ويژه صدمين سالگرد انقلاب مشروطيت هنوز مشروطه را نمی شناسيم گفت و گوی ناصر رحيم خانی با خسرو شاکری، پژوهشگر تاريخ معاصر تفکر حاکم بر ذهن نیروهای سیاسی که همواره به مشروطیت ارجاع می دادند، تفکری کلیشه ای بود که از مقولات سیاسی و فرهنگی اروپائی نشات می گرفت تا ارزیابی خودشان از نهضت مشروطیت و آن چه در ان نهضت گذشته بود. بمناسبت صدمين سالگرد انقلاب مشروطيت درباره انقلاب مشروطيت (قسمت اول) (قسمت دوم) (قسمت سوم) (قسمت چهارم) گفت و گوی راديو پيام آزادی (سوئيس) با ناصر رحيم خانی دکتر پرویز داورپناه سرنوشت رقت بار بهار، ملک الشعرای مشروطه بهار در زندگی اش همواره آزادیخواه و ایران دوست باقی ماند و طرفدار رنجبران و فقرا بود ،امٌا با هوشیاری و مهارتی که می توان آن را نوعی صیانت نفس نامید ، پس از دو بار به زندان افتادن توانست زنده بماند و از تصفیه های خونین نظام رضا شاهی جان به در برد. بهار در زمان سلطنت محمد رضا شاه در کابینه قوام السلطنه وزیر فرهنگ شد. پروين اعتصامی ، اختر بانوی مشروطه دکتر پرویز داورپناه یکصد سال ازتولد پروین اعتصامی یکی از بزرگترین شاعران قرن حاضر و ستاره آسمان مشروطه ایران می گذرد. پروین اعتصامی در 25 اسفند ماه 1385 خورشیدی در تبریز به دنیا آمد.او زمانی زاده شد که انقلاب مشروطه تمام شالوده اجتماع و از جمله فرهنگ و ادبیات ایران را تحت تاثیر خود قرار داده بود. پروین از کودکی با مشروطه خواهان آشنا شد و ادبیات را از استادانی چون دهخدا و ملک الشعرای بهار آموخت. دکتر منصور بيات زاده انقلاب مشروطيت وتأثير آن بر نهضت ملی و مبارزات دوران دکتر مصدق من بر اين نظرم که « نهضت مشروطه خواهی » در رابطه با مبارزات مردم عليه « استعمار و استبداد » و در واقع بخاطر دست يابی به « استقلال و آزادی و حاکميت قانون »، شکل گرفت. البته اين گفتار مرا نبايد به اين معنی تلقی کرد که گويا من بر اين نظرم که در آن مقطع تاريخی، جامعه ايران با آن بافت و ساختار عقب افتاده اش،آمادگی استقرار « نظام دمکراسی» را داشته است گزارش کوتاهی از برگزاری سده ی مشروطيت در استکهلم با وجود آن که برگزارکنندگان این همایش از نخستین کسانی بودند که به فکر تدارک بزرگداشت از این روز و پاسداری از دستاوردهای مشروطیت بودند موفق به برگزاری این جلسه در 14 مرداد نشدند زیرا در آن روزها سوئد در تعطیلات تابستان به سر می برد؛ شاهد مدعا اصطلاح «سده ی مشروطیت» است که برای نخستین بار در سامانه ی «ایران لیبرال» به کار برده شد و شادمانیم که باب گردید. گفت و گوی ناصر رحيم خانی با حسن يوسفی اشکوری روح و جان مشروطه، برابری انسان هاست اشکالات و ایرادات اساسی شیخ، به این معنا وارد است که اگر مجموعه تفکر اسلامی، شیعی، فقهی گذشته و مبانی کلامی تشیع در گذشته را بپذیریم، آن وقت دیگر پذیرفتن حکومت عرفی غیر شرعی، نامیسر است و به نظر میرسد که شیخ فضل الله حق داشت آن انتقادات را مطرح بکند. تا زمانی که یک نو اندیشی جدی و بنیادی ـ فراتر از نائینی ـ صورت نگیرد و اکثریت مردم مسلمان، یک تغییر و تحول بنیادی و اساسی و فکری را از سر نگذرانند نمیتوان بین دین و دنیای مدرن آشتی برقرار کرد و تا این آشتی برقرار نشود، بسیاری از تحولات مثبت- آزادی، عدالت، دموکراسی، و حقوق بشر- هم در عمل پیاده نخواهد شد. بزرگداشت يك صدمين سالگرد