رادیو فردا - محمد عبدی: «اين فيلم نيست» ساخته جعفر پناهی و مجتبی ميرطهماسب در جشنواره کن در بخش خارج از مسابقه به نمايش درآمد، در حالی که جعفر پناهی ممنوع الخروج است و تنها مجتبی مير طهماسب فرصت حضور در جشنواره کن را داشته است.
اين فيلم همان طور که پناهی اشاره می کند، يک فيلم نيست، و در واقع تصويری است از جعفر پناهی که دوربين را کار می گذارد و به ثبت و ضبط احوال خود ر اين روزها می پردازد. او با دوست مستندسازش مجتبی مير طهماسب تماس می گيرد و از او می خواهد که با هم فيلمی بسازند.
ايده اوليه پناهی خواندن فيلمنامه اش است؛ فيلمنامه آخری که نوشته و اجازه ساخت نيافته است، اما در ميانه کار خودش خسته می شود و می گويد که اين کار درستی نيست و «اگر قرار بود قصه را تعريف کنيم که ديگر فيلم نمی ساختيم.»
در طول فيلم پناهی با وکيل اش و همين طور سينماگرانی چون رخشان بنی اعتماد درباره وضعيت امروزش و بلاتکليفی او و انتظارش برای حکم تجديد نظر حرف می زند.
فيلم قصد دارد تصويری واقعی از وضعيت امروز پناهی ترسيم کند.
در نهايت هم او دوربين را به شکلی از خودش دور می کند و کسی را که برای بردن آشغال ها آمده تعقيب می کند تا اين که او از در خارج می شود در حالی که در خيابان ها جشن چهارشنبه سوری برپاست.
در عنوان بندی انتهايی فيلم نوشته شده: «با تشکر از ....» و در حالی که نامی جلوی آن نيامده فيلم به سينماگران ايرانی تقديم می شود.
مجتبی مير طهماسب پيش از نمايش مطبوعاتی فيلم بر روی صحنه حاضر شد و تنها در چند جمله گفت که از ساخت اين فيلم و اولين نمايش آن در جشنواره کن خوشحال است و سپس جمله ای از زرتشت را به اين مضمون نقل کرد که در جدال با تاريکی شمشير نمی کشد، بلکه چراغی برمی افروزد.
رسول اف و به اميد ديدار
محمد رسول اف نيز فيلم تازه ای در بخش نوعی نگاه جشنواره کن با عنوان «به اميد ديدار» ارائه کرده است.
اين فيلم بدعتی در سينمای زيرزمينی ايران است، از اين جهت که غالب فيلم های زير زمينی سينمای ايران که در جشنواره های جهانی ارائه می شوند، بدون مجوز و با دوربين های کوچک ديجيتالی ساخته شده اند، اما اين بار رسول اف برای فيلمش مجوز گرفته و آن را به صورت سی و پنج ميلی متری ساخته است، در حالی که فيلمنامه را در حين ساخت تغيير داده و فيلمی انتقادی درباره مسائل امروز ايران ساخته است.
به اميد ديدار نگاه انتقادی به مسائل امروز ايران دارد و جابجا درباره حيطه های ممنوع و پر دردسر نظير روزنامه نگاری، حقوق زنان، هجوم نيروهای امنيتی، ماهواره و حجاب حرف می زند و شايد مشکل فيلم از اين جا آغاز می شود که می خواهد درباره همه اين مسائل حرف بزند، بی آن که فرصت به عمق رفتن را داشته باشد.
در واقع فيلم عکس العمل فيلمسازی است که بی جهت دستگير شده و مورد آزار قرار گرفته است. در نتيجه او غيظ خود را در صحنه های مختلف فيلم جای داده است، بی آن که فرصت پرداخت هنری آنها را داشته باشد.
بازيگران و برخی عوامل فيلم به همراه همسر رسول اف در نمايش مطبوعاتی فيلم حاضر شدند و از اين که کارگردان فيلم امکان حضور در نمايش فيلم اش در کن را نداشته است ابراز تاسف کردند.
همسر آقای رسول اف گفت که در اين روز رسول اف را باز به دادگاه احضار کرده اند و از اين بابت ابراز نگرانی کرد و گفت آقای رسول اف اين فيلم را به تمام زندانيان سياسی بی نام و نشان در ايران تقديم کرده است.
*********
فیلم پناهی در درون یک کیک به جشنواره کن رسید
دویچه وله: آخرین مستند پناهی با عنوان "این فیلم نیست" به صورت پنهانی به خارج انتقال یافت. این مستند یک روز از زندگی پناهی در تهران را به تصویر می‌کشد. فیلم رسول‌اف، کارگردان دیگر ایرانی نیز بدون حضور وی در جشنواره کن اکران شد.
