majidsedghi@yahoo.com
سینماهای پاریس مدتی است شاهد نمایش فیلم های ایرانی است. پس از نمایش فیلم های خون بازی (ساخته ی رخشان بنی اعتماد) , زنان بدون مردان ( شیرین نشاط), فیلم جدایی سیمین از نادر به کارگردانی اصغر فرهادی از هشتم ژوئن باعنوان ( یک جدایی ) در سینماهای پاریس به نمایش در آمده است . این فیلم که سال پیش در جشنواره سینمایی برلین برنده جایزه خرس طلایی شد در فرانسه با واکنش های خوب منتقدان روبروشده است. نشریه های معتبر فرانسوی از جمله لوموند از این فیلم به عنوان یک فیلم مطرج از سینمای ایران یاد کردند و در اولین روز نمایش فیلم در سیزده سینمای پاریس , شبکه تلویزیونی کانال پلوس در برنامه ای با عنوان Le grand journal با لیلا حاتمی بازیگر فیلم گفت و گو کرد .
فرهادی در آخرین فیلمش نیز مانند همیشه تلاش کرده تا به ناهنجاری های اجتماعی کشورش و بازتاب این دشواری ها بر روی رفتارهای مردم بپردازد . در این فیلم کارگردان به روشنی وارد سیاست و نقش جمهوری اسلامی برای ایجاد تنش در جامعه ایران نمی شود اما با نگاهی دقیق می توان از ورای هر نما و یا از فحوای هر واژه ای که از زبان بازیگران فیلم شنیده می شود به نکبتی که جامعه ایران به آن دچار شده پی برد.
فیلم فرهادی هرچند طلاق - که در سالهای اخیر در ایران رو به افزایش یافته است- را بهانه ای برای طرح این مساله قرارداده ولی رویهمرفته دشواری های زندگی مردم در جامعه کنونی ایران را از چند زاویه به نمایش می گذارد :
در ابتدای فیلم دو شخصیت اصلی فیلم نادر ( پیمان معادی ) و سیمین ( لیلا حاتمی ) در حین گفت و گویی عصبی با یک حاج آقای قاضی در دادگاه هستند . سیمین که روادید مسافرتش به خارج از کشور آماده شده و با مخالفت شوهرش روبه روشده معتقد است اکنون که پس از جند سال روادیدش آماده شده دوست دارد که دخترش نیز همراه او باشد اما شوهرمخالف است آنهم به این دلیل که پدرش آلزایمر دارد و بنابراین نمی خواهد پدر را تنها بگذارد. حاج آقا البته حق را به شوهر می دهد و آنها بدون نتیجه آن جا را ترک می کنند.
فرهادی با انگشت گذاشتن بر اختلاف اصلی این زن و شوهر در واقع به یکی از پیامدهای ناگوار شرایط زندگی در جامعه ایران که بسیاری را ناگزیر به ترک سرزمین مادری شان می کند اشاره می کند . موضوع دیگری که درفیلم مطرح می شود و حتی شاید بتوان گفت موضوع اصلی فیلم است مساله فقر و بیکاری است که پس از انقلاب اسلامی و به ویژه در سالهای اخیر در ایران رشد چشمگیری داشته است .
در حالی که سرانجام سیمین جدا از شوهرو دخترش زندگی می کند شوهر(نادر) در تکاپو برای یافتن کسی که بتواند از پدرپیر بیمارش نگهداری کند سرانجام زنی باردار به نام راضیه را می یابد که آماده می شود در غیاب وی از پدرش نگهاری کند . زن به دلیل بارداری اش به سختی می تواند از پیرمرد پرستاری کند . و بنابراین پس از یک روز به نادر می گوید که می خواهد برود. در این جا فرهادی زیرکانه به نقش مخرب تعصب های مذهبی که می تواند مردم یک جامعه را به واپس گرایی تنزل دهد می پردازد.
راضیه وقتی متوجه می شود پیرمرد خود راخیس کرده پس از مدت ها با خود کلنجار رفتن سرانجام تلفنی از شخصی که ما صدایش را نمی شنویم می پرسد که از لحاظ شرعی اشکالی ندارد لباس و شلوار زیر پیرمرد را عوض کند یا خیر و توضیح هم می دهد که مرد بیمار یک پیرمرد علیل است . تنها پس ازدادن اجازه این کار و یا بهتر بگوییم OK شرعی (( ! از پشت تلفن است که زن با اکراه به عوض کردن لباس های پیرمرد در حمام می پردازد.
فرهادی در این فیلم نیز مانند فیلم قبلی اش( در باره الی ) به مساله دروغ گویی میان آدم ها می پردازد . بدیهی است در جامعه ای مانند ایران که سیاست مدارانش مثل آب خوردن دروغ می گویند دروغ گویی یک سنت می شود . در این فیلم نیز همه دروغ می گویند زیرا که در می یابند تنها با دروغ گفتن است که می توانند در چنین جامعه ای زندگی کنند . کارگردان با هوشمندی درفیلمش خطر تزلزل یک جامعه را به روشنی ترسیم می کند اما در عین حال مردمانی را نشان می دهد که هرچند پرخاشگرانه با یکدیگر برخورد می کنند ( مشاجره های حجت شوهر راضیه با نادر ویا جرو بجث های تمام نشدنی نادر با سیمین ) انسان هایی مهربان و خوش قلب هستند ( نگاه کنیم به صحنه ای که نادر پدرش را حمام کرده و در همان حال به آرامی گریه می کند ) . در واقع این شرایط دشوار باعث می شود تا گاه برخوردهایی نا مهربانانه داشته باشند.
فیلم فرهادی در یک کلام فیلمی ا ست در باره انسان هایی محصور در یک جامعه عصبی که در پشت آن حکومتی خودکامه تلاش می کند تا زندگی را برآنان تلخ کند.