جنبش مشروطيت ايران در سيدنى استراليا چند ده هزار ايرانى در استراليا ساكن هستند و اكثريت آنها در سال هاى پس از انقلاب سال 1357 و بويژه در سال هاى اخير به اينجا مهاجرت كرده اند. از ميان اين ايرانيان تعداد كمترى هم به رويدادهاى تاريخى و فرهنگى خود اهميت مى دهند، براى بزرگداشت يك صدمين سالگرد جنبش مشروطيت ايران از چندين ماه قبل برنامه ريزى كرده و در صدد دعوت از محقق و نويسنده معتبرى در اين باره برآمدند تا براى آنها و احتمالا ايرانيانى كه اين واقعه مهم سياسى و فرهنگى مى تواند جالب باشد، سخنانى بگويد. انقلاب مشروطه، سنت و تجدد متن سخنرانی دکتر جمشيد بهنام و دکتر مهرداد درويش پور در ميزگرد دانشگاه تورنتو دکتر پرویز داورپناه مصدق ، طرفدار مشروطه و زندانی و اسير شاهان پهلوی مصدق طرفدار حکومت مشروطه سلطنتی از نوع مشروطه انگلستان بود و باستناد همین نظریه در مورد وظایف شاه می گفت : « ... پادشاه مشروطه آن کسی است که هیچکس با او مخالف نباشد و همه ی مردم با شاه موافق باشند. وقتی شاه تشریف بردند در هیاًت وزراء ، فرمودند که این شخص باید استاندار شود ، نه نفر دیگر که داوطلب استانداری هستند ، با شاه مخالف می شوند. بنا براین دخالت در امور مملکت به هیچوجه به صلاح شاه و مملکت نیست . ممالک مشروطه باید از مملکت مشروطه اصلی تقلید کنند که انگلستان است.. اگر کسی دید که پادشاه انگلستان در این قبیل امور دخالت می کند ، اعلیحضرت هم بفرمایند...» علی میرفطروس تأمّلاتی درباره جنبش مشروطيت (بخش اوّل) (بخش دوم) نگاهی به نشریات، روزنامه ها، شعـارها و اعلامیه های دوران مشروطیّت، نشـان می دهد کـه فضای عمومی جنبش مشروطیّت اساساً یک فضای غیردینی بود و برخـلاف نظـر دکـتر جواد طباطبائی، «علمای مشروطه» درک روشنی از هدف های عُرفیِ مشروطیّت نداشتند چـرا کـه فلسفة سیاسی مشروطیّت، متأثر از فلسفة سیاسی غرب بود در حالیکه «علمای مشروطه» اطلاعی از فلسفة سیاسی غرب یا اروپا نداشتند. پرويز ورجاوند: در عصر ناصرالدين شاهی بسر می بريم! داود خدابخش يكصد سال پيش در چنين روزهايی سرزمين ايران اوج خروش و خيزش مشروطه خواهى خود را از سر مى گذراند. و بدين گونه ملت ايران مى رفت كه به دوران نوينی از تاريخ خود گام نهد. بايد پرسيد جامعه ی ايران و مردم اين كشور طى يكصد سال گذشته تا چه اندازه به قانونخواهى و آزاديخواهى مشروطه ی خود دست يافتند. در اين زمينه صداى آلمان طى گفتگويی با دكتر پرويز ورجاوند، دبيركل جبهه ى ملى ايران اين پرسش را با او در ميان گذارد. محمد علی مهرآسا درسوگ و يادبود مشروطيتی که هرگز نبود! این روزها به مناسبت 14 مرداد ماه و روز امضای فرمان مشروطیّت از جانب مظفرالدین شاه قاجار، گروه های گوناگون از هممیهنان گرفتار درد استبداد هزاران ساله، به تحسین و تکریم و تبیین مشروطیّت و خواص و کرامات آن پرداخته اند؛ و از چیزی و پدیده ای سخن می گویند و توصیف میکنند که چون پرتو نوری، لحظهای درتاریخ ایران درخشید و سپس خاموشی گرفت؛ و یا همچون ستاره ای شهابگونه با طلوعی کوتاه منفجر گشت. این بررسی و تدقیق دردرون ایران نیز رواج دارد و گروه اصلاح طلبان خاتمی، درصددند تا رژیم کنونی را به نحوی به سوی مشروطه ببرند و قدرت خلیفه را مشروط کنند. به این جهت موضوعی که مدتها پیش ها، از سوی سعید حجاریان زمزمه شدو بناگرفت، امروز