراکز و تجهیزات خود را تخلیه و پاکسازی کردند.
این نهاد می افزاید مطلع شده که ایران برخی از فعالیت هایی که در چارچوب آماد انجام می داده را مجددا آغاز کرده است.
آژانس می گوید: "نگران است که برخی از فعالیت هایی که پیش از سال ۲۰۰۳ توسط ایران انجام شده به طور جدی به برنامه نظامی اتمی ارتباط دارد."
این نهاد ابراز نگرانی می کند که طرح های کلاهک اتمی که ایران به دست آورده پیشرفته تر از آن است که پیش از این گمان آن می رفت.
آژانس همچنین می گوید که ایران احتمالا فن آوری چاشنی انفجار با قدرت بالا را با کمک یک متخصص خارجی کسب کرده که سالها در برنامه اتمی کشورش فعالیت داشته است.
روزنامه واشنگتن پست پیشتر گزارش داد که یک دانشمند اتمی شوروی سابق به نام ویاچسلاو دانیلنکو در اواسط دهه ۹۰ در مرکز تحقیقات فیزیک ایران که به برنامه اتمی این کشور مرتبط است فعالیت می کرده است.
این روزنامه می افزاید بر اساس این مدارک، دانیلنکو برای حداقل پنج سال در زمینه آزمایش های انفجار هسته ای با ایران همکاری داشت و خود نیز در صحبت با کارشناسان آژانس این همکاری را تصدیق کرده است.
این نهاد می گوید اطلاعاتی دریافت کرده است مبنی بر این که ایران آزمایش های مقدماتی چاشنی با قدرت انفجار بالا که می تواند در آزمایش کلاهک هسته ای سودمند واقع شود را انجام داده است.

واکنش محمود احمدی نژاد
محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری ایران، در آستانه انتشار گزارش آقای آمانو به شدت از او انتقاد کرده بود.
آقای احمدی نژاد صبح سه شنبه در تهران گفت: "متأسفانه فردی را در رأس آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار داده‌اند که نه تنها اختیاری از خود ندارد، بلکه قوانین آژانس را زیر پا می گذارد و فقط حرف‌های آمریکا را تکرار می کند".
او آقای آمانو را متهم کرد که در مورد فعالیت های اتمی ایران "گزارش های غیر واقعی" تهیه می‌کند.
ایران اتهامات آمریکا و سایر کشورهای غربی را در مورد نظامی بودن اهداف برنامه اتمی خود رد می کند و تأکید دارد که این برنامه را تنها با هدف تولید انرژی و کاربردهای علمی از جمله در زمینه پزشکی دنبال می کند.

خشم روسیه
مقامات روسیه از گزارش تازه آژانس ابراز نارضایتی کرده اند.
وزارت امور خارجه روسیه طی بیانیه ای گفته است: "روسیه به شدت از اینکه گزارش آژانس به عامل افزایش تنش های موجود بر سر برنامه اتمی ایران تبدیل شده، مأیوس و متعجب شده است".
روسیه در مورد موجه بودن "انتشار محتوای این گزارش در سطح عمومی" ابراز تردید جدی کرده و رفتار کشورهایی را که خواهان هر چه تندتر بودن گزارش آژانس بوده اند، غیر سازنده خوانده است.
مهم ترین و جنجال برانگیزترین بخش گزارش تازه آژانس، ضمیمه ۱۲ صفحه ای آن است که با عنوان "ابعاد نظامی احتمالی برنامه اتمی ایران" منتشر می شود.
این نخستین بار است که آژانس در مورد نشانه هایی از "ابعاد نظامی احتمالی" در برنامه اتمی ایران، جزئیاتی تا این اندازه مفصل منتشر می کند.
این ضمیمه سه بخش دارد. در بخش اول ضمیمه، تاریخچه ای از تلاش های آژانس برای یافتن پاسخ سئوالات و ابهاماتی که در مورد اهداف و ماهیت جنبه های نگران کننده برنامه اتمی ایران ارائه شده است.
