آخ! اگر آزادی سرودی می خواند...

QhQ.mm22@yahoo.com
میانه¬ی اردی¬بهشت 1388 بود. تهران، یازده¬ی اردی¬بهشت (یک¬مه) خود را برای نخستین بار در سال¬های گذشته، به قلب شهر (پارک لاله) برده بود. با وجود دست¬گیری¬های گسترده جسارت جنبش کارگری قابل تحسین بود. هر چند آن جسارت در میانه¬ی میدان هیاهیوی سبز و زرد چندان نپایید، اما آغازی بود و نقطه¬ی عطفی در جنبش کارگری. بهار 88 تهران در قُرقُ سبزها بود. اصلاح¬طلبان دولتی و نیمه¬دولتی و لیبرال¬ که در پی شکست¬های متوالی از "انتخابات" دوم شوراهای شهر و روستا و مجلس هفتم و هشتم و ریاست جمهوری نهم ماتم زده از قدرت رانده شده بودند، آنک با آس به تعبیر خودشان نسوخته آقای نخست وزیر به معرکه آمده بودند و از پیش ارجوزه¬ی پیروزی می¬خواندند. دبیر کل جبهه¬ی مشارکت می¬گفت: "کافی¬ست اختلاف آرا 5 میلیون باشد، آن گاه ما پیروزیم". ( درباره ی جواب به محسن میردامادی و کمپین بد و بدتر بنگرید به مقاله یی از این قلم تحت عنوان " می دانند و می پرسند " این جا و آن جا).اصلاح¬طلبان برای جلب و جذب تحریمی¬های گذشته ترفند قدیمی¬ شده¬ی انتخاب بد و بدتر را پیش کشیده بودند. "آیا به نظر شما احمدی¬نژاد بدتر از موسوی نیست؟" و یا "آیا موسوی بهتر از احمدی¬نژاد نیست؟" و چنان بود و چنین بود که در مدتی کوتاه همه جا "سبز" شد. از نویسنده¬گان صاحب سبک مثلاً چپ لیبرالی که بعد از شکست مفتضح هاشمی در برابر احمدی¬نژاد روی دستان¬شان داغ گذاشته بودند که هرگز در سیاست دخالت نکنند تا "شاعران" حوزه¬ی هنری و شاگردان سابق مرتضا آوینی به نفع کاندیدای سبز وارد گود شدند. زنان کمپین عدد خود را بیش از یک میلیون دیدند و کاسه¬ی تمنا به دست گرفتند و امضاهای جدید زیر سند خود گذاشتند. نوبل گرفته¬ها داغ کردند. "رگ¬های غیرت روزگار سپری شده"¬ها برآماسید. از هنرپیشه¬های مشهور و مطرح و محبوب سینما و تله¬ویزیون ایران تا بازی¬گران تی¬نیجری لاله¬زاری، همه دست¬بند و پیشانی¬بند و گردن¬بند و گوشواره و النگوی سبز بستند. به اعتبار پول¬های کلان رانت¬خواران، هزینه¬های هنگفت شد. مدیای سرمایه¬داری غرب شادمان از ورود اصلاح¬طلبان موتلف با لیبرال¬ها کل تریبون¬های خود را در اختیار آقایان و خانم¬هایی گذاشت که حالا دیگر - پس از دو سال - به عنوان "مهاجر" کارمند رسمی و علنی این رسانه¬ها شده¬اند. غلام¬حسین کرباسچی با بی¬بی¬سی از اسرار مگوی برنامه¬های نئولیبرالی شیخ مهدی کروبی سخن ها گفت و سرانجام عباس عبدی در رادیو فردا ریش نفت را به سبیل دیکتاتوری گره زد و درس¬های فرید زکریا را بالا آورد. چنان افتاد که دانی....
در آن گیر و دار آقا و خانمی که خود را نماینده¬ی "روشن¬فکران" می¬خواندند بعد از تماس با نگارنده نامه¬یی را آوردند برای امضاء. نامه¬یی که با این شعر شاملو آغاز می¬شد:
آه! اگر آزادی سرودی می¬خواند....