به گفتمان معمول درمیان اصلاح طلبان تبدیل شده است. کمیته مرکزی سازمان کارگران انقلابی ایران – راه کارگر صد سال پس از نخستين انقلاب یک صد سال پس از انقلاب مشروطیت و بیست و هفت سال پس از انقلاب دوم ، ما با چشم اندازهای بسیار متفاوتی روبرو هستیم. مردم ایران با تجربه های بسیار غنی تر و توانایی های امیدبخش تری مجهزند و افق های تاریخی بسیار گسترده تری در پیش رو دارند. با این همه ، مانند دوره مشروطیت چالش های بزرگی در پیش داریم که از جهاتی رویارویی های آن دوره را به یاد میاورند. جبهه ملی ایران يكصد سال پس از انقلاب مشروطيت به كجا رسيده ايم؟ ملت ایران از معدود ملتهایی است كه در جنبش های مردمی علیه حكومتهای خودكامه و ستمگر، پیشتاز و بدعت گذار بوده است. جنبش های مردمی ملت ایران همیشه سرمشقی از آزادیخواهی برای ملتهای دیگر جهان، بویژه در خاورمیانه بوده و سبب بیداری ملتهای در بند و تلاش برای رهایی از اسارت حكومتهای خودكامه بوده است. نهضت مقاومت ملی ايران ياد رهروان و مبارزان مشروطيت راگرامی داريم دموکراسى و مدرنيته، اين آرمانهاى مشروطيت، همچنان در دستور روز هستند! اعلاميه سازمان فداييان خلق ايران (اکثريت) به مناسبت يکصدمين سالگرد انقلاب مشروطيت ايران صدمين سالگرد پيروزی انقلاب مشروطه را به تمام آزادگان ايرانی شادباش ميگوئيم سازمان سوسياليست های ايران دکتر پرویز داورپناه زندگانی و قتل فجيع احمد کسروی مورخ مشروطهء ايران در صدمین سالگرد مشروطیت ایران نمیتوان یادی از نامدارترین مورخ و محقـق تاریخ مشروطهء ایران سید احمد کسروی تبریزی نکرد که نامردانه به دستور ارتجاع و تروریستهای فدائیان اسلام در کاخ دادگستری تهران به قتل رسید و نامش چنان با تاریخ مشروطیت ایران عجین شده است که هیچ مورخ ومحققی نیست که بدون استفاده ازآثار وی در باره تاریخ مشروطیت ایران فلم زده باشد. دکتر پرویز داورپناه ميرزا کوچک خان، پيشتاز مشروطيت و نهضت جنگل میرزا کوچک خان به گونه یک فعال اجتماعی در تحصن مشروطه خواهان رشت شرکت کرد و پس از کشته شدن آقا بالا خان ، سردار افخم ، حاکم مستبد رشت به مجاهدین مشروطه رشت پیوست و از همان آغاز فعالیت انقلابی به ستمدیدگان و محرومان کمک می کرد. در اردوی مجاهدین برای فتح تهران حضور داشت و به علت رشادتی که در برخورد با نیروهای دولتی نشان داد ، نه تنها مورد ستایش یارانش در کمیته ستار رشت قرارگرفت بلکه به عضویت کمیسیون جنگ نیز برگزیده شد. باقر خان، بازوی ديگر انقلاب مشروطه دکتر پرویز داورپناه باقـرخان در محاصره تبریز در کنار مردم بود.و ریاست مجاهدین محله خیابان تبریز به دست او افتاد و از آزادی دفاع می کرد. پس از به توپ بستن مجلس ، به دستور انجمن ایالتی ، باقرخان مانند ستارخان دست به اسلحه برد و با قشون دولتی که تبریز را در محاصره داشت به جنگ پرداخت. در اثر همکاری او با ستارخان کار مشروطه طلبان پیشرفت کرد و تبریز از فشار محاصره در آمد و قشون دولتی شکست خورد و ملت به پیروزی رسید. صدسال تلاش آزادی ناصر رحیم خانی با انقلاب مشروطیت ایران و برای نخستین بار در تاریخ دیرپای چیره گی خودکامه گی و در برابر دستگاه اندیشه سیاسی سنتی، گفتمان نوین مشروطه گی شکل می گیرد و پرداخته می شود. مشروطه خواهی و گفتمان مشروطه، بازسازی اندیشه و سامان سیاسی نوین ایران است. در