نهضت مشروطه نهضتي بود بر ضد استبداد تاريخي ايران، يعني بر ضد حكومت خودسرانه، براي استقرار حكومتي كه منوط و «مشروط» به قانون باشد. استبداد با حكومت‌هاي مطلقه اروپايي ـ كه فقط چهار قرن دوام آوردند و نيز رژيم‌هاي ديكتاتوري اروپايي (‌از ژول‌سزار گرفته تا ژنرال فرانكو) يكسان نيست. همه نظام‌هاي گوناگون اروپايي ـ از جمله دو نظام نامبرده ـ كم يا بيش مشروط به قوانيني بودند كه قدرت دولت را به حدودي محدود مي‌كرد. حال آنكه رژيم استبدادي ـ چنان‌كه از نامش برمي‌آيد ـ خودسرانه و در نتيجه به هيچ قانوني كه خارج از اراده خودش باشد محدود نبود. در نتيجه همه مردم از صدراعظم گرفته تا روستايي رعيت شاه بودند و در تحليل نهايي شاه مي‌توانست جان و مال آنها را فقط به اراده خود و بدون هيچ‌گونه تشريفات قانوني بگيرد.