و ذیل آن شصت هفتاد امضای آشنا و گُنگ نشسته بود. گفتم: "شما که می¬دانید من امضا نمی¬کنم". گفتند: "ولی خیلی¬ها یا همه امضا کرده¬اند. فلانی و فلانی کم آدم¬هایی نیستند." نامه¬ی شق و رق و تا نخورده را تا زدم و تحویل آن دو آقا و خانم بسیار جنتلمن و لیدی¬ مآب دادم و عذر تقصیر خواستم که "اولاً امضای من چه ارزشی دارد در حالی که این آدم¬های <خیلی آدم >پای این استشهاد محلی امضا نهاده¬اند؟" در مُقام یک نویسنده فقط از آنان خواستم اگر ممکن است شعر احمد شاملو را از طغرای نامه بردارند. چنین نکردند. من نیز ابرام نورزیدم. آنان رفتند. و من ماندم.
با وجودی که غالب امضا کننده¬گان در حوزه¬های تخصصی خود افراد شناخته شده¬¬یی بودند، اما نقل شعری از شاملو در ابتدای استشهاد محلی دقیقاً از این منظر نشسته بود که بر وزن محتوای نامه بیفزاید و به یک اعتبار آقای موسوی را در رده¬ی بالای صد کیلویی¬ها روی باسکول مسابقه بفرستد. از قرار چنین نیز شد. دست کم به اعتبار همان چهارده میلیون رای رسماً اعلام شده. این شاملو عجب رازی است. آن آقای عطاءالله مهاجرانی در مناقشه¬یی مکتوب با این قلم که هنوز جوهر آن خشک نشده است، هر چه ناسزا می¬توانست نثار شاملو کرد و چون به لندن رفت دکان دو نبشه¬یی باز گشود که یک سوی آن، بر بالای وبلاگش همین شعر "آه اگر آزادی...." نشسته است و سوی دیگر آن آخرین نتایج مسابقات نیمه آماتور لیس پس لیس با ابراهیم گلستان!! که دشمن خونی شاملو بوده و هست.


دو سال و چهارده ماه بعد. دوم مرداد 1390. امام¬زاده طاهر. اطراف مزار شاملو. هوا داغ. چند جوان پراکنده. در عمق زخمی سکوتی سوگ¬ناک، آژیر فضای سنگین امنیتی و پلیسی جیغ می¬کشد. ساعت30/3 بعدازظهر. آفتاب مستقیم و خشن تابستان کرج. اندک جوانان وحشت¬زده را نیز به "پس پشت مردمکان" درختان پراکنده و تشنه رانده است. بی¬تامل به سوی مزار می¬رویم. جوانان به محض دیدن یک چهره¬ی آشنا جمع می¬شوند. حداکثر بیست تا سی نفر. از امضاکننده¬گان بیانیه¬ی پیش گفته ی کمپین" هنرمندان" سبز هیچ نشانی نیست. و این خود بهتر! از کسانی که فراخوان گردآیش داده¬اند حتا یک نفر نیز حضور مبارکش پیدا نیست. این "استادان" محترم تا آخر مراسم (ساعت 5) نیز تشریف فرما نشدند! همسر شاعر که تحت سخت¬ترین شرایط هم علی¬القاعده باید میزیان و خوش¬آمد گوی مهمانان خسته¬ی خانه¬ی شکسته¬ی بامداد لب بسته¬ی ما باشد، مثل همیشه غایب است. از منزل او تا مزار بیست دقیقه¬یی راه، بیش¬تر نیست. شاید طولانی¬ست! ناشران و کاسبان کتاب شاملو رفته¬اند گل کاغذی(اسکناس) بچینند!! دختران دشت و پسران گل¬ کشت اما از راه و بی¬راه آمده¬اند. دو سه نفر از تبریز. که می¬گویند از 8 صبح بیتوته کرده¬اند. یکی دو نفر از اصفهان و رشت و زنجان. به همراه دخترم فروغ روانه می شویم. به سوی مزار. صد گام. هنوز مجال احوال¬پرسی با مهمانان شاملو به سر نیامده است که آقای سرگردی با چند مامور دیگر به محوطه می¬ریزند. دوان دوان. سرگرد باتوم را می¬چرخاند و به سوی جوانان حمله می¬برد. در کم¬تر از یک دقیقه مزار شاملو خالی از هر تنابنده¬یی می¬شود. اطراف امام¬زاده توسط نیروهای امنیتی محاصره شده است. این محاصره در حریم مزار اما تنگ¬تر است. از قرار آنان که به امام¬زاده رسیده¬اند، به سد نیروهای پلیس خورده¬اند و مانده¬اند. و من تنهای تنها بر مزار شاملو ایستاده¬ام. ملاحظه¬ی موی سفیدم را کرده¬اند لابد. نمی¬دانم. آقای سرگرد با فریادی خشمگینانه به سوی من می¬آید. دخترم را نشان می دهد و با فریاد در می آید که: "آهای! این بچه¬ی توست؟ ادبش کن و گرنه...." –"آهای" در این جا ضمیری است جای¬گزین شما و یا آقا مشابه "هی"! - سرگرد خواسته فروغ و چند تن از بچه¬های شاملو را از امام¬زاده بیرون کند اما نرفته¬اند و "بچه¬ی آهای" گفته من بدون پدرم – که همان "آهای" باشد - جایی نمی¬روم. مشاجره¬ی لفظی در گرفته! می¬گویم "اما آقای سرگرد! من حتا یک واحد علوم تربیتی نخوانده¬ام. البته ماکارنکو را می‌شناسم. پداگوژیکی را ...." سرگرد با چشمان از حدقه بیرون زده باتوم و رولورش را به رخ می¬کشد و داد می¬زند که "بیرون! بیرون! آقا...." بچه¬ها در غیبت سرگرد که من را نشانه رفته است، جمع می¬شوند. می¬گویم "آقای سرگرد! اگر ما از باتوم و اسلحه¬ی شما می¬ترسیدیم که حالا این¬جا نبودیم برادر" و دستانم را در برابرش می¬گیریم: "بفرما! دست¬بند بزن. هر کجا می¬خواهی می¬آیم. هر شش گلوله¬ی رولورت رو تو ملاجم خالی کن! مهم نیست. اما مراسم باید برگزار شود." می¬گوید "ما دستور داریم نگذاریم" می¬گویم: "دستور نامه¬ات را نشان بده .ما می¬رویم" و اضافه می¬کنم "بی¬سیم بزن به فرمانده¬ات تا با او صحبت کنم. گویا آتش شما خیلی داغ است." و از سرگرد می¬پرسم: "می¬خواهی زود سرهنگ شوی؟". سرگرد عقب می¬نشیند. به سرگرد و فرمانده¬ی لباس شخصی¬ها می¬گویم "آقایان! شما که ماشاءالله آدم¬های با تجربه¬یی هستید. اگر نبودید هم در این دو سال با تجربه شده¬اید. این گورستان با شهر و هر مکان دیگری چند کیلومتر فاصله دارد و حتا اگر 5 هزار نفر هم جمع بشوند شما اگر اراده کنید می¬توانید به راحتی بزنید. این¬جا نه بانکی هست که به آن حمله شود نه.... تازه همه آمده¬اند برای بامدادشان شعر بخوانند. شعر خودش را.... " فرمانده¬ی لباس¬ شخصی¬ها دستم را می¬گیرد و محترمانه می¬گوید: "اگه ممکنه من با شما صحبت می¬کنم." خود را کارشناس ارشد روابط بین¬الملل معرفی می¬کند و از استادانش سخن می¬گوید و از این که دو سال پیش سبزها سال¬یاد شاملو را مصادره به مطلوب کرده¬اند. می¬گویم: "ببین آقای محترم! ما نه سبزیم و نه موسوی¬ چی! آمده¬ایم به احترام استادمان یک ساعت شعر بخوانیم و برویم. شاملو را که می¬شناسی؟"
دهانت را می¬بویند...
آقای سرگرد نزدیک می¬شود. کمی آرام شده است. فقط کمی. هنوز چهره¬اش ملتهب است. جوانی به او گفته است: "نانی که تو به خانه می¬بری بوی خون می¬دهد!" می¬گوید: "چه قدر وقت می¬خواهی؟" ساعت ندارم. ساعت سرگرد دقیقاً چهار و پنج دقیقه است. می¬گویم: "تا ساعت 5". می¬گوید: "چهار و نیم" می¬گویم: "نه. ساعت پنج. درست ساعت پنج ما گورمان را کم می¬کنیم. بگذارید بچه¬ها بیایند و شعرشان را بخوانند. این¬جا نه کسی یا حسین میرحسین خواهد گفت و نه کسی...." می¬گوید: "صبرکن" با فرمانده¬اش صحبت می¬کند و می¬¬آید.: "قبول اما تا ساعت 5". به توافق می¬رسیم. لحظه به لحظه مزار شاملو با جمعیتی از نسل سوم ایران معاصر متراکم¬تر می¬شود. هیچ موی سفیدی در میان جمعیت نیست. گروهی نشسته. و جماعتی ایستاده.