بخش دوم هم به منابع و اعتبار اطلاعات و چگونگی بررسی آنها توسط آژانس اختصاص دارد.
اما در بخش سوم، تحلیل آژانس از اطلاعات در دسترس و ارتباط آن با جنبه های نگران کننده برنامه اتمی ایران ارائه شده است.

نماینده ایران: مدیرکل آژانس عواقب اشتباه تاریخی خود را خواهد دید
سلطانیه: ایران اشتباه تاریخی مدیرکل آژانس را با همکاری سایر کشورها بدون جواب نخواهد گذاشت
نماینده ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی با انتقاد از مدیرکل این نهاد وابسته به سازمان ملل، در مورد عواقب گزارش اخیر او هشدار داده است.
روز چهارشنبه، ۱۸ آبان (۹ نوامبر)، رسانه های خبری ایران اظهارات علی اصغر سلطانیه، نماینده جمهوری اسلامی در آژانس بین المللی انرژی اتمی را در واکنش نسبت به انتشار گزارش جدید یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس درباره برنامه های اتمی ایران منتشر کردند که اقای آمانو را به اقدام برخلاف اساسنامه این نهاد بین المللی متهم کرده و گفته است: "آمانو عواقب اشتباه تاریخی خود را خواهد دید."
قرار است گزارش جدید آقای آمانو در مورد ایران روز چهارشنبه رسما منتشر شود اما روز گذشته، محتوای این گزارش به رسانه های خبری درز کرد و در سطحی گسترده در جهان منتشر شد.
به گزارش رادیو دولتی ایران، آقای سلطانیه گفته که گزارش آژانس بین المللی "غیر واقعی است و با انگیزه سیاسی تهیه شده" و افزوده است که این گزارش "غیر متوازن و غیرکارشناسی است که فقط انگیزه سیاسی در آن مشهود است."
مقامات ایرانی در خلال روزهای اخیر، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی را هدف انتقادهای شدید قرار داده و او را فاقد اراده مستقل معرفی کرده بودند و از جمله روز گذشته، محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری ایران، آقای آمانو را شخصیتی بدون اراده دانست و گفت: "متأسفانه فردی را در رأس آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار داده‌ اند که نه تنها اختیاری از خود ندارد، بلکه قوانین آژانس را زیر پا می گذارد و فقط حرف‌های آمریکا را تکرار می کند."
آقای سلطانیه نیز گفته است که گزارش اخیر آقای آمانو با فشار سیاسی آمریکا تدوین شده و افزوده که "بدیهی است که این گزارش از روند معمولی خود فراتر رفته است."
نماینده ایران در آژانس انرژی اتمی مدیرکل این نهاد را متهم کرده که در تهیه گزارش خود، "بر روی اقدامات و تحقیقات حرفه ای در خصوص فعالیت های مرتبط با برنامه هسته ای، چشم بسته" و افزوده است: "ما در بخش ضمیمه این گزارش به مطالبی در خصوص موشک ها و سایر مواد منفجره بر می خوریم که این موارد در ساختار آژانس بین المللی انرژی اتمی جایگاهی ندارد."
یوکیا آمانو در گزارش خود به تحقیقات ایران در زمینه هایی مانند انفجارهای نیرومند، که معمولا در ساخت چاشنی بمب اتمی کاربرد دارد، و مطالعاتی بر روی احتمال حمل کلاهک هسته ای توسط موشک های ساخت این کشور به عنوان شواهدی در مورد گرایش برنامه های اتمی ایران به سوی مصارف نظامی اشاره کرده، اما آقای سلطانیه رسیدگی به این موارد را خارج از وظایف آژانس دانسته است.
