اهداف جنبش زنان در شرایط کنونی:
نقدی بر نظرات نوشین احمدی خراسانی
Sun 5 01 2025
پیمان نعمتی
نوشین احمدی خراسانی در نوشته اخیر خود (۳۰ آذر ۱۴۰۳) در تعیین اهداف و استراتژی جنبش زنان با تعریفی بطور اساسی متفاوت از استراتژی مطالبه محور سه دهه گذشته، استراتژِی جدیدی ارائه می دهد.
تعریف جدید نوشین احمدی خراسانی از اهداف و استراتژی جنبش زنان متاسفانه بر اساس خواسته‌های فرهنگی سیاسی نسل جدید زنان جوان طبقه متوسط و مرفه جامعه ایران بنا شده است .
در این استراتژی جدید خواسته های فرهنگی نسل جدید زنان طبقه متوسط آمرانه جایگزین و بعنوان نماینده اکثریت زنان کم درآمد و کارگری با مطالبه معیشتی و حقوقی شده است.
اهداف و استراتژی ها در دهه ۷۰ و ۸۰
از نظر نوشین با انتخابات ۱۳۷۶جنبش زنان با رشد انفجاری نهادها و تشکل های زنان رو به رو شد که حاصل پیوند فعالیت های زنان دولتی با گرایش های دینی و زنان تشکل های مستقل بوده است.
او استراتژی این دوره را " مطالبه محوری" و طرح خواسته ها می داند و اینکه زنان در این دوره می آموختند چطور برای خواسته های خود استراتژی تعیین کنند.
در دهه گذشته در جنبش زنان چه گذشت؟
از نظر نوشین احمدی خراسانی جنبش زنان دیگر از استراتژی مطالبه محوری عبور کرده و این استراتژی مربوط به گذشته است. او علت این تغییر را چنین فرموله می کند:
"..امروز ما شاهد کنشگری فرد محور، بی واسطه و غیر نهادمند هستیم که نه مبتنی بر اشتراک و اجماع سازی بلکه مبتنی بر "تفاوت و تکثر " است. چرا که امروز در بستر تحولات داخلی وجهانی" تکثر و تفاوت" یکی از ارکان مهم جامعه بشری تلقی می شود.ضمن اینکه در جهان جهانی شده امروز، تکثر و تفاوت، از ارکان مهم ساختار متحول جهان کنونی محسوب می‌شود. به ویژه که تکنولوژی های نوین ارتباطی (شبکه های اجتماعی) هم به این روند کمک می کنند و همه اینها نحوه ی زیست نسل جدید و البته مجموعه ی زیست اجتماعی مان را تحت تاثیر قرار داده است. به همین سبب این گونه ی تازه از کنشگری برخلاف گذشته، نه تنها مبتنی بر تفاوت و تکثر است بلکه در آن، استراتژِی مطالبه محوری جایش را به استراتژی " نافرمانی مدنی" داده است".
از نظر نوشین دو رویکرد و روش متفاوت در جامعه مدنی ظهور یافته است. شبکه سازی عمودی بر اساس تمرکز بر تاثیر گذاری بر جامعه جهانی و شبکه سازی افقی بر مبنای گسترش نافرمانی مدنی در متن جامعه.
شبکه‌های افقی که نوشین آنها را " استخوان بندی " جامعه مدنی می داند که نافرمانی مدنی در آن "هم هدف، هم استراتژی" است.
این نافرمانی مدنی به عنوان هم هدف و هم استراتژی بر اساس کنشگری فرد محور نسل جدید زنان با ویژگی‌های موقت، سیال، و متغیر بنا شده است.
نقد استراتژی نافرمانی مدنی "هم هدف هم استراتژی"
۱ - در نافرمانی مدنی به عنوان استراتژی، تجربه جهانی استفاده از رفرم قوانین از بالا از بین می رود. زمانی که استراتژی مطالبه محور وجود نداشته باشد، دیگر نیازی به پیوند و همکاری با زنان با گرایش دینی در حاکمیت و یا پیرامون آن، وجود نخواهد داشت.
در استراتژی نافرمانی مدنی، مطالبات معیشتی و حقوقی اقشار اکثریت زنان در خانواده های کم درآمد و کارگری بطور عملی فرصتی برای عمومی شدن پیدا نمی کنند. زنان در خانواده های کم درآمد بر خلاف زنان جوان خانواده های طبقات متوسط و مرفه، برای مطالبات خود را با خطر دستگیری و حبس رو به رو نمی کنند. نافرمانی مدنی در شرایط کنونی نمی تواند بدون خطر واقعی مجازات باشد.
استراتژی نافرمانی مدنی با حذف و به گذشته قلمداد کردن استراتژی مطالبه محور، تمام استراتژی جدید خود را بر عوامل جدید کنشگری فرد محور، روانشناسی فردی، عوامل ناشناخته تاریخی ومتغیر سیال غیر قابل پیش‌بینی، بنا می کند.