این گفتمان، مفهوم نوین ملت ایران، و آرای ملت ایران، همچون بنیاد قدرت سیاسی و حاکمیت ملی، جایگزین مفاهیم سنتی «منشاءٍ الهی» و «سلطنت مطلقه» می شوند. در این گفتمان نوین، «ملت ایران»، پرچم «آزادی، برابری، برادری» را برافراشته در پناه«مشروطیت»، «مجلس شورای ملی» و «قانون»، به دوران نوینی از زندگی فرهنگی و اجتماعی- سیاسی گام می گذارد « مشروطه ایرانی وپیش زمینه های نظریه ولایت فقیه »: حادثه ای درنقد و بازخوانی تاريخ مشروط ايران احمد افرادی تاریخ روشنفکری ما، تاریخ افت و خیزها و سعی وخطاهای مکرراست ؛ تاریخ تلاشی است بی وقفه برای دستیابی به جامعه ای مبتنی برنیکبختی و سعادت انسان ها . اما ، این واقعیت که ، حدود یک قرن پس از نهضت قانون خواهی و تجدد طلبی درایران ، دغدغه روشنفکران روزگار ما ، هنوز تحقق همان خواست ها و آرزوهای پدران مشروطه خواه ما است ، از بحرانی فکری حکایت می کند که بر جامعه روشنفکری ما حاکم بوده است . دکتر پرویز داورپناه ستارخان ، قهرمان قهرمانان در روزگاران سخت قیام تبریز و در ایامی که تعداد مجاهدین که در مقابل هزاران سپاه خونخوار استبداد مقاومت می کردند از تعداد انگشتان دست تجاوز نمی کرد، ستارخان با شجاعت و رشادت بی پایان خود ، نهضت را به بهترین وجه رهبری نموده ، آن را از ظلمات دوران سختی گذرانده به سمت پیروزیهای بعدی و عقب راندن نیروهای دولتی از تبریز و فتح تهران رهنمون ساخت گزارشی از نخستین جشن مشروطه، به مناسبت جشن صد سالگی مشروطیت در کلن(6 ماه مه) کافه بهارستان، فتوگراف بهشت برين بود و «رئيس روحانی»، در کنار «مادام فرنگی» بود ناصر رحیم خانی جلو بهارستان را که میدان وسیعیست دور تا دور طاق و آذین بسته و با چراغ و گل و سجادههای قیمتی آراستند. هشتاد طاق است هر یکی را یکی از انجمنهای تهران و اصناف صاحب شده و زینت داده و اقسام شربت و لیمونات و میوه و شیرینی چیده و از واردین با گرمی پذرائی نمودند. آتشبازی نوظهور صنعتی شد. امتداد آن آنقدر بود که دو ساعت مردم را بتماشا مشغول کرد. در صحن بهارستان خیابانها را طاق و آذین بسته و چراغانی کرده و شیرینی و میوه چیده، کافه بهارستان فتوگراف بهشت برین بود. گزارشی از نخستین جشن مشروطه، به مناسبت جشن صد سالگی مشروطیت در کلن(6 ماه مه) کافه بهارستان، فتوگراف بهشت برين بود و «رئيس روحانی»، در کنار «مادام فرنگی» بود ناصر رحیم خانی جلو بهارستان را که میدان وسیعیست دور تا دور طاق و آذین بسته و با چراغ و گل و سجادههای قیمتی آراستند. هشتاد طاق است هر یکی را یکی از انجمنهای تهران و اصناف صاحب شده و زینت داده و اقسام شربت و لیمونات و میوه و شیرینی چیده و از واردین با گرمی پذرائی نمودند. آتشبازی نوظهور صنعتی شد. امتداد آن آنقدر بود که دو ساعت مردم را بتماشا مشغول کرد. در صحن بهارستان خیابانها را طاق و آذین بسته و چراغانی کرده و شیرینی و میوه چیده، کافه بهارستان فتوگراف بهشت برین بود. فرهنگ قاسمی جنبش مشروطيت، پيدايش صنعت و هسته های ابتدائی سنديکاهای کارگری (۱) (۲) (۳) جنبش مشروطیت ایران و بوجودآمدن انقلاب مشروطه نه تنها حاصل یک سلسله تحولات فکری در روشنفکران و مدیران جامعه بود، بلکه و بدون تردید پیدایش صنعت و کارخانجات کوچک و بزرگ و سرمایهگذاریهای شبه صنعتی، تغییر و تحول شیوههای تولیدی، بوجودآمدن گروههای