دختران و پسران سرزمین من چه خوب شاملو می¬خوانند:
"آی عشق! آی عشق!
چهره¬¬ی آبی¬ات پیدا نیست...."
این صدای یکی "آبایی" بود و همین که تمام می¬شود دخترکی خود را به پیش می¬کشد و با نوای محزون می¬خواند:
وارتان ! بهار خنده و ارغوان شگفت....
و دیگری ادامه می¬دهد:
باید استاد و فرود آمد


میان پلیس ایستاده ام و هر از چندگاه به کنار فرزندان صبح می روم. به شمار نیروهای پلیس و امنیت افزوده شده است. سرگرد ساعتش را نگاه می¬کند. به سرگرد می¬گویم: "فکر می¬کنی ما از باتوم و رولور تو می ترسیم که آن را به رخ می کشی" می¬گوید: "این ها ابزار اجرای قانون هستند! پلیس آمریکا هم باتوم و اسلحه ی گرم دارد" می گویم: "قانون یعنی مردم." با انگشت به دوستداران شاملو اشاره می کنم و ادامه می دهم" ابزار قانون هم یعنی همین مردم. باتوم و رولور تکیه گاه مطمئنی نیست سرگرد. نه برای دولت آمریکا و نه برای هیچ دولت دیگری". هر چند دقیقه ساعتش را مقابل چشمان بی¬رمق من می¬گیرد "ببین! چهار و پنجاه و پنج دقیقه" فرمانده¬ی لباس شخصی¬ها می¬گوید: "تمامش کنید دیگر" آرام به مزار شاملو نزدیک می¬شویم. بچه¬ها راه می¬گشایند تا من در میان حلقه¬ی آنان بایستم. فرزندان شاملو با لطفی عمیق عرق از پیشانی و گونه¬ من بر می¬گیرند. می گویم :" بچه ها ! همه ی شما من را می شناسید و خوب می دانید که با محافظه کاری میانه یی ندارم اما..." از آنان می¬خواهم که آخرین شعر را بخوانند و برویم. همه می¬فهمند. همه می¬دانند. همه می¬پذیرند.
بیتوته¬ی کوتاهی است جهان
در فاصله¬ی گناه و دوزخ
خورشید همچون دشنامی بر می¬آید
و روز
شرم¬ساری جبران ناپذیری¬ست.
آه پیش از آن که در اشک غرقه شوم
از عشق چیزی بگوی!
ساعت پنج! درست ساعت پنج بود که مراسم تمام شد. ناگزیر!
هنگام خروج از محوطه سه مرد شتاب¬زده با تاج گل بزرگی می¬خواهند به مزاری برسند که دیگر کسی کنار آن نیست. چه باشکوه! خسته نباشید دلاوران!! فرمانده با تشر می¬گوید: "آقایان کانون نویسنده¬گان! فاتحه بخوانید و بروید!"
چند جوان به من نزدیک می¬شوند. یکی می¬گوید: "کانونی¬ها تو ترافیک موندن" دیگری :"نه تو.... موندن" دیگری: "می¬تونستن دو ساعت زودتر از زیر کولر بیرون بیان...." دیگری خطاب به من:
"آقا برویم؟"
می¬گویم: "برویم عزیزانم! حال شاملو خوب نیست. بگذارید استراحت کند."


سکوت قبرستانی امام¬زاده طاهر را می¬پوشاند. چند سوگوار منفرد در کنار گورهای خاموش، پلیس و یک تاج گل! استارت که می¬زنم صدای شاملو - صدایی که مثل نسیم اقاقی¬ها معطر بود - در گوشم می¬پیچد: فلانی! می¬ترسم بمیرم و این کتاب در نیاد...."
حالا حکایت ماست و کتاب¬های¬مان.
..... و کاش در این جهان
مرده¬گان را
روزی ویژه بود
تا چون از برابر این همه اجساد گذر می¬کنیم
تنها دست¬مالی برابر بینی نگیریم:
این پُر آزار
گند جهان نیست
تعفن بی¬داد است.