کریم خان، دادستان ارشد دیوان کیفری بین‌المللی در لاهه در مصاحبه با هفته‌نامه اشپیگل:
«باید صبر کنم تا همه کشته شوند؟»
Thu 21 11 2024
این یکی از بحث‌برانگیزترین تصمیمات در تاریخ دیوان کیفری بین‌المللی است: کریم خان در ماه مه درخواست صدور حکم بازداشت علیه نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، را مطرح کرد. در اینجا او از اقدام خود دفاع می‌کند و نسبت به فروپاشی نظم بین‌المللی هشدار می‌دهد.
اشپیگل: آقای خان، ما در نورنبرگ با شما ملاقات می‌کنیم، جایی که نزدیک به ۸۰ سال پیش محاکمات جنایتکاران نازی برگزار شد. وقتی وارد این شهر می‌شوید، به چه چیزی فکر می‌کنید؟
کریم خان: عدالت کیفری بین‌المللی فرزند نورنبرگ است. نورنبرگ نماد برخاستن از ویرانه‌های تخریب پس از جنگ جهانی دوم و بیانگر این تقاضا است که باید به قربانیان ناسیونال‌سوسیالیسم، به‌ویژه ملت یهود، عدالت داده شود. محاکمات جنایتکاران جنگی در همین ساختمان، در سالن ۶۰۰، برگزار شد و تأثیرات آن تا به امروز باقی است. در آن زمان، در روزهای سختی که بلافاصله پس از پایان جنگ سپری شد، تصمیمی انقلابی بود که بر قانون تکیه کنند و به سوی انسانیت گام بردارند. این اقدام زمینه را برای ایجاد دادگاه‌های بین‌المللی یوگسلاوی سابق و رواندا، دادگاه‌های ویژه برای سیرالئون و کامبوج و در نهایت تأسیس دیوان کیفری بین‌المللی فراهم کرد.
اشپیگل: دیوان کیفری بین‌المللی در سال ۲۰۰۲ تأسیس شد و از ژوئن ۲۰۲۱ شما دادستان ارشد آن هستید.
کریم خان: ناراحت‌کننده است که ما اصلاً به چنین دادگاهی نیاز داریم، و این موضوع نیز در این شهر به ذهنم خطور می‌کند. وعده «دیگر هرگز» که در نورنبرگ به خودمان دادیم، عملی نشده است. مردم نه تنها در اسرائیل و فلسطین، بلکه در افغانستان، دارفور و کنگو نیز رنج می‌کشند. این همه رنج وجود دارد، زیرا ما اجازه می‌دهیم که افراد قدرتمند بر دیگران ظلم کنند. اما امروز با حقوق بین‌الملل ابزاری داریم که می‌توانیم این رفتار را مجازات کنیم؛ و آن هم نه بر اساس احساسات، بلکه بر اساس حقایق.
اشپیگل: شما در ماه مه درخواست صدور حکم بازداشت علیه نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، وزیر دفاع او، یوآف گالانت، و رهبران حماس، یحیی سنوار، محمد ضیف و اسماعیل هنیه را مطرح کردید. نتانیاهو شما را یکی از «بزرگ‌ترین یهودستیزان دوران مدرن» نامید. آیا این اتهام شما را آزرده می‌کند؟
کریم خان: من آن‌قدر حساس نیستم. میان رهبران سیاسی، سازمان‌های اطلاعاتی و گروه‌های ذی‌نفع همیشه توهین‌ها و تهدیدهایی رد و بدل می‌شود و بازی‌های مختلفی در جریان است. اما من می‌دانم که کیستم. من شش ساله بودم که همراه مادرم و پدر مرحومم در لیدز برای اولین بار به یک کنیسه رفتم. سال گذشته، من سخنرانی یادبود الی ویزل را در اتاوا ارائه دادم. فکر نمی‌کنم مرکز رائول والنبرگ در آنجا چنین افتخاری را به یک یهودستیز بدهد. دین یهود آموزه پیامبر موسی است و من احترام زیادی برای ملت یهود و ایمان یهودی قائلم.
تمایل فزاینده‌ای وجود دارد که افراد را با برچسب یهودستیز از جامعه طرد کنند. اما برای من مهم است که قانون در همه جای جهان به یک اندازه اعمال شود. این همان چیزی است که قربانیان جنایت‌ها نیز انتظار دارند.
