مردان و خدایان

majidsedghi@yahoo.com
نمایش یک فیلم از ماجرای قتل هفت راهب فرانسوی در الجزایر در سال 1996 به دست بنیادگران اسلامی یادآور این واقعیت است که چگونه آرامش و صلج در گوشه و کنار این جهان دستخوش خشونت های گروه های تندروی مسلمان شده است.
فیلم ( مردان و خدایان ) ساخته ی خاویر بیووا که نمایش آن از یک ماه پیش با موفقیت در فرانسه آغاز شده زندگی این هفت راهب را در دیری دریک منطقه کوهستانی در الجزایر پیش از گروگان گیری و قتل آن ها توسط گروه جهاد اسلامی الجزایر به تصویر در آورده است . می توان گفت این فیلم خیلی به موقع نمایش داده شده است به ویژه در کشوری که مدت هاست گفت و گو در باره اسلام و آینده کشورهای سکولاربه یک بحث داغ سیاسی تبدیل شده است.
پس از آن که فیلم برای نخستین بار درماه مه در شصت ودومین جشنواره سینمایی کن به نمایش در آمد و جایزه بزرگ جشنواره را گرفت کارگردان این فیلم را تجربه ای بزرگ دانست که با دریافت جایزه تبدیل به خاطره ای فراموش نشدنی شده است . وی پیش از این نیز در سال 1995 جایزه هیات داوران جشنواره کن را برای فیلم ( فراموش نکن که تو خو اهی مرد ) دریافت کرده بود.
گرچه این فیلم می تواند یادآور جنایاتی باشد که اسلام گرایان افرا طی در سال 1996 در الجزایر مرتکب شدند . اما اکثر نقدهای نوشته شده پس از نمایش فیلم در جشنواره کن بر این نکته تاکید داشتند که تنها بنیادگران اسلامی در این فیلم مورد انتقاد قرار گرفته اند. منتقد نشریه اسکرین دیلی در مورد این فیلم نوشت که از این فیلم می توان این طور استنباط کرد که فیلم تلاش می کند به نوعی اسلام و مسیحیت را به مصالحه و آشتی فرا بخواند . زیرا که به هر حال در هر دو مذهب یک رابطه مشترک در مورد مفهوم انسانیت وجود دارد.
تماشاگران فیلم از همان ابتدای فیلم همراه با هفت راهب فرانسوی در فضایی آرام قرار می گیرد و به تدریج در می یابد که با فیلمی متفاوت روبروست . در این فیلم هرچند گاه یکبار شاهد مراسم مذهبی راهب ها که دسته جمعی با آواز به دعا و ستایش از خدا می پردازند هستیم . اما کار آن ها تنها به ستایش از پروردگار خلاصه نمی شود .آن ها همچنین به مردمی که در منطقه هستند یاری می رسانند . کریستیان راهب ارشد صومعه ( با نقش آفرینی زیبای لامبرت ویلسون ) که در باره کتاب آسمانی مسلمانان مطالعه می کند به ساکنان مسلمان منطقه احترام می گذارد. اما اوکسی است که بیش از همه از خشونت بنیادگران اسلامی آسیب می بیند .در صجنه ای از فیلم که بنیادگران مسلح وارد دیر می شوند و با خشونت با راهب ها صحبت می کنند کریستیان تلاش می کند تا به زبان قرآنی با رییس آنها صحبت کند . البته در آن لجظه کریستیان می تواند تشنج زدایی کند اما از همان ابتدا هم روشن است که برای افراطیون مذهبی هیچ منطقی بجز خشونت معنا ندارد.
راهب دیگر به نام برادر لوک که در ضمن پزشک است اوقاتش را به مداوای مردم منطقه می پردازد برای او مداوای مردم مسلمان الجزایری یک نوع عبادت محسوب می شود.
خاویر در این فیلم هرگز کوشش نکرده یک اثر به اصطلاح ( تریلر ) بسازد هرچند می توانست این کار راهم بکند و تنها در یکی دو صحنه است که ریتم فیلم تغییر می کند . فیلم در فرم ارائه شده بسیار کلاسیک به نظر می رسد اما شاید بزرگ ترین امتیاز فیلم وجود بازیگرانی است که بازی های فوق العاده زیبایی ارائه می دهند . کارگردان فیلم نیز پیش از این تجربه بازیگری در سینما را داشته است.
به نطر می رسد زندگی رهبانی آنان و به ویژه صحنه هایی که به طور دستجمعی می خوانند برای نشان دادن معصومیت کسانی است که زندگی را در خدمت به مردم می بینند ولی در ضمن اعتقادات مذهبی شان را فراموش نمی کنند . راهب ها آن چنان در عقاید خود راسخ هستند که تنها به اعتقادات مذهبی خود و مردمی که صادقانه آنان را دوست دارند فکر می کنند . آن ها در برجی که خود ساخته اند از واقعیت های تلخ خارج از برج خبرندارند و هرچند با زشتی ها نیز روبه رو می شوند اما با سردادن آوازهای مذهبی به نوعی تلاش می کنند تا زشتی ها را به فراموشی بسپارند. در واقع می توان گفت که آنان تلاش می کنند توازنی در زندگی واقعی شان وارتباط با دنیای خارج بوجود بیآورند.