لیلی پایک
چین از مذاکرات هسته‌ای ایران چی می‌خواهد؟
برگردان شریف زاده – آزاد
Wed 19 03 2025
لیلی پایک (Lily Pike) ، خبرنگار فارین پالیسی
۱۴ مارس، ۲۰۲۵
فارین پلیسی
پکن شریک ایران است اما نگران است که بحران هسته ای به مرحله بحرانی برسد.
با افزایش نگرانی ها درباره برنامه هسته ای ایران، رئیس جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ درحال اعمال نفوذ است که تهران را به میز مذاکره بر گرداند. او، هفته گذشته، این موضوع را در نامه ای، از طریق سیاستمداران امارات متحده عربی به رهبر عالی قدر، آیت الله علی خامنه، فرستاده بود، توضیح داده است.
خامنه ای فورا آن پیشنهاد را رد کرد. خامنه ای در ملاقات با دانشجویان دانشگاهی در چهارشنبه گذشته گفت « زمانی که ما میدانیم آنها احترامی برای مذاکره قایل نیستند، مذاکره اهمیتی نخواهد داشت.» او دوباره به موضع رسمی کشور که تصمیمی برای ساختن اسلحه اتمی موجود نیست، تاکید کرد. خامنه ای گفت «اگر ما بخواهیم اسلحه هسته ای بسازیم ایالات متحده نمی تواند مانع آن شود. ما خودمان آن را نمی‌خواهیم.»
تهران البته قبول کرده است که در روز جمعه ، ۱۳ مارس، به یک نشست سه جانبه با روسیه و چین در پکن شرکت نموده و راجع به این موضوع بحث نمایند.
نشست پکن:
در این نشست معاونین وزیر خارجه سه کشور یک جبهه متحد را به نمایش گذاشتند. در بیانیه مشترک که در روز جمعه صادر شد، آنها خواستار« رفع تحریم ها، فشارها و تهدید به استفاده از زور شدند» و دوباره به تعهد منع اشاعه سلاح اتمی تاکید نمودند. بطور جداگانه ، وزیر امور خارجه چین، وانگ یای، با مقامات رسمی ایران و روسیه صحبت کرد و یک برنامه پنج بندی پیشنهاد داد، که عمدتا شبیه بیانیه مشترک این نشست بود. بعلاوه، او پیشنهاد کرد که توافق هسته ای ۲۰۱۵ ایران، یعنی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، مبنای مذاکرات آینده قرار گیرد.
چین در حال انجام دیپلماتیک در پس زمینه ای خطرناک قرار دارد. در ماه فوریه، آژانس بین المللی هسته ای گزارش داده است که ایران دارای بیش از ۶۰۰ پوند اورانیوم ۶۰٪ غنی شده است، کارشناسان میگویند که ایران در طول فقط چند هفته میتواند به اورانیوم ۹۰٪ غنی شده برسد.
پیشرفت در مسائل هسته ای، همراه با تضعیف اخیر ایران، منجر به این شده است که سازمان‌های امنیتی آمریکا معتقد شوند که اسرائیل در حال بررسی انجام حملات گسترده علیه ایران در سال آینده است. اسرائیل تقریباً به طور قطع به دنبال حمایت واشنگتن، و شاید حتی خواستار پشتیبانی نظامی آمریکا، برای چنین حملاتی خواهد بود. ترامپ ، در روز یکشنبه، در یک مصاحبه با مجری شبکه فآکس، خانم ماریا بارتیرومو، گفت، «من نامه ای ( برای ایرانی ها ) نوشتم و در آن گفتم که امیدوارم « شما مذاکره کنید، زیرا اگر ما مجبور شویم از نیروی نظامی استفاده کنیم ، اوضاع خیلی وحشتناک خواهد شد.»
تمام این مسائل موجب نگرانی چین شده است. تونگ ژائو، پژوهشگر ارشد در برنامه سیاست هسته ای بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی میگوید: « من فکر میکنم بحران هسته ای ایران به مرحله خطرناکی نزدیک شده است.»
در گیری دیپلماسی چین و روسیه در برنامه هسته ای ایران دارای سابقه تاریخی است. هر دو کشور بخشی از مذاکره کنندگان برجام بودند، توافقی که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد وبا سیاست « فشار حداکثری» خود می خواست که ایران را مجبور کند که قرارداد محدود تری را بپذیرد، اما شکست خورد.
اکنون که ترامپ در پی از سر گرفتن مذاکره است، پکن و مسکو هر یک با منافع خاص خود به میز مذاکره برگشته اند.