اشپیگل: زمانی که در سال ۲۰۲۱ مسئولیت دادستانی را بر عهده گرفتید، به نظر نمی‌رسید که قصد داشته باشید در موضوع فلسطین تحقیقاتی انجام دهید – با وجود اینکه سلف شما، فاتو بنسودا، پرونده‌ای را در این زمینه، از جمله درباره سیاست شهرک‌سازی در کرانه باختری، به شما سپرده بود. چرا تصمیم شما تغییر کرد؟
کریم خان: سلف من سه ماه پیش از پایان دوره مسئولیتش تحقیقات را آغاز کرده بود. من این پرونده را بدون تیم و بدون منابع تحویل گرفتم. با این وجود، تلاش کردم کارها را پیش ببرم. سپس ۷ اکتبر رخ داد؛ یک ضربه وحشتناک برای ملت یهود. اما واکنش دولت اسرائیل نیز زنگ خطر را به صدا درآورد، نه فقط برای من، بلکه برای دبیرکل سازمان ملل، رئیس کمیساریای عالی حقوق بشر و برنامه جهانی غذا.
به جز کانادا، همه اعضای دیوان کیفری بین‌المللی فلسطین را به‌عنوان یک کشور عضو پذیرفته‌اند. قضات به صراحت اعلام کرده‌اند که دفتر من صلاحیت رسیدگی به پرونده‌های مربوط به فلسطین را دارد. بنابراین، سؤال بهتر این است: چرا نباید در این مورد تحقیق کنیم؟ آیا درست است که منطقه‌ای خارج از چارچوب قانون باشد؟ آیا اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها شایسته همان حفاظت قانونی نیستند که مردم اوکراین یا سودان از آن برخوردارند؟
علاوه بر این، در اوکراین نیز در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ جنایاتی رخ داده بود، اما ما مجبور شدیم منتظر تغییر شرایط پس از ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ باشیم تا تحقیقات را آغاز کنیم.
اشپیگل: دیوان کیفری بین‌المللی در گذشته فرصت داشته است تا سیاستمداران غربی را پاسخ‌گو کند، مثلاً بریتانیایی‌ها را به دلیل شکنجه در طول جنگ عراق. چرا اکنون به ویژه علیه نخست‌وزیر اسرائیل تحقیق می‌کنید؟
کریم خان: من در مورد رویدادهایی که پیش از تصدی‌ام در این سمت رخ داده است، صحبت نخواهم کرد. ما تحقیقات را در روسیه، گرجستان، سودان و لیبی آغاز کرده‌ایم. این فهرست می‌تواند ادامه یابد. متأسفانه در سراسر جهان جنایات صورت می‌گیرند. وظیفه ما این است که اطمینان حاصل کنیم هیچ‌کس از مجازات مصون نباشد. فلسطین یکی از کشورهای عضو دیوان کیفری بین‌المللی است. آنچه که ما انجام می‌دهیم، نوعی اجرای عدالت است.
اشپیگل: شما می‌گویید که هیچ‌کس بالاتر از قانون نیست. با این حال، یکی از اولین اقدامات شما به‌عنوان دادستان ارشد، توقف تحقیقات علیه ایالات متحده در افغانستان بود.
کریم خان: من تحقیقات را متوقف نکردم، بلکه به‌دلیل کمبود منابع، اولویت آن را کاهش دادم. من تصمیم گرفتم که به تخلفات فعلی بیشتر توجه کنم، مانند اقدامات طالبان یا «دولت اسلامی» در استان خوست. این به معنای این نیست که به کسی مصونیت داده شده است.
اشپیگل: با درخواست همزمان صدور حکم بازداشت علیه نتانیاهو، وزیر دفاع یوآف گالانت و رهبری حماس، این تصور به وجود آمده است که شما سیاستمداران منتخب دموکراتیک را با تروریست‌ها برابر می‌گذارید. آیا این اقدام هوشمندانه بود؟
کریم خان: هر قربانی یکسان است. من همان احترام، محبت و توجه را برای یک کودک یهودی دارم که برای یک کودک فلسطینی یا هر انسان دیگری، فارغ از رنگ پوست، مذهب، سن یا گرایش جنسی. مسأله برابری در برابر قانون است. مسئولیت من این است که تحقیقات را به‌طور مؤثر انجام دهم. زمانی که به این نتیجه رسیدیم که شواهد حکم بازداشت را توجیه می‌کنند – چه علیه حماس و چه علیه مقامات اسرائیلی – مجبور بودم که ادامه دهم. از خوانندگان شما می‌خواهم که به این فکر کنند که گزینه‌های دیگر چه بودند.
