اخیرا، در فرانسه مسئلۀ لائیسیته دوباره بشدت مورد بحث و فحص قرار گرفت و جنبه های تازه ای در این مورد از طریق متفکران تجزیه تحلیل شد. خوبست که اندیشمندان ایرانی نیز با بررسی و پیگیری کامل و نه جزئی این نشست ها و مباحثات، دریچه های تازه ای را در نظر های خود چه نسبت به لائیسیته و چه سکولاریسم بگنچانند. سوال اساسی به این بر خواهد گشت که تعبیر و تعریف و برداشت این دوستان نسبت به انسان چیست. چرا که سیاست برای انسان است و نه انسان برای سیاست. لائیسیته و سکولاریسم هم برای انسان باید باشد و نه انسان برای لائیسیته یا سکولاریسم. آیا نسان را کماکان موجود بی رنگ و بو و امپرمابل ، همچون دیواری می بینید که باید به جامعۀ مدنی چشم دوخته و یادش برود که انسانی ست با تمام مختصاتش، از جمله یگانه بودن و نمونۀ منحصر بفرد بودن، که جانش ازینکه برایش مد درست کنند ، به لب میرسد؟ | 