نماینده ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی با ابراز تاسف از برخورد مدیرکل آژانس با برنامه های اتمی جمهوری اسلامی، اتهام گرایش برنامه های اتمی این کشور به سوی مصارف نظامی و تلاش برای تولید مواد قابل استفاده در ساخت تسلیحات اتمی را رد کرده و گفته است: "آیا آژانس بعد از چهار هزار بار بازرسی الزامی از تاسیسات اتمی ایران، ذره ای این مواد را که به سمت مقاصد نظامی تغییر مسیر یافته باشد، کشف کرده است؟"
وی اتهامات آقای آمانو را تلویحا ملهم از گزارش چند سال پیش ایالات متحده به آژانس در مورد تحقیقات ایران در زمینه تسلیحات هسته ای خوانده و با رد "مطالعات ادعایی" گفته است که جمهوری اسلامی "در ۱۱۷ صفحه به طور مستند بر رد این ادعاها تاکید کرده است."
نماینده ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی افزوده است: "نفس انتشار ادعاها علیه یک کشور، آنهم در گزارش عمومی آژانس، بر خلاف اصل حفاظت از اطلاعات کشورهاست."
به گفته آقای سلطانیه، مشخص شده است که مدیرکل آژانس قبل از انتشار گزارش خود در روز چهارشنبه، "مدارک مربوط به مدارک ادعایی" را در اختیار پنج کشور دارای سلاح هسته ای عضو دایم شورای امنیت قرار داده بود در حالیکه چنین اقدامی "تخلف از روح اساسنامه آژانس محسوب می شود."
این مقام ایرانی بخش هایی از گزارش یوکیا آمانو را خطرناک دانسته و با اشاره به ذکر نام برخی از کارشناسان ایرانی به عنوان افراد مرتبط با تحقیقات بر روی جنبه های نظامی برنامه های اتمی جمهوری اسلامی در این گزارش، گفته است: "گزارش جدید آژانس باعث خواهد شد تا برخی افراد و دستگاه ها، هدف تروریست ها قرار گیرند."
در گذشته، مقامات جمهوری اسلامی حمله به بعضی از کسانی را که مشمول تحریم های بین المللی بوده اند عامل انتخاب آنان برای عملیات تروریستی دانسته بودند.
نماینده ایران در آژانس در عین حال بر تمایل دولت به همکاری با این نهاد بین المللی تاکید کرده و یادآور شده است که فریدون عباسی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، هفته گذشته با ارسال نامه ای به مدیرکل آژانس، از معاون او دعوت کرد "برای رفع هرگونه ابهام" در مورد برنامه های اتمی ایران، به تهران سفر کند اما مدیرکل آژانس "این اقدام ارزشمند را نادیده گرفت."

امید به چین و روسیه
آقای سلطانیه گفت که مدیرکل آژانس "با مسموم کردن فضای همکاری، زمینه تقابل بین اعضا و دبیرخانه آژانس را فراهم آورده است و مسئولیت کامل عواقب چنین اشتباه تاریخی تنها متوجه اوست."
وی گفت که جمهوری اسلامی بدون ایکه در مورد حقوق خود مصالحه ای کند، به تعهداتی که در چارچوب پیمان منع گسترش جنگ افزارهای هسته ای - ان پی تی - دارد قطعا عمل می کند اما هشدار داد که "این اشتباه تاریخی مدیرکل را با همکاری و همفکری دیگر کشورها بدون جواب نخواهد گذاشت."
وی گفت که "جمهوری اسلامی اجازه نخواهد داد از آژانس استفاده ابزاری شود و این نهاد بین المللی به عنوان زیر مجموعه شورای امنیت در آید و بی تردید کشورهای عدم تعهد، روسیه و چین، این برخورد ناشایست مدیرکل را بدون جواب نخواهند گذاشت."
اگرچه گزارش مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی هنوز رسما منتشر نشده، اما انتشار محتوای آن واکنش هایی را در سطح بین المللی در پی داشته است.
از جمله، به گزارش خبرگزاری دولتی چین، هونگ لی، سخنگوی وزارت خارجه این کشور در گفتگو با خبرنگاران در روز چهارشنبه، گفت که مقامات چینی گزارش مدیرکل آژانس را در دست مطالعه دارند و از ایران خواست تا از خود "انعطاف پذیری" و "صداقت" نشان دهد.