اشپیگل: و چه می‌شد اگر تنها برای مقامات اسرائیلی درخواست حکم بازداشت می‌کردید؟
کریم خان: تصور کنید اگر من تنها برای مقامات اسرائیلی حکم بازداشت درخواست می‌کردم. مردم می‌گفتند: چه فرد متعصبی است! چه یهودستیز است! او از به‌کارگیری قانون برای اقدامات شنیع ۷ اکتبر، مانند قتل نوزادان و گروگان‌گیری بازماندگان هولوکاست، خودداری می‌کند. اگر من تنها بر حماس تمرکز کرده بودم، گفته می‌شد که دیوان کیفری بین‌المللی فقط ابزاری است برای کشورهای قدرتمند مثل آلمان یا ایالات متحده. می‌پرسیدند: وضعیت ۳۰,۰۰۰ یا ۴۰,۰۰۰ کشته در غزه چه می‌شود؟ با مادرانی که بچه‌های مرده به دنیا می‌آورند؟ با کسانی که از گرسنگی می‌میرند؟ کسانی که به من انتقاد می‌کنند که مقامات اسرائیلی و حماس را برابر می‌دانم، باید از خود بپرسند: در واقع هدفشان چیست؟ آیا آن‌ها از اینکه قانون به یکسان در همه جا اعمال می‌شود، ناراضی‌اند؟ آیا نمی‌خواهند دادگاه‌های مستقل وجود داشته باشند؟
اشپیگل: آلمان با این استدلال مداخله کرد که دیوان کیفری بین‌المللی باید دادگاهی آخرین مرحله باشد و طبق اساسنامه رم تنها زمانی می‌تواند وارد عمل شود که کشور مربوطه مایل یا قادر به پیگرد قضائی نباشد. اسرائیل سیستم قضائی کارآمدی دارد، چرا اجازه نمی‌دهید آن کار خود را انجام دهد؟
کریم خان: اسرائیل وکلا و قضات بسیار ماهری دارد. سوال این است که آیا قانون در مناطق اشغالی هم اعمال می‌شود؟ اگر شما به آنچه که در آنجا رخ می‌دهد نگاه کنید، اگر آنچه که کارشناسان می‌گویند را مطالعه کنید، باید به این نتیجه برسید که هیچ‌گونه پاسخگویی وجود ندارد. پس هدف شاکیان چیست؟ آیا آن‌ها صرفاً می‌خواهند از تحقیق علیه یک متحد جلوگیری کنند؟
اشپیگل: بسیاری می‌گویند که با درخواست صدور حکم بازداشت، آمادگی نتانیاهو برای مذاکره و آتش‌بس با حماس را محدود کرده‌اید. آیا صلح مهم‌تر از عدالت نیست؟
کریم خان: ما درخواست‌های حکم بازداشت را در ۲۰ مه مطرح کردیم. در آن زمان هیچ آتش‌بس وجود نداشت، با اینکه خانواده‌های گروگان‌ها، دبیرکل سازمان ملل و بسیاری دیگر برای ماه‌ها از آن خواسته بودند. ادعای اینکه آتش‌بس به‌خاطر دیوان کیفری بین‌المللی شکست خورده است، هیچ منطقی ندارد. اصولاً صلح و عدالت دو روی یک سکه هستند. اگر شورای امنیت سازمان ملل معتقد باشد که تحقیقات مانع رسیدن به توافق صلح می‌شود، می‌تواند طبق ماده ۱۶ اساسنامه رم از من بخواهد که رسیدگی را متوقف کنم. وظیفه من این است که قانون را اعمال کنم. باقی امور بر عهده کشورهای عضو است.
اشپیگل: اسرائیل در حال جنگ با حماس است، اکنون با حزب‌الله در لبنان و احتمالاً به زودی با ایران. آیا بهتر نبود تا پایان جنگ صبر می‌کردید؟
کریم خان: من باید صبر کنم تا همه کشته شوند؟ اگر پدر، مادر یا پدربزرگ شما یکی از گروگان‌ها بود، آیا با وجدان راحت می‌گفتید که باید صبر کنم؟ اگر این فرزند شما بود که در هوا منفجر می‌شود، خواهرتان، آیا آن وقت می‌گفتید که باید صبر کنم؟ ما نباید به این نتیجه برسیم که باید رنج مردم را فقط بعد از وقوع حوادث بررسی و تفسیر کنیم. قانون باید در لحظه و در زمان واقعی احساس شود. اگر شما آتش‌نشان باشید، آیا صبر می‌کنید تا خانه کاملاً بسوزد و محله در آتش باشد؟
اشپیگل: آیا این کار بیشتر وظیفه یک سیاستمدار نیست؟
کریم خان: بسیاری از مردم در سراسر جهان دیگر به وعده «هرگز دوباره» ایمان ندارند. وقتی به دارفور می‌روم یا به چاد، وقتی اقلیت روهینگیا در میانمار را می‌بینم یا به کبیوتس‌ها می‌روم، بسیاری به من می‌گویند: «ما باور نداریم که شما ما را می‌بینید.» من می‌گویم: عدالت باید یک حق طبیعی باشد. اگر نتوانیم تضمین کنیم که زندگی یک سیاه‌پوست همانقدر ارزش دارد که زندگی یک سفیدپوست، اگر نتوانیم تضمین کنیم که پیروان ادیان مختلف، مسیحیان، یهودیان، مسلمانان همان حقوق را دارند، تقصیر ماست که نظم جهانی از هم می‌پاشد. در این صورت، ما به تماشاگران یک تراژدی تبدیل می‌شویم.