در دنیای وارونه سیاست خارجی کنونی ایالات متحده، ترامپ برای کاهش تنش های هسته ای ایران به روسیه روی آورد. گفته میشود، در یک تماس تلفنی به روسیه، در ماه فوریه، ترامپ از ولادیمیر پوتین خواسته است که میانجی مذاکرات برای کاستن بحران هسته ای ایران شود. برای روسیه تلاش های دیپلماتیک در مورد ایران میتواند به بهبودی روابط دوستانه اش با ترامپ نیز کمک کند. اما، به گفته، جانتن لرد، مدیر برنامه امنیت خاورمیانه در مرکز برای امنیت نوین امریکا، این هفته در فارین پالیسی : حمایت اقتصادی و نظامی روسیه به ایران ، روسیه را به گزینه ای غیر متعارف برای یک میانجی در توافق جدید تبدیل کرده است.
دلایل پکن:
برای پکن، دلایل متعددی برای پیش گرفتن چنین سیاستی موجود است. بعد از میانجی گری برای برقراری آرامش بین ایران و عربستان در سال ۲۰۲۳، چین در پی یافتن فرصتی است تا خود را به‌عنوان یک قدرت بزرگ و متعهد نشان دهد. به‌گفته یان سان، مدیر برنامه چین در مرکز استیمسون،« پکن نمی خواهد که به نظر برسد که به توسط روسیه و ایالات متحده کنار گذاشته شده است. قبلا، او در مذاکرات اوکراین دعوت نشده بود، لذا من فکر میکنم که چینی ها تلاشی زیادی خواهند کرد تا نقش خود را در امور بین المللی دوباره محکم نمایند.
چین همچنین دارای منافع اقتصادی در این مسئله است. ایران منبع مهمی برای نفت چین است ـ چین علیرغم تحریمهای غرب بر علیه ایران، در حدود ۱۵٪ از نیاز نفت خود را از ایران تامین میکند، ژائو می گوید: « ریسک بالقوه یک درگیری نظامی بخاطر بحران هسته ای، می تواند موجب بی ثباتی و هرج و مرج زیادی در منطقه شود که منجر به ایجاد مشکلاتی برای منافع ژئو اقتصادی و ژئوپلیتیک چین خواهد شد.
مهم است که بدانیم، هرچند چین شریک ایران است، اما چین از توسعه سلاح هسته ای در کشورها حمایت نمی کند. ژائو می گوید« چین نمی خواهد شاهد کشور دیگری دارای اسلحه هسته شود، چون ممکن است با اثر دامینو، کشورهای دیگر هم به سمت دستیابی به سلاح هسته بومی سوق داده شوند. بویژه از آنجائیکه چین خود را به‌عنوان یک رهبر آینده در سطح جهانی می بیند. او همچنین، اضافه میکند، افزایش برخوردهای خصمانه کشورهایی متعد‌دتری با سلاح هسته ای، لزوما خبر خوبی برای رهبر آینده در یک سیستم بین المللی نخواهد بود.»
هر چند، کارشناسان میگویند که موضع طولانی مدت چین در باره عدم اشاعه سلاح هسته ای ممکن است با تغییرات ژئوپلیتیک جدید عوض شود. ترامپ از هم پیمانان واشنگتن به صراحت خواسته است که به حمایت نظامی آمریکا کمتر تکیه کنند و نقش فعال‌تری برای دفاع از خود ایفا نمایند، نتیجتا ، گفتگوهائي در کشورها مختلف، منجمله کره جنوبی در حال شکل گیری است که آیا باید به چتر حمایتی هسته ای ایالات متحده اعتماد کنند؟ یا اینکه برای تسلیحات هسته ای خود سرمایه گذاری نمایند؟ لذا با روشن تر شدن این روندها، آنها میتواند بر موضع چین در مذاکرات مربوط به ایران تاثیر بگذارد ، به گفته ژائو.
نتیجه:
کارشناسان میگویند که دیدار روز جمعه فقط تلاش اولیه برای هماهنگ کردن مواضع کشورها بود نه برای شروع مذاکرات اساسی. چون هنوز، روشن نیست که ترامپ خواهان چه شرایطی است، او توافق سال ۲۰۱۵ را رد کرده بود.
اما هماهنگی سه کشور به ترامپ یاد آوری میکند که حتی اگر او روسیه را به خود نزدیکتر کند، ایالات متحده با گروهی از کشورهای خودکامه که با هم روابط نزدیکی دارند: چین، ایران و روسیه ـ همچنین کره شمالی روبرو است. در این هفته چین، ایران و روسیه پنجمین تمرینات دریایی خود را در خلیج عمان برگزار کردند.
صبح روز جمعه ، مارکو روبیو، وزیر امور خارجی ایالات متحده قرار است در جلسه ای به عنوان بخشی از دیدار وزیران امور خارجه گروه هفت در کانادا شرکت کند، تا یک جواب هم آهنگ، به همگرائی رو به رشد آن چهار کشور خودکامه نشان دهد. اما تا الان به نظر می آید که ترامپ تمایل بیشتری دارد که با دشمنان سنتی ایالات متحده، مانند روسیه همکاری کند تا با متحدان، در تمام مسائل ، از جنگ اوکراین تا مذاکرات جدید هسته ای با ایران.