کارگری در کارخانجات، انتقال اندیشه ضداستثماری از دکترینهای غربی و تطبیق آنها با شرائط ایران، رشد احزاب و انجمنها و سندیکاها در این انقلاب مؤثر بوده است. انقلاب مشروطه و سكولاريسم مصاحبه كننده سهیلا ستاری با نیلوفر بیضائی اينهمه انقلاب مشروطه را می توان بيشتر يك انقلاب فرهنگی ارزيابی كرد كه راه را برای ترويج و ورود افكار آزاديخواهانه به ايران باز كرد. يكی از تناقضات مهم انقلاب مشروطه را شايد بتوان در همين دريافت دوگانه از غرب تعريف كرد. مبارزه با حضور سلطه جويانه ی غرب از يكسو و ترويج افكار آزاديخواهانه و تجدد طلبانه كه مروجين آن از طريق آشنايی با دنيای فكری غرب با آنها آشنا شده و ذهن ايرانی بيگانه با مفاهيم دمكراسی خواهانه را با آنها آشنا كرد، يكی از همين پيچيدگيها را بنمايش می گذارد. دکتر همایون مهمنش انقلاب مشروطيت، دموکراسی و استمرار آن سخنرانی همایون مهمنش در میز گرد "مشروطیت و جنبش دموکراسی خواهی امروز ایران"،کلن 19 فروردین 1385 برابر 8 آوریل 2006 مشروطیت ایران، یکی از بزرگترین وقایعی بود که تا آن زمان در تاریخ ایران روی داد و بالاترین تحول را در شئون سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران بوجود آورد و حکومت استبدادی را که در آن دوران در ایران فرمانروائی میکرد واژگون کرد و هدفش آن بود که حکومت ملی را که پایه اش بر روی فلسفه نوین و رشد فکر و تعقل و آزادی و عدالت است بر قرار سازد و آزادی عقیده و تساوی حقوق افراد و حکومت مردم بر مردم را در ایران استوار کند و تقدیرات ملک و ملت را بخود مردم سپارد و مردم را در وضع قوانین مناسب با اخلاق و صلاح جامعه مختار و آزاد نماید بهمن بازرگانی نقدی بر مشروطه ايرانی تالیف م. آجودانی كتاب آجودانی، اثر تحقیقی مهمی است و به رغم آن كه با برخی نتیجه گیری های او موافق نیستم، بی گمان از نظر روش تحقیق، نقطه ی چرخشی در پژوهش های تاریخ مشروطه است. توجه او به تحول مفاهیم واژگان كلیدی در نهضت مشروطه، كشمكشی را كه در حوزه ی زبان، بین روشنفكران و سنت گراها درگرفته بود، با توجه به بار معنایی تاریخی آن ها از یك طرف، و مفاهیم جدیدی كه با جذب تجدد مطرح می شدند، عیان كرده و مسایل جدیدی را كه تا كنون به آن ها توجه نشده بود، مطرح كرده است نقد زیر، متكی به هیچ پژوهشی نیست. من در این زمینه كاری انجام نداده ام. می توانید آن را پرسش هایی بگیرید كه فارغ از پاسخ های سرپایی كه در این جا آمده اند، برخاسته از دیدگاهی متفاوت از آنِ مولفِ مشروطه ایرانی اند. پرسش هایی كه بی شك صلاحیت آجودانی در پاسخ بدان ها بیش از من است. بازخوانی روایت اعدام شیخ فضل‌الله نوری حديث آن شيخ که بر دار شد... ناصـر رحیـم‌خانـی آن نعش، نماد همه‌ی بدفهمی‌ها، تناقضات و تضادهای درونی، پرخاش تند و بیرونی «سنت» و «تجدد» ایرانی و نیز نماد درهم‌آمیختگی، «هم‌زیستی» و «هم‌خوانی» آرام و مه‌آلود آن دو در فرهنگ و روان و در نهادها و آئین‌های ماست. نه با مشروطه و اعدام شیخ، «تجدد» و «غرب‌زدگی» بر ما استیلا یافت و نه با انقلاب اسلامی، «سنت» بر «تجدد» غلبه کرده است. تاریخ یک‌صد ساله‌ی ایران، تاریخ چالش پیوسته‌ی «سنت» و «تجدد» هم هست. «نعش آن بزرگوار» را بر فراز دار شاید بشود در چنین متنی از تاریخ هم بازخوانی کرد. هم از موضع «سیاست» و هم از منظر «حقوق بشر».