اشپیگل: شما در مارس ۲۰۲۳ درخواست صدور حکم بازداشت علیه رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، کرده‌اید. با این حال، پوتین تابستان گذشته به مغولستان سفر کرد، با اینکه این کشور عضو دیوان کیفری بین‌المللی است. آیا در سطح بین‌المللی جدی گرفته نمی‌شوید؟
کریم خان: این بستگی به دیدگاه دارد. مغولستان تنها کشور عضو دیوان کیفری بین‌المللی است که پوتین از سال ۲۰۲۲ به آن سفر کرده است. برای یک رهبر دولت، این زیاد نیست. بله، قانون آنطور که من می‌خواهم قوی نیست، اما به همان اندازه که بسیاری فکر می‌کنند ضعیف هم نیست. این را می‌توان در پرونده‌هایی مانند رادوان کارادژیچ، رهبر صرب‌های بوسنی، اسلوبودان میلوشویچ، رهبر صرب‌ها، و چارلز تیلور، جنگ‌سالار لیبریایی مشاهده کرد. دادگاه‌های آلمان نیز این مسئله را زمانی که اعضای داعش را به محاکمه کشاندند، نشان دادند. ما می‌توانیم قانون را به‌طور جهانی اجرا کنیم و مسئولیت آن را بپذیریم. این از ما می‌خواهد که بیشتر از تماشاگر باشیم.
اشپیگل: سرویس اطلاعاتی اسرائیل تهدیدهایی علیه جانشین شما مطرح کرده، سرویس امنیت فدرال روسland (FSB) تلاش کرده تا یک مأمور را به تیم شما نفوذ دهد و هر زمان با شما ملاقات می‌کنند، محل ملاقات باید مخفی بماند. شما once گفته‌اید که پیش از این زندگی نسبتاً خوبی داشته‌اید. آیا این همه ارزشش را دارد؟
کریم خان: این امر شناخته شده است که دیوان و کارکنان آن، از جمله من، تهدیدات و تلاش‌های برای ارعاب را تجربه می‌کنند. برخی از این تهدیدات علنی هستند، برخی نه. من می‌ترسم که این تهدیدات ادامه داشته باشد. اما ما نباید اجازه دهیم که این ما را دلسرد کند. ممکن است برخی با تصمیمات من موافق نباشند، اما من باور دارم که همه ما در تمایل به محافظت از اجرای مستقل قانون متحد هستیم.
اشپیگل: آقای خان، از شما بابت این گفتگو سپاسگزاریم.
کریم خان، متولد ۱۹۷۰، یک وکیل بریتانیایی است که در سال ۲۰۲۱ توسط کشورهای عضو دیوان کیفری بین‌المللی (IStGH) در لاهه به عنوان دادستان کل انتخاب شد. پیش از این، او به عنوان وکیل مدافع و دادستان در دادگاه‌های بین‌المللی مختلف فعالیت کرده بود. به عنوان دادستان کل، او رهبری تحقیقات در مورد جرایم تحت صلاحیت دیوان کیفری بین‌المللی، از جمله نسل‌کشی، جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت را بر عهده دارد. در مه ۲۰۲۴، خان درخواست صدور حکم بازداشت علیه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، و یوآو گالانت، وزیر دفاع این کشور، و همچنین سه رهبر حماس به اتهام جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت کرد. این درخواست با حمایت یک هیئت کارشناسی همراه بود که شامل وکیل حقوق بشر آمل کلونی و بازمانده هولوکاست، تئودور مرون بود. رهبری اسرائیل به استفاده از گرسنگی به عنوان یک روش جنگی در غزه متهم شده است، در حالی که رهبران حماس مسئول حملات به غیرنظامیان و ربودن گروگان‌ها شناخته شده‌اند. خان اکنون منتظر تصمیم قضات در مورد درخواست خود است.
برگردان: هوشمند
|
|