من و کتاب:
مجموعه اسناد احمد متین دفتری

از خلع ید تا دیوان لاهه
نگارش و تنظیم :
هدایت متین دفتری
علی‌ متین دفتری

معاینه اسناد کار من نیست، اما حیفم آمد در زمانی‌ که فقر فرهنگ سیاسی در مملکتمان خاطر هر علاقه مندی را میازارد، به نمونهای درخشانی که بیش از نیم قرن پیش در همین ایران خودمان رخ داده برای‌ بازنگری از این کتاب نیاورم .
میخوانیم : " مجلس شورای ملّی در جلسه ۷ مهر ماه ۱۳۳۰ از شرکت دکتر مصدق در جلسات شورای امنیت استقبال کرد و نمایندگان جبهه مخالف دولت اظهار کردند مادام که شکایت انگلیس در شورا مطرح است از مخالفت با دولت خود داری خواهند کرد ."
حتا آنهایی که با دولت سر سازگاری نداشتند حدً آقل اصول و پرنسیپی را رعایت میکردند.
" مستر دریک ( مدیر عامل شرکت نفت انگلیس در آبادان ) از هیات نظارت بر خلع ید میپرسد در قبال مقاومت من چه میکنید ؛؟ بزور متوسل میشوید ؟! به او پاسخ داده میشود : خیر . اگر به قانون تسلیم نشوید ددخواستی به ددگستری آبادان میدهیم و در خواست حکم خلع ید می‌کنیم. "
" از قبول کنسول انگلیس در این جلسه که با الغا کاپیتولاسیون منافات دارد امتناع کردیم و او هم بعنوان اعتراض آطاق ما را ترک کرد . "
" یک امتیازنامه را بزور دیکتاتور مخلوق خودشان بر یک ملتی تحمیل میکنند و وقتی‌ که آن ملت قیام میکند و از راه قانون حق حاکمیت خود را آعمال میکند و صنعت نفت را ملّی می‌‌نماید و در قانون ملّی کردن هم تمام تصمیمات و شرایط معمول در کشورهای دمکرات را از قبیل تامین غرامت و رعایت مشتریان سابق و غیره پیش بینی‌ میکند ، نمی خواهند از منافع گزاف نا‌ مشروع‌ای که سالها برده اند صرفنظر کنند و ما را به آعمال زور متهم میکنند . دولت ایران در مقام اجرا ، قانون را با مسالمت اجرا کرد . در مقابل جوابی جزٔ طفره و دوروئی از آنها شنیده نمیشد . نه حاضر میشدند که خدمت شرکت ملّی را قبول کنند نه موسسات را ترک کنند ."
جنگها در آغاز روی کاغذ براه میافتند که اگر در همان محدوده کاغذ خاتمه پیدا نکنند ، ادامه آن در جهان واقعی اتفاق می‌‌افتد که به مراتب ویرانگرتر و فاجعه بارتر است .
" دکتر مصدق در اوّلین جلسه شورا تاکید کرد که دولت ایران شورا را برای رسیدگی به شکایت دولت انگلستان صاحب سلاحیت نمی داند ، زیرا موضوع اختلاف بین ایران و شرکت سابق یک امر داخلی است ."
" سندی دیگر از زبان مصدق : آقاین قضات ! من یقین دارم اگر رسیدگی به شما محول شده بود ، حقانیت ما را تصدیق میفرمودید ،ولی به طوری که در ابتدای بیانات خود توضیح دادم این امر بقدری در نظر ما حیاتی و مقدس است که به هیچ صورت نمی توانیم آن را در معرض خطر رسیدگی بیگانه قرار دهیم ،ولو آنکه آن خطر صرف تصور باشد .
تصمیم ملّی شدن صنعت نفت نتیجه آراده سیاسی یک ملت مستقل و آزاد است ، تمنا دارم به این نکته توجه بفرمائید که درخواست ما از شما اینست که به اتکا مقررات منشور ملل متحد از دخالت در موضوع خودداری فرمایید ."
رخداد خلع ید یکی‌ از آن نبردهای حماسه یی و غرور انگیز است که با رعایت تمامی‌ تعهدات اخلاقی‌ حتا با معیار‌های امروزی به پیروزی میرسد .
رزمناو تهدیدکننده موریسس در آبادان لنگر انداخته ، دول خارجی توطعه چینی‌ میکنند . دولت در وضعیت بد اقتصادیست و زیر فشار سنگین نیروهای چپ و راست داخلیست . خشم و احساسات ضدّ خارجی ملتی زخمی که سالها تحقیر شده در حال انفجار است. در چنین شرایطی خلع ید کاری بوده کارستان ، ماندگار و درخشان که ما ایرانیان در کارنامه سیاسی خود داریم .دریغ که از انتقال چنین فرهنگ شریفی به نسلهای بعد کوتاهی و به طرق گوناگون جلوگیری شده است.
انتشار کتاب به هنگام بود ؛ دستشان درد نکند ، بخصوص در روزها یی که جسته گریخته تلاش میشود از کودتاگران آنزمان در لفافه اعاده حیثیت شود .