آقای وان افزود که دولت چین خواستار حل و فصل بحران ناشی از برنامه های اتمی ایران از راه های مسالمت آمیز و بدون توسل به قوه قهریه است.
همزمان، رادیو دولتی ایران به نقل از بیانیه وزارت خارجه روسیه گفته است که آن کشور از اینکه گزارش جدید آقای آمانو به "عاملی برای تشدید تنش درباره برنامه هسته ای ایران تبدیل شده، سخت متاسف است" و افزوده که دولت روسیه معتقد است که این گزارش می تواند به تلاش برای مذاکرات گروه ۱+۵ و ایران آسیب بزند.
رادیو دولتی ایران به نقل از این بیانیه افزوده است که روسیه از درز کردن محتوای این گزارش هم ابراز ناخرسندی کرده و در مورد بهره برداری از این گزارش برای برخورد خشونت آمیز با مساله برنامه اتمی ایران هشدار داده است.
روز گذشته، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در پاسخ به سئوالی در مورد اظهارات رئیس جمهوری اسرائیل که حمله نظامی به تاسیسات اتمی ایران را مردود ندانسته بود گفت که روسیه با چنین اقدامی مخالف است و عواقب عملیات نظامی علیه رژیم های سابق عراق و افغانستان را یادآور شد.
به گفته برخی ناظران، موضع سختگیرانه تری که برخی کشورهای غربی و اسرائیل نسبت به برنامه های اتمی ایران اتخاذ کرده اند، همراه با انتشار گزارش اخیر مدیرکل آزانس بین المللی، ممکن است روسیه و چین را قانع کند که برای جلوگیری از وقوع یک درگیری نظامی در منطقه، با صدور قطعنامه جدیدی در شورای امنیت برای تشدید تحریم های اقتصادی و تجاری بین المللی علیه جمهوری اسلامی موافقت کنند.
در مقابل، مقامات جمهوری اسلامی تلاش دارند با انتشار اخباری از مخالفت روسیه و چین با گزارش مدیرکل آژانس، مانع از بروز نگرانی داخلی در مورد عواقب طرح اتهامات این نهاد بین المللی علیه ایران شوند.
در ایالات متحده، ویکتوریا نولند، سخنگوی وزارت خارجه، در گفتگو با خبرنگاران، گفت که دولت آمریکا و کشورهای دیگر عضو آژانس این گزارش را روز سه شنبه دریافت کرده اند و افزود که ایالات متحده، پس از مطالعه این سند نسبت به آن واکنش نشان خواهد داد.
خانم نولند در پاسخ به سئوالی در این مورد که محمود احمدی نژاد مدیرکل آژانس را بازیچه دست آمریکا دانسته است، گفت که ایالات متحده چنین اظهاراتی را رد می کند و افزود: "آژانس بین المللی انرژی اتمی یکی از معتبرترین نهادهای سازمان ملل متحد است و گزارش مدیرکل آژانس براساس یافته های بازرسان این نهاد و اطلاعات ارسالی ده، پانزده کشور عضو تهیه شده است."
همزمان، خبرگزاری فارس گزارش کرده است که پس از انتشار محتوای گزارش مدیرکل آژانس در روز سه شنبه، نماینده جمهوری اسلامی در این نهاد در نشست ویژه کشورهای غیرمتعهد فهرستی از سئوالاتی را که درباره ماهیت برنامه های اتمی ایران مطرح است همراه با پاسخ های دولت خود به آنها بین آنان توزیع کرد.
قرار است گزارش آقای آمانو در نشست شورای حکام آژانس بین المللی در روز چهارشنبه بررسی شود.
شورای حکام چند سال پیش، با صدور قطعنامه هایی از ایران خواست تا بخشی از برنامه های اتمی خود متوقف کند و اطلاعات کامل درباره این برنامه ها را در اختیار شورای قرار دهد و پس از رد این قطعنامه ها از سوی ایران، پرونده هسته ای این کشور را به شورای امنیت ارجاع کرد.