گرچه جعفر پناهی، کارگردان سرشناس ایرانی ممنوع‌الخروج است و اجازه‌ی شرکت در جشنواره فیلم کن در فرانسه را ندارد، اما جدید‌ترین فیلم وی بطور پنهانی به این جشنواره راه یافته است. سرگئی توبیانا، سرپرست "موسسه سینمایی فرانسه" و یکی از پشتیبانان پناهی در روز جمعه (۳۰ اردیبهشت/۲۰ مه) اعلام کرد که فیلم پناهی در یک کیک پنهان شده بود و توسط یک زن مسافر به فرانسه آورده شده است.
آخرین اثر هنری پناهی با عنوان "این فیلم نیست" بر روی یک USB-Stick (حافظه فلش) ضبط و در درون یک کیک جاسازی شده بود. مدت فیلم ۷۵ دقیقه است و روایتگر یک روز زندگی پناهی در خانه‌ی خود در ایران است. این فیلم مستند توسط مجتبی میرطهماسب، همکار پناهی فیلم‌برداری شده است.
میرطهماسب درباره این مستند در جشنواره کن گفت: «از آنجاییکه اجازه ساخت فیلم درباره جامعه‌ی را نداریم، تصمیم گرفتیم که مستندی درباره خودمان بسازیم.» میرطهماسب افزود: «ما نمی‌خواستیم تسلیم شویم، بلکه می‌خواستیم دست به کاری زنیم.، ما تصمیم گرفتیم از انرژی خود که بی‌مصرف مانده بود، استفاده کنیم.»
پناهی در این مستند اشاره به آخرین فیلم‌نامه خود دارد که اجازه ساخت نیافت. همچنین آخرین فیلم‌نامه‌اش را قرائت می‌کند، اما بزودی از این کار منصرف می‌شود و می‌گوید: «اگر قرار بود قصه را تعریف کنیم که دیگر فیلم نمی‌ساختیم.» در این فیلم پناهی با وکیلش و همچنین رخشان بنی‌اعتماد، سینماگر ایرانی در باره وضعیت حقوقی خود و سرنوشت دادگاه تجدیدنظر خود گفت‌وگو می‌کند.
ظاهراَ این فیلم مستند به سینماگران ایرانی تقدیم شده است. فیلم پناهی با حضور مجتبی میرطهماسب در جشنواره کن در بخش خارج از رقابت‌ها اکران شد. پناهی ممنوع الخروج است و به‌رغم دعوت از سوی جشنواره کن اجازه حضور در فستیوال فیلم را نیافت. پیشتر نیز شرکت پناهی به عنوان عضو هیت داوران در جشنواره فیلم برلین (برلیناله) در فوریه ۲۰۱۱ نیز ممکن نشد و صندلی پناهی خالی ماند.
عدم حضور رسول‌اف در فستیوال کن به خاطر موانع اداری
محمد رسول‌اف، سینماگر ایرانی و همکار پناهی نیز به رغم رفع ممنوعیت سفر از سوی مقامات قضایی ایران موفق به شرکت در جشنواره فیلم کن نشد. فیلم جدید رسول‌اف با عنوان "به امید دیدار" در جشنواره امسال کن اکران شد. مدیر پخش فیلم رسول‌اف تاکید کرد که به علت مشکلات دیوان‌سالاری و موانع اداری در ایران رسول‌اف قادر نخواهد بود که در جشنواره جاری پیش از روز یک‌شنبه (۲۲ مه) شرکت جوید. فیلم به "امید دیدار" در بخش "نگاهی دیگر" در فستیوال کن به نمایش گذاشته شد. جالب اینکه موضوع فیلم نیز درباره وکیل جوانی است که می‌کوشد ویزای خروج از ایران را دریافت کند.
جشنواره بین‌المللی فیلم کن در یک اقدام بی‌سابقه در تارنمای رسمی خود با گردآوری امضا از ۱۷ هزار سینماگر و دست‌اندر کار فیلم در جهان خواستار لغو حکم مجازات جعفر پناهی و محمد رسول‌اف شد. فستیوال کن همچنین از مقامات ایرانی خواسته است که محرومیت این دو هنرمند را از فعالیت‌های هنری و اجتماعی برطرف کند.
پناهی و رسول‌اف در اسفند ماه سال ۱۳۸۸ در تهران دستگیر شدند و سپس دادگاه جعفر پناهی را به شش سال حبس تعزیری و ۲۰ سال محرومیت از کارهای هنری، نظیر فیلم‌سازی و یا حتا نگارش فیلم‌نامه محکوم کرد. شصت و چهارمین دوره جشنوارکن پناهی را به صورت غیابی به عنوان عضو افتخاری هیئت داوران برگزید، اما به علت ممنوع‌الخروج بودن، پناهی نتوانست به فرانسه سفر کند.