۲- نوشین معتقد است که رشد فردگرایی در خانواده های طبقه متوسط به پیروزی کنش گرایی جدید کمک کرده است. او در بررسی خود تنها یک خواسته مبارزه با حجاب اجباری را برای کنشگرِ جدید مطرح کرده است و این بعلت آن است که ما با طرح خواسته دیگری بوسیله این قشر زنان رو به رو نبودیم.
چگونه می توان تنها با یک خواسته مدنی زنان جوان خانواده های متوسط را اساس یک استراتژی قرار داد و آن را به اقشار وسيع زنان کم درآمد و کارگری تحمیل کرد.
آیا این استراتژی انتظار دارد که زنان خانواده های کم درآمد با دهها مطالبه معیشتی برای خواست مبارزه با حجاب اجباری با خطر مجازات به صف زنان جوان طبقه متوسط بپیوندند .
پذیرش خواسته های فرهنگی نسل جدید زنان خانواده های طبقه متوسط به عنوان استراتژی جنبش زنان از لحاظ نظری آمرانه زنان نسل جدید طبقه متوسط را نماینده اکثریت زنان می داند و درعمل حذف طرح عمومی مطالبات معیشتی اکثریت زنان خانواده های کم درآمد و کارگری است.
۳- استراتژی نافرمانی مدنی بطور عمده بر یک حرکت و جنبش اجتماعی جنبش ژینا خود را توضیح می دهد.
جنبش ژینا (زن، زندگی آزادی) را نمی‌توان یک جنبش نافرمانی مدنی ارزیابی کرد.جنبش که در مدت طولانی با خشونت وحشیانه حکومتی صدها کشته، اعدامی. زندانی داشته باشد، از محدوده ویژگی مدنی خارج شده و با ویژگی یک شورش عمومی سیاسی طبقه بندی می شود. واژه مدنی مترادف با واژه متمدنانه است.
نافرمانی مدنی آنطور که در جهان شناخته شده است بر مبنای مسالمت آمیز بودن و تخلف آگاهانه از یک قانون و پذیرش مجازات تابعیت تخلفات ناشی از نافرمانی است. هر چند خود نافرمانی جرم محسوب نمی شود اما بطور مثال خسارات جزئی به اماکن عمومی یا اختلال در رفت و آمد عمومی جرم پذیرفته شده هستند.
تنها خود خواسته مدنی نیست که نافرمانی مدنی را رسمیت می بخشد بلکه روش های مبارزه عامل اصلی در پذیرش نافرمانی مدنی بودن یک مبارزه است.
۴- حرکت های نافرمانی مدنی در چند سال گذشته نتوانسته اند در مرز های نظری و عملی خود را از نیروهای افراطی و یا فعالیت های احزاب سیاسی با هدف تغییر حاکمیت، را جدا سازنند.
در جامعه، در ذهنیت حاکمیت و اپوزیسیون مبارزات مدنی بخشی از مبارزات تغییر حاکمیت محسوب می شود و جنبش زنان هیچگونه تلاشی در مرز بندی با نیروهای افراطی و یا احزاب سیاسی با هدف تغییر حاکمیت، نداشته است.
مبارزات نافرمانی مدنی بدون مرزبندی با نیرو های افراطی و یا احزاب سیاسی با هدف تغییر حاکمیت، در واقعیت نمی توانند بطور مستقل هویت داشته باشند. استراتژی نافرمانی مدنی هم هدف هم استراتژی به این موضوع اساسی نپرداخته است.
در نتیجه:
نوشین احمدی خراسانی در ارزیابی ها و مشاهدات خود از ظرفیت های نسل جدید زنان در خانواده های طبقه متوسط و ویژگی های خاص آنها با کنشگری فرد محور و قابلیت های مبارزات نافرمانی مدنی، واقع بینانه است.
اما جایگزینی خواست فرهنگی و توان نسل جدید زنان از خانواده های طبقه متوسط با ویژگی های متغیر و سیال بودن، برای یک استراتژی جدید و حذف اکثریت زنان ایران در خانواده های کم درآمد و کارگری با دهها مطالبه معیشتی، نه تنها با واقعیت همخوانی ندارد بلکه از از لحاظ نظری آمرانه است.
حذف استراتژی مطالبه محور با امکان طرح مطالبات اکثریت زنان کم درآمد و کارگری و همکاری زنان تشکل های مستقل با زنان دولتی با گرایش های دینی و امکان پیگیری رفرم از بالا، نتیجه گیری های نوشین از توان نسل جدید زنان برای جایگزینی یک استراتژی جدید، فاقد پشتوانه نظری هستند.
________________________
نوشین احمدی خراسانی - کنشگری زنان و درس هایی از جنبش ژینا.۳۰ آذر ۱۴۰۳' سایت عصر نو