واکنش واشنگتن به گزارش آژانس درباره ایران
دولت باراک اوباما هنوز به گزارش یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، درباره ایران واکنشی جدی نشان نداده است اما شماری از چهره های بانفوذ کنگره خواهان تشدید تحریم ها به ویژه علیه بانک مرکزی و بخش انرژی ایران شده اند.
ویکتوریا نولاند، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفته است که کشورش گزارش تازه آژانس در مورد "ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران" را در دست بررسی دارد.
جوزف لیبرمن، سناتور مستقل که از طرفداران اسرائیل و مخالفان سرسخت حکومت ایران است، طی بیانیه ای گفته است زمان آن فرا رسیده که آمریکا و کشورهای دوست و متحدش به جای فشار تدریجی، تحریم های شدیدی از جمله تحریم بانک مرکزی ایران را وضع کنند.
او گفت: "اگر رژیم ایران به توانایی سلاح هسته ای دست پیدا کند، به این خاطر خواهد بود که رهبران آمریکا چنین اجازه ای داده اند. هنوز قدرتش را داریم که از این کار جلوگیری کنیم. اما تحقق این امر مستلزم چیزی بیشتر از فشار تدریجی است."
ایران برنامه اتمی خود را صلح آمیز می داند و می گوید که خط مشی هسته ای یا سیاست خارجی خود را به خاطر تحریم های آمریکا یا شورای امنیت تغییر نمی دهد.
سناتور دموکرات جان کری، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنا، نیز گفته است که دولت ایران باید به تعهدات بین المللی اش عمل کند.
او افزود که در روزهای اخیر با مدیرکل آژانس دیدار کرده است.
ایران به شدت از گزارش آقای آمانو انتقاد و او را به تکرار اتهامات بی اساس آمریکا متهم کرده است.
سناتور کری گفت که کمیته تحت نظارتش به زودی جلسه ای برای بررسی گزارش تازه آژانس برگزار خواهد کرد.
او آقای آمانو را فردی متفکر که فقط به واقعیت ها علاقه مند است و منافع دیگری ندارد توصیف کرد.
به نظر می رسد که این اظهارات واکنشی تلویحی به اتهامات ایران بود که عملکرد آژانس را تحت تاثیر کشورهای غربی می داند.
سناتور کری همچنین گفت که از نزدیک با دولت اوباما همکاری خواهد کرد تا هرگونه تدابیر لازم و سازنده برای وادار کردن ایران به عمل به خواسته های گروه پنج به علاوه یک اتخاذ شود.
ایلیانا راس لیتنن، رئیس کمیته روابط خارجی در مجلس نمایندگان که از مخالفان شدید حکومت ایران در کنگره است در بیانیه ای هشدار داد که وقت به سرعت از دست می رود.
او گفت گزارش آژانس ثابت می کند که آمریکا و سایر کشورهای مسئول باید برای جلوگیری از دستیابی ایران به توانایی تسلیحات اتمی دست به اقدامات قاطعانه بزنند.
خانم لیتنن از دولت های کنونی و سابق آمریکا به خاطر "عدم اجرای کامل متن قانون تحریم های ایران" انتقاد کرد.
این سیاستمدار جمهوریخواه پیش بینی کرد که طرح تازه تحریم های شدیدتر علیه ایران که در کمیته تحت نظر او تصویب شده در کنگره وضع شود و به امضای آقای اوباما برسد.
وی گفت این طرح ها بخش انرژی ایران که پاشنه آشیل این کشور خواند را هدف خواهد گرفت.
مارک کرک، سناتور جمهوریخواه نیز در صحن سنا درباره این گزارش صحبت کرد و مثل خانم لیتنن خواستار تحریم بانک مرکزی ایران شد.
او گفت که گزارش آژانس نشان می دهد که ایران به سوی طراحی و ساخت سلاح اتمی حرکت می کند، امری که به گفته وی آمریکا نمی تواند اجازه وقوع آن را دهد.
دولت ایران با رد این اتهام می گوید که تمام جوانب برنامه هسته ای این کشور صلح